Chất lượng cá ngừ sẽ "hút" nhà nhập khẩu

Tiến sỹ Arata Izawa. Ảnh: VGP/Vũ Hạ

Cá ngừ đại dương là mặt hàng thủy sản có thế mạnh của Việt Nam, tuy nhiên lâu nay ngư dân đánh bắt thì nhiều nhưng lượng cá ngừ đạt tiêu chuẩn xuất khẩu để làm món ăn sushi của Nhật Bản lại rất hạn chế.

Nhật Bản là nước có nhiều kinh nghiệm về đánh bắt, chế biến cá ngừ và hiện Bộ NNPTNT cũng đã lựa chọn một số đơn vị từ nước này để học hỏi.

Để hiểu sâu hơn về nghề câu cá ngừ ở Nhật Bản cũng như một vài kinh nghiệm cho ngành cá ngừ Việt Nam, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với ông Arata Izawa, Tiến sĩ kinh tế về cá ngừ của Công ty Yanmar (Nhật Bản) về vấn đề này.

Việt Nam hiện chưa có cơ sở hạ tầng cho riêng sản phẩm cá ngừ, còn ngư dân thì cho rằng, họ không có khả năng thành lập được các hợp tác xã hậu cần nghề cá nếu không có sự hỗ trợ của chính quyền. Xin ông cho biết, ngành cá ngừ Nhật Bản đã giải quyết vấn đề này như thế nào?

Tiến sĩ Arata Izawa: Tại Nhật Bản, thông thường Nhà nước đóng vai trò là người đưa ra chính sách phù hợp, còn cơ sở hạ tầng do các công ty tư nhân đầu tư. Các chính sách đó phải công bằng cho cả ngư dân và doanh nghiệp chế biến cá ngừ, tất cả phải được hưởng lợi từ con cá ngừ ở mức cao nhất.

Ở Nhật Bản, cá ngừ được đem ra đấu giá tại các chợ nên các bên liên quan sẽ không bị thua thiệt khi tham gia vào chuỗi đánh bắt, thu mua, chế biến. Trong khi ở Việt Nam, ngư dân đánh bắt rồi bán cho các đại lý và trong trường hợp sản lượng đánh bắt lớn, ngư dân dễ bị ép giá, và thông thường ngư dân là phía thiệt thòi nhất.

Năm 2013, trong số gần 16.000 tấn cá  ngừ vây vàng mắt to đánh bắt được ở  vùng biển Việt Nam, số lượng chủ yếu là chế biến ở dạng đóng hộp, khô, chả… và chỉ có một số ít cá ngừ nguyên con đủ tiêu chuẩn để chế biến các món ăn tươi sống xuất sang thị trường Nhật Bản, trong khi nhu cầu tiêu thụ cá ngừ tươi sống của thị trường này rất lớn.

Hiện Việt Nam đang muốn áp dụng mô hình tổ đội đánh bắt cá ngừ trên biển theo mô hình Nhật Bản đang áp dụng. Ưu điểm của mô hình này là gì, thưa ông?

Tiến sĩ Arata Izawa: Đúng là Việt Nam đang muốn xây dựng mô hình tổ đội đánh bắt cá ngừ trên biển. Đánh bắt theo tổ đội ở Nhật là có một số tàu chủ yếu tham gia đánh bắt, còn 1-2 tàu làm công tác hậu cần (tiếp tế lương thực, xăng dầu và vận chuyển cá từ tàu đánh bắt vào đấu giá ở chợ đấu giá). Cách này giúp cá ngừ từ khi đánh bắt được và đưa đến tay người tiêu dùng có thời gian ngắn. Còn theo cách mà ngư dân Việt Nam đang làm thì thời gian từ khi đánh bắt đến lúc bán cho doanh nghiệp cần đến gần 1 tháng, khi đó, đa phần số cá ngừ đánh bắt được không thể làm được những món ăn tươi sống.

Thực tế, ngành cá ngừ Nhật đã đi theo mô hình tổ đội và cho thấy tính bền vững của nó. Theo tôi, đây là một mô hình tốt, Việt Nam có thể đẩy nhanh việc tham khảo, áp dụng để giúp ngư dân, doanh nghiệp được hưởng lợi. Cái lợi ở đây là giúp ngư dân, doanh nghiệp nâng cao được giá mỗi kg cá ngừ bán ra.

Theo ông, để triển khai áp dụng mô hình này, ngành cá ngừ Việt Nam nên bắt đầu từ đâu?

Tiến sĩ Arata Izawa: Nhật Bản đã làm và đã thành công với mô hình tổ đội đánh bắt trên biển, vì thế, tôi tin Việt Nam sẽ thành công với mô hình này. Tuy nhiên, tôi xin nhắc lại, một nguyên tắc mà ngành cá ngừ Việt Nam phải tuân theo là đảm bảo cho con cá ngừ sau khi đánh bắt phải đạt chất lượng tốt nhất. Theo tôi biết, khi câu được cá ngừ đại dương, ngư dân Việt Nam dùng chày gỗ để nện cá, cách làm này khiến cá quẫy mạnh nên làm tăng quá trình trao đổi sinh hóa khiến thịt cá ngừ đại dương bị ảnh hưởng. Do đó, dù có bảo quản tốt đến mức nào thì chất lượng cá cũng giảm.

Còn ngư dân Nhật Bản khi câu được cá, việc đầu tiên là làm cho con cá ngừ  “bình tĩnh” không vùng vẫy mạnh trước khi đưa lên tàu. Sau đó, dùng dao thọc vào đầu để cá chết nhanh hoặc cho cá ngừ còn sống vào hầm hạ nhiệt độ để giữ cá được tươi. Do đó, chất lượng cá ngừ của ngư dân Nhật Bản lúc nào cũng đảm bảo tiêu chuẩn để chế biến những món ăn tươi sống. Dĩ nhiên, giá bán cũng sẽ cao hơn nhiều lần nếu so sánh với sản phẩm chất lượng thấp bán cho các nhà máy làm sản phẩm đóng hộp.

Vì thế, theo tôi, Việt Nam muốn cải thiện được chất lượng cá ngừ phải bắt đầu ở khâu đánh bắt và một khi đảm bảo được chất lượng sản phẩm thì các doanh nghiệp nước ngoài ở Mỹ, EU, Nhật Bản sẽ tìm đến để mua chứ không cần phải đem đi chào bán. Nếu không nâng cao được chất lượng cá ngừ từ khâu đánh bắt, bảo quản ngay trên tàu thì không thể nói đến việc nâng cao chuỗi giá trị trong đánh bắt và chế biến cá ngừ mà Bộ NNPTNT đang muốn thực hiện trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!

Công ty Yanmar hiện là đối tác của Bộ NNPTNT trong đề  án giúp nâng cao chuỗi giá trị sản xuất cho ngành cá ngừ mà Bộ đang triển khai ở các tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định, những nơi có thế mạnh đánh bắt cá ngừ đại dương. Hiện cá ngừ đại dương đã được Chính phủ xem là một trong những mặt hàng thủy sản chiến lược cùng với cá tra, tôm. Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng cá ngừ cũng chỉ xếp sau hai loại thủy sản trên.

Vũ Hạ (thực hiện)