HTX kiểu mới là khâu đột phá trong tái cơ cấu nông nghiệp

Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân trao đổi với cán bộ Mặt trận 28 tỉnh phía bắc. Ảnh: VGP/Hoàng Anh

Bắt đầu buổi trao đổi với những ví dụ cụ thể về các mặt hàng nông sản thế mạnh của Việt Nam như cá tra, tiêu, điều, cà phê…, người đứng đầu MTTQ Việt Nam cho rằng, dù năng suất bình quân cao giúp Việt Nam trở thành nước hàng đầu thế giới trong xuất khẩu những mặt hàng nêu trên, hiện tượng được mùa, rớt giá năm nào cũng xảy ra. Hơn nữa, người nông dân cũng thường xuyên đối mặt với tình trạng thiếu vốn, thu nhập thấp, bấp bênh. Xuất khẩu nông sản không ổn định về giá cả và lượng, bị động trong tiêu thụ.

Lý giải về thực trạng này, theo Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, nguyên nhân là sự không tương thích của quan hệ sản xuất và tổ chức sản xuất của nông nghiệp với điều kiện kinh tế thị trường hiện nay cũng như hội nhập quốc tế. Đó là diện tích canh tác và quy mô sản xuất, quy mô lao động nhỏ và trình độ lao động thấp.

Để khắc phục những hạn chế này, nông dân phải liên kết với doanh nghiệp, song DN lại không thể liên kết trực tiếp với hàng vạn hộ nông dân riêng lẻ. Thị trường đòi hỏi sản phẩm phải có chứng nhận chất lượng và xuất xứ hàng hóa, song các cơ quan quản lý không thể giám sát trực tiếp hàng triệu hộ nông dân riêng lẻ với diện tích đất canh tác bình quân không quá 1 ha mỗi hộ. Ngoài ra, người nông dân cần ứng dụng các tiến bộ khoa học-kỹ thuật, song các tổ chức nghiên cứu, dịch vụ khoa học-công nghệ cũng không thể hướng dẫn trực tiếp cho hàng triệu hộ riêng lẻ, diện tích canh tác thấp, nuôi trồng những loại cây, con khác nhau.

Vì những lý do trên, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam khẳng định “khi nào nền sản xuất nông nghiệp nước ta còn chủ yếu vẫn là các hộ riêng lẻ, không liên kết với nhau, thì 10 triệu hộ nông dân vẫn mãi là 10 triệu hộ yếu thế” và cho rằng “giải pháp cơ bản để giải quyết các mâu thuẫn này chính là thành lập các HTX kiểu mới”.

Người đứng đầu Mặt trận khẳng định, thực tế thành lập và vận hành các HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012 ở nhiều địa phương đã chứng minh các HTX này tuy chỉ có vài chục xã viên song đã thực sự giúp các hộ xã viên sản xuất kinh doanh hiệu quả hơn hẳn, đặc biệt là quy hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân.

Do đó, cần đổi mới nhận thức về vai trò, chức năng của HTX, coi xây dựng các HTX kiểu mới là khâu đột phá. HTX khi đó sẽ trở thành chủ thể để tiếp nhận các chính sách của nhà nước về quản lý sử dụng đất, về vốn, về đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, là chủ thể thực hiện liên kết hiệu quả nông dân với doanh nghiệp và các nhà khoa học. Bên cạnh DN, HTX là chủ thể để cơ khí hóa sản xuất, thủy lợi hóa, hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp một cách hiệu quả cao, chứ không phải là các hộ nông dân với chỉ 2 lao động và đất canh tác dưới 1 ha.

Toàn cảnh buổi trao đổi chuyên đề. Ảnh: VGP/Hoàng Anh

Từ những phân tích trên, theo Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, cần tổ chức chương trình tuyên truyền sâu rộng về Luật HTX 2012, vai trò tích cực của HTX kiểu mới để nâng cao hiệu quả sản xuất của các hộ sản xuất, kinh doanh cá thể và lo đầu ra cho sản phẩm của các thành viên HTX. Khẩn trương biên tập và phát hành cuốn sách “Những HTX kiểu mới điển hình giai đoạn 2014-2016” để giới thiệu sâu rộng các điển hình HTX kiểu mới trong các lĩnh vực nông nghiệp, vận tải, tiểu thủ công nghiệp, tín dụng để nhân dân tự tin, chủ động tự liên kết hình thành các HTX kiểu mới, tổ hợp tác để tự lo cho mình và phát huy tốt nhất các hỗ trợ của Nhà nước.

Cùng với đó, Liên minh HTX các cấp, nhất là cấp tỉnh, cần triển khai quyết liệt các hoạt động tư vấn, huấn luyện cho lực lượng lãnh đạo các HTX, tổ hợp tác hiện nay, cũng như ban giám đốc tương lai của các HTX, tổ trưởng tổ hợp tác tương lai, làm cho trình độ quản lý của các HTX, tổ hợp tác thực sự tương thích với đòi hỏi phát triển kinh tế hợp tác trong điều kiện hiện nay. Phối hợp khẩn trương với ngành tài chính, có sự hỗ trợ của Chính phủ để hình thành các dịch vụ kiểm toán chi phí thấp cho tất cả các HTX trong cả nước, qua đó giúp các HTX đánh giá kịp thời, chính xác hiệu quả hoạt động của mình, khắc phục các bất hợp lý trong tổ chức sản xuất của mình và các thành viên HTX, góp phần quan trọng chấm dứt tình trạng HTX hoạt động hình thức, hiệu quả thấp.

Đặc biệt, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các tỉnh cần chủ động triển khai các chương trình hỗ trợ kết nối các HTX, tổ hợp tác với các doanh nghiệp để cung cấp đầu vào với chi phí thấp, chất lượng cao và tiêu thụ sản phẩm ổn định, hiệu quả.

Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các địa phương phối hợp với các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố triển khai đồng bộ, quyết liệt Đề án “Thí điểm hoàn thiện, nhân rộng mô hình hợp tác xã kiểu mới tại vùng đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2016-2020” theo Quyết định 445/QĐ-TTg ngày 21/03/2016 và Quyết định 2261/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình hỗ trợ phát triển HTX giai đoạn 2015-2020.

Theo đó, việc thành lập các HTX kiểu mới là một quá trình tự nguyện của các hộ nông dân, song sự vận động, hỗ trợ của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên, chính quyền các cấp là rất quan trọng. Do đó, cần có chương trình hiệp thương và phối hợp giữa MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên và chính quyền các cấp trong xây dựng chỉ tiêu vận động thành lập các HTX ở mỗi xã, huyện để việc vận động đạt tiến độ nhanh và kết quả cao nhất...

“Với Luật HTX năm 2012 và các kết quả, tấm gương HTX kiểu mới ở nhiều địa phương, nếu chúng ta đẩy mạnh việc hình thành và triển khai các HTX kiểu mới thì đây là yếu tố nền tảng quan trọng nhất, là khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam và nâng cao thu nhập bền vững cho nông dân Việt Nam trong giai đoạn 2016-2030”, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân khẳng định.

Ngọc Quang