Đánh giá toàn diện, công bằng về xã hội hóa y tế

Ảnh minh họa

Theo TS. Nguyễn Văn Tiên, Bảo hiểm y tế (BHYT), được triển khai hơn 20 năm qua tại Việt Nam, là một loại hình quan trọng và chủ chốt của xã hội hóa (XHH) y tế. Đến nay gần 70% dân số có BHYT và nguồn BHYT đã chiếm 70-80% kinh phí của các bệnh viện.

Hàng loạt hoạt động từ thiện, nhân đạo qua nhiều hình thức ở các địa phương như: Bữa ăn miễn phí cho bệnh nhân nghèo, hỗ trợ mổ mắt, phẫu thuật điều trị bệnh tim bẩm sinh cho hàng ngàn người… đã làm tăng hiệu quả xã hội hóa trong công tác chăm sóc sức khỏe, làm ấm lòng người bệnh.

Nhờ chính sách xã hội hóa, hệ thống y tế tư nhân phát triển với hơn 100 bệnh viện tư nhân và trên 30.000 phòng khám tư nhân cùng với hệ thống y tế công lập để tham gia khám chữa bệnh, giúp giảm tải bệnh viện công, từng bước nâng cao chất lượng điều trị cho người bệnh.

Một điều rất quan trọng cần nói đến, đó là XHH tại các bệnh viện công, vấn đề mà dư luận quan tâm nhiều nhất hiện nay. Theo các quy định tại Nghị định 43/CP và các thông tư của các bộ, ngành liên quan về hướng dẫn thực hiện XHH y tế, gần 10 năm qua đã có hàng loạt hình thức đầu tư, liên doanh, liên kết, nhiều thiết bị kỹ thuật y tế hiện đại được lắp đặt sử dụng tại các bệnh viện với tổng số tiền đầu tư lên đến hơn 3.000 tỷ đồng (năm 2009).

Trong khi ngân sách hạn hẹp thì nguồn vốn vay ngân hàng, quỹ kích cầu, liên doanh, liên kết như trên để nâng cấp trang thiết bị, cơ sở vật chất và dịch vụ y tế ở các bệnh viện đã giúp các bệnh viện công thực hiện được những dịch vụ y tế hiện đại, ngang tầm khu vực.

Mặt khác, do là nguồn vốn vay, huy động từ cá nhân, tập thể, liên doanh, liên kết cho nên từng đồng vốn được kiểm soát chi tiêu chặt chẽ và ít bị thất thoát so với ngân sách Nhà nước. Đồng thời mỗi khi thiết bị trục trặc, được kịp thời sửa chữa, không có tình trạng thiết bị y tế công bị hỏng mà hàng mấy tháng chưa được sửa vì phải trình báo qua nhiều cấp phê duyệt.

Điều quan trọng là qua dịch vụ XHH, các bệnh viện có đủ kinh phí để bù lại phần ngân sách chưa cấp đủ để trả lương cho cán bộ y tế, cũng như tăng thêm thu nhập cho cán bộ y tế.

Làm gì để hạn chế bất cập

Tuy nhiên, XHH y tế cũng đã bộc lộ không ít những bất cập, hạn chế, điều mà dư luận trăn trở, trong khi quên đi những thành tựu mà XHH y tế đem lại.

Tại các bệnh viện công, do đẩy mạnh XHH, tổ chức lẫn lộn khu dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu ngay trong cùng một bệnh viện công, nên hình ảnh tương phản (về bố trí phòng bệnh, y đức) giữa 2 loại dịch vụ y tế thông thường với dịch vụ y tế theo yêu cầu. Một số nơi đã xảy ra tình trạng lạm dụng tài sản công, thời gian làm việc, thương hiệu bệnh viện, sai phạm quản lý tài sản, tài chính tại bệnh viện công.

Nhiều tiêu cực trong việc liên kết, liên doanh trang thiết bị y tế, đấu thầu thuốc diễn ra cho thấy sự yếu kém và thiếu minh bạch trong quản lý, thanh tra kiểm tra. Đó là chưa kể đến việc liên doanh liên kết mua thiết bị y tế nên dẫn đến lạm dụng dịch vụ y tế ở nhiều nơi có xã hội hóa để thu hồi vốn nhanh và kiếm lợi nhuận… gây hậu quả làm tăng chi phí cho người bệnh và quỹ BHYT.

Để hạn chế tiêu cực của XHH tại bệnh viện công, trước hết phải tiến tới tách biệt các dịch vụ công với dịch vụ XHH ở các địa điểm riêng, kiểm soát chặt chẽ tài sản, thời gian làm việc.

Đồng thời, thành lập các hội đồng quản lý tại các bệnh viện có nhiều liên doanh, liên kết với thành phần từ một số cơ quan khác nhau (tài chính, thuế công đoàn, chuyên môn); tăng cường cơ chế cho các bệnh viện vay vốn với lãi suất ưu đãi, có chính sách hỗ trợ lãi suất cho các bệnh viện để đầu tư nâng cấp, áp dụng cơ chế giá dịch vụ y tế hợp lý.

Các cơ quan quản lý cần ban hành cơ sở pháp lý (luật/pháp lệnh về cơ chế hợp tác công-tư, tư-công) để các cơ sở y tế năng động, sáng tạo trong thực hiện.

TS. Nguyễn Văn Tiên
Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của QH