Nhọc nhằn cộng tác viên dân số vùng cao

Ở một địa phương kinh tế còn nhiều khó khăn như Bắc Kạn, công việc của các cộng tác viên dân số vốn đã vất vả lại càng gian nan hơn, song không vì thế mà họ mất đi sự say mê với nghề, yêu nghề. Có những người đã gắn bó với nghề hơn mười năm, có người hai mươi năm… Ở họ, được giúp cho bà con hiểu về chính sách dân số, giúp bà con đỡ khổ, đỡ nghèo vì đẻ nhiều chính là niềm vui không gì sánh được.

Chị Hoàng Thị Mọn (thôn Bắc Lanh Chang, xã Lục Bình, huyện Bạch Thông) là người đã gắn bó với công việc của một cộng tác viên dân số từ năm 1994, tuổi nghề 22 năm thì 20 năm trong bản của chị không có người sinh con thứ 3. Chị Mọn cho biết, trong thôn chị có 5 đồng bào dân tộc sinh sống, nhưng đa số là dân tộc Tày. Những ngày đầu đi vận động bà con kế hoạch hóa vô cùng khó khăn vì quan niệm “có con nối dõi, thờ cúng” đã ăn sâu vào phong tục, nếp nghĩ của đồng bào. Thế nhưng, như con ong cần mẫn với phương châm “mưa dầm thấm lâu”, hằng ngày chị Mọn vẫn đến từng ngõ, gõ cửa từng nhà, có những hộ gia đình cách quá xa phải đi mất cả ngày đường mới đến nơi để tuyên truyền, vận động. Chị không nhớ đã vượt bao nhiêu quãng đường đèo, lội bao nhiêu con suối để đến các hộ dân vì mục tiêu kế hoạch hóa gia đình.

Chị kể, để vận động được người chồng đồng ý cho vợ đi triệt sản cũng đã mất cả tháng trời. Nhưng đến ngày đoàn cán bộ của huyện về làm công tác triệt sản nữ, thì anh chồng “bỏ mặc”, muốn đi triệt sản thì tự đi, không có ai trông con thì ôm cả con đi. Vì thế, những cộng tác viên dân số như chị lại nhận nhiệm vụ trông con kiêm người chăm sóc các chị ở tại trạm thay cho người thân trong gia đình. Công việc khó khăn, vất vả là vậy nhưng chị Mọn cũng đã gắn bó được hơn 20 năm và giờ đây người dân thôn Bắc Lanh Chang đặt cho chị cái tên gần gũi là “chị Mọn dân số”.

Là người có 18 năm gắn bó với công tác dân số-kế hoạch hóa gia đình, anh Bàn Văn Sảo, cộng tác viên dân số thôn Mả Khao, xã Cao Tân, huyện Pác Nặm, Bắc Kạn cho biết, tại địa bàn thôn nơi anh phụ trách có 2 dân tộc sinh sống là người Dao (80%) và người Mông (20%). Do đó, khó khăn lớn nhất trong công tác vận động người dân thực hiện tốt các chính sách dân số-kế hoạch hóa gia đình là việc thay đổi nhận thức của bà con bởi lẽ nơi đây vẫn còn tồn tại nhiều phong tục tập quán lạc hậu chi phối khá nhiều tư tưởng, quan điểm của người dân.

Theo anh Sảo, đối với đồng bào dân tộc Mông, nhất là trong tư tưởng của nam giới, việc mỗi gia đình phải có con trai để thờ cúng tổ tiên là việc quan trọng nhất. Do đó, với những cặp vợ chồng đã sinh con gái, họ sẽ cố sinh cho bằng được con trai hay nói cách khác là đẻ đến khi nào có con trai thì thôi. Điều này dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng bị nới rộng. Bên cạnh đó, việc thích sinh nhiều con và kết hôn sớm để thêm người lao động cũng là những thách thức không nhỏ đối với cộng tác viên dân số như anh. Tuy nhiên, bằng việc tích cực đi tận ngõ, gõ tận cửa cùng với việc lồng ghép tuyên tuyền với Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, từ năm 2011 đến nay, thôn Mả Khao không còn người sinh con thứ 3, tình trạng tảo hôn cũng giảm đi rõ rệt. Năm 2016, toàn thôn không còn trường hợp nào kết hôn sớm.

Tham gia làm cộng tác viên dân số với thời gian không nhiều như chị Mọn, anh Sảo, chị Ma Thị Liên, cộng tác viên dân số thôn Nà Pạ, xã Yên Cư, Chợ Mới tâm sự: “Lúc mới làm cũng gặp nhiều khó khăn, một là bản thân tôi còn nhiều bỡ ngỡ với các kiến thức về dân số, sức khỏe sinh sản, hai là nhiều bà con chưa ý thức được tầm quan trọng của việc sinh đẻ có kế hoạch. Hơn nữa, để đẩy lùi những tư tưởng lạc hậu đã ăn sâu trong nhận thức của bà con cũng không phải là chuyện một sớm một chiều”.

Chị kể, đến nhiều hộ gia đình, người dân thấy bóng dáng mình là họ đi trốn, không muốn gặp. Có gia đình ra gặp thì lại lý sự, nhất là các cụ già, các cụ thường bảo “tại sao lại phải đẻ ít?”, “có thì đẻ thôi, sao phải kế hoạch?”, “không đẻ con trai thì lấy đâu ra người hương khói khi chúng tôi qua đời?”. Khó khăn là thế nhưng chị Liên quyết không nản lòng. Nhờ sự kiên trì và trách nhiệm với công việc nên nhận thức của người dân thôn Nà Pạ đã được nâng lên. Bà con không còn quá coi trọng con trai hơn con gái cũng như mô hình sinh ít con đã dần được chấp nhận rộng rãi.

Không chỉ chị Liên, chị Mọn, anh Sảo mà rất nhiều cộng tác viên dân số của tỉnh Bắc Kạn vẫn đang vượt qua mọi khó khăn, vẫn nỗ lực hằng ngày, hằng giờ đến các hộ gia đình vận động sinh đẻ có kế hoạch, hạn chế tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Họ như những con ong chăm chỉ đang hằng ngày nhả mật cho đời, góp phần cho công tác dân số-kế hoạch hóa gia đình của tỉnh ngày càng thành công. Họ làm việc vô tư và đầy trách nhiệm, nói như chị Mọn thì “mức thù lao cả tháng cũng chỉ bằng đi làm thêm một hai ngày, nhưng chúng tôi yêu công việc và thấy hạnh phúc vì đem lại niềm vui cho nhiều gia đình”.