Sì Lờ Lầu giữ rừng làm giàu

Dân bản Lả Nhì Thàng, Sì Lờ Lầu phát tỉa cây , làm băng cản lửa, chống cháy rừng .

Sì Lờ Lầu có 3.458ha rừng, chiếm tới hơn 72% diện tích xã, thế nhưng ở đây vẫn có chuyện ngược đời ấy là vẫn có hộ dân vẫn bị thiếu củi đốt. Chuyện tưởng như đùa nhưng lại là một "thực trạng".

Phạt nặng nếu vào rừng trước "kẻng"

Phó Chủ tịch xã Sì Lờ Lầu trong khi nói về tình hình học sinh bán trú của xã, anh tỏ rõ ưu tư khi nói về việc tổ chức bữa ăn cho các em: "Cơm, gạo thì có thể không lo lắm mà cái lo nhất lại là chất đốt nấu cơm cho các em.  Sì Lờ Lầu rất thiếu củi!"

Ngày chúng tôi đặt chân lên đỉnh 12 tầng dốc cũng là buổi "phiên chợ có sừng" (chợ ở đây họp theo ngày Mùi và ngày Sửu trong 12 con giáp của Âm lịch). 6 ngày mới có một lần họp chợ nên các cô, các chị ai nấy đều tranh thủ mua cho đủ những vật phẩm, hàng hoá mà gia đình cần. Trong những thứ hàng hoá ấy, người ta phải tranh thủ mua và đèo… củi về bản!

Tình hình thiếu củi đốt lâu nay đã trở thành vấn đề đáng quan tâm của mỗi hộ dân, chả thế mà mới đây vào ngày được phép đi lấy củi nhưng 11 hộ dân ở bản Sín Chải vẫn bị phạt vì vi phạm hương ước. Anh Lý Vần Teo, Phó Chủ tịch HĐND xã giải thích: "Tuy là ngày mở cửa rừng để bà con lấy củi nhưng 11 hộ vào rừng trước "kẻng" nên bị phạt đến cả trăm nghìn đấy. Mức phạt khá nặng nên bây giờ hễ ở đâu có điện lưới, ở đâu lắp được máy phát điện mini là bà con mua nồi cơm điện để “đỡ tốn củi".

Ông Phàn Chin Hoà (bản Lả Nhì Thàng) cho hay: Trước đây còn du canh du cư, rừng bị đốt, rừng cứ ngày một "teo" đi. Nước ăn, nước cày cấy không có, muốn lấy cây gỗ làm nhà chẳng được, con chim, con thú rồi đến con cá con tôm mỗi ngày một cạn kiệt, lúc đó mọi người mới tá hoả bàn chuyện giữ rừng. Mới đây việc giữ rừng đã được đưa vào hương ước của tất cả các thôn bản. Ai vi phạm bị “phạt nặng lắm".

Tìm hiểu được biết, Sì Lờ Lầu có 6 bản thì bản nào cũng có "cán bộ" bảo lâm. Nói là "cán bộ" bảo lâm cho sang, chứ thực tế đây là nhiệm vụ và cũng là trách nhiệm của bản giao cho. Người này cũng được nhận một khoản thù lao khoảng mấy trăm ngàn đồng cho một năm bảo vệ rừng.

Người là “bảo lâm” có nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ rừng, nếu phát hiện sai phạm thì báo trưởng bản để phạt, nếu để xảy ra cháy rừng, phá rừng mà không tìm được thủ phạm thì "cán bộ" bảo lâm cũng bị phạt. Ngoài ra "cán bộ" bảo lâm còn có nhiệm vụ mở cửa rừng vài ngày cho bà con lấy củi, ghi tên những gia đình tham gia quá đông hoặc gian lận trong lấy củi… Tuỳ diện tích rừng mà từng bản cử ra tổ bảo lâm nhiều hay ít và "nhiệm kỳ" ngắn hay dài.

Giữ rừng xanh là giữ vàng

Những quy định trong xử phạt đối với người vi phạm hương ước giữ rừng của các bản cũng rất "nghẹt thở". Có bản tính rằng cứ 1 phân đường kính cây bị chặt hạ thì bị phạt 20 ngàn đồng, vậy cứ thế mà nhân lên.

Ông Phàn Chin Hoà, công an viên bản Lả Nhì Thàng đồng tình: "Phải phạt nặng mới giữ được rừng. Bản thân tôi trước đây cũng bị phạt mười mấy triệu đồng vì không quản được được con, cháu để họ phạm vào rừng cấm đấy. Số tiền thì lớn nhưng tôi cũng vui vẻ làm theo lệ làng thôi. Ai cũng phải vậy mà".

Một buổi họp bản Lả Nhì Thàng để công bố xử lý người phá rừng

Một số bản khác thì lại có "đơn vị" tính mức phạt đơn giản hơn nhưng cũng là một cái giá đắt đối với những ai phá rừng, ấy là một con lợn lớn, làm một bữa cơm tạ lỗi với bản. Có bản thì lại yêu cầu trong buổi họp đầu năm, dân bản ăn hết bao nhiêu thì đó là số tiền người vi phạm hương ước về giữ rừng phải nộp.

Hàng năm hầu hết các bản đều "mở cửa rừng" hai lần, mỗi lần 2 đến 3 ngày cho bà con lấy củi đốt. Tuy nói là mở cửa nhưng cũng rất nghiêm. Người vào rừng lấy củi phải đi về đúng giờ, ngoài giờ đánh kẻng mà không về kịp thì cũng bị phạt. Vào rừng chỉ được lấy củi khô, cành gẫy, cho dù là một cây tươi bé bằng ngón tay mà lọt vào mắt "cán bộ" bảo lâm thì cũng là một vấn đề hệ trọng.

Đối với những người có nhu cầu làm nhà thì phải xin ý kiến của xã, được đồng ý mới được vào rừng lấy gỗ. Thế nhưng chỉ được lấy đủ số lượng làm nhà, cấm lấy thêm, không được dùng gỗ đó để bán. Riêng cành, ngọn, phần phụ của cây không sử dụng làm nhà được thì phải để nguyên hiện trạng, đến ngày mở cửa rừng cho bà con vào lấy. “Làm chặt” như vậy nên hàng chục năm nay ở xã không cháy rừng và vi phạm luật bảo vệ rừng.

Vì "lệ làng" quá chặt nên dân thiếu củi. Thế nhưng nhờ giữ rừng mà Sì Lờ Lầu ngày một ấm no. Những thân gỗ, trảng rừng không trực tiếp mang tiền về cho bà con, nhưng dưới tán rừng là 136ha thảo quả, cây chủ lực, cây làm giàu, xoá đói nghèo của đồng bào nơi đây.

Nhờ có tán rừng tốt, lại biết cách bảo tồn rừng nên thảo quả của bà con ở đây ít mất mùa. Mỗi năm rừng đem đến những "mùa vàng" từ thảo quả. Có nhà, có năm thu cả trăm triệu đồng, nhà ít thì cũng vài chục triệu đồng.

Bây giờ 126ha lúa nước của đồng bào nơi này thu hoạch ăn chắc. Nhờ có nước tưới, năm 2012, xã mạnh dạn chỉ đạo bà con đưa 1.883kg giống lúa lai mới vào gieo trồng. "Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" 4 yếu tố hội đủ trên cánh đồng Sì Lờ Lầu, năng suất đã đạt đến 4,8 tấn/ha.

Rừng còn mang ánh sáng cho những bản vùng sâu, vùng xa qua những chiếc máy phát điện mini. Năm 2012, rừng cũng mang lại cho bà con hơn 1 tỷ đồng từ tiền dịch vụ môi trường rừng do các nhà máy thủy điện chi trả. Nhiều hộ xây nhà dựng cửa đã thảnh thơi hơn, chẳng phải lo đến chuyện tìm gỗ ở xa.

Lợi gần, lợi xa, tất cả những cái lợi đó cộng dồn lại thành một nguồn sống quan trọng góp phần giúp xã giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 18% (năm 2012).  Chợt nghĩ, nếu ở đâu bà con cũng làm được như Sì Lờ Lầu thì dân ấm no nhờ rừng. Rừng xanh chính là “rừng vàng” còn gì.

 Khánh Kiên