Quốc hội thảo luận Bộ luật Hình sự (sửa đổi)

Sửa đổi BLHS để đáp ứng yêu cầu thực tiễn

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ sau 14 năm thi hành, Bộ luật Hình sự (BLHS) đã tác động tích cực trong công tác phòng chống tội phạm, bảo vệ và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, góp phần bảo vệ tốt hơn quyền con người, quyền công dân.

Tuy nhiên, sau 14 năm thi hành luật, nhất là khi đất nước ta có những thay đổi lớn về mọi mặt thì Bộ luật cũng đã bộc lộ những bất cập. Bên cạnh đó, tình hình tội phạm nhìn chung vẫn diễn biến hết sức phức tạp với những phương thức, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt. Số lượng tội phạm luôn có xu hướng gia tăng, nghiêm trọng hơn cả về quy mô và tính chất, nhất là trong các lĩnh vực kinh tế, môi trường. Điều này đã làm cho BLHS hiện hành không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.

Đặc biệt, Hiến pháp năm 2013 đã đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cả hệ thống pháp luật, trong đó có pháp luật hình sự với tính cách là công cụ pháp lý quan trọng và sắc bén nhất trong việc bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền cơ bản của công dân.

Người dân chưa thực sự cảm thấy an toàn về môi trường sống, vẫn còn xảy ra những vụ giết người, cướp của gây chấn động trong dư luận và gây tâm lý hoang mang trong một bộ phận nhân dân; người dân chưa thực sự yên tâm phát huy tính sáng tạo trong hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như tích cực, chủ động tham gia phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật. Tình trạng ô nhiễm môi trường, mất an toàn thực phẩm, mất an toàn trong lao động, trong xây dựng, trong khi tham gia giao thông cũng đã đến mức báo động.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tán thành sự cần thiết sửa đổi BLHS. Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp cho rằng việc sửa đổi cơ bản, toàn diện BLHS lần này trước hết cần tập trung giải quyết những vấn đề thực sự vướng mắc làm hạn chế hiệu lực, hiệu quả của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm đã được làm rõ trong quá trình tổng kết thực tiễn thi hành BLHS; chỉ bổ sung những vấn đề mới thực sự cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, hoàn thiện chính sách của Đảng và Nhà nước. 

Tán thành định hướng hạn chế hình phạt tử hình

Ủy ban Tư pháp cũng tán thành với định hướng tiếp tục hạn chế hình phạt tử hình ở cả 3 phương diện: Giảm bớt số tội danh có hình phạt tử hình; quy định điều kiện chặt chẽ nhằm hạn chế các trường hợp áp dụng hình phạt tử hình và mở rộng hơn đối tượng bị kết án tử hình nhưng không phải thi hành án tử hình nhằm thể hiện rõ sự khoan hồng, nhân đạo của Nhà nước ta.

Tuy nhiên, về giảm bớt số tội danh có hình phạt tử hình, hiện còn ý kiến khác nhau.

Đa số ý kiến các ủy viên Ủy ban Tư pháp tán thành việc bỏ 7/22 tội danh có hình phạt tử hình, gồm: cướp tài sản; phá huỷ công trình, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia; chống mệnh lệnh; đầu hàng địch; phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược; chống loài người; tội phạm chiến tranh.

Bên cạnh đó, một số ý kiến khác tán thành với đề xuất của Chính phủ về sự cần thiết bổ sung vào BLHS quy định về trách nhiệm hình sự và phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân là tổ chức kinh tế.

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu tập trung cho ý kiến về dự thảo quy định về xử lý hình sự với pháp nhân và hạn chế hình phạt tử hình.

Đại biểu Thích Bảo Nghiêm (TP. Hà Nội) bày tỏ sự đồng thuận về các quy định hạn chế hình phạt tử hình, đồng thời, dự thảo Bộ luật cũng cần quy định rõ các điều kiện áp dụng tử hình, như không áp dụng tử hình với vị thành niên, phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng và người trên 70 tuổi.

Theo đại biểu, việc mở rộng các trường hợp không áp dụng hình phạt tử hình, phù hợp với tính nhân đạo của dân tộc ta

Đại biểu Trần Xuân Hùng (tỉnh Hà Nam) tán thành việc phải lấy ý kiến nhân dân đối với dự thảo Bộ luật này bởi đây là bộ luật lớn, thể hiện rõ chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta hiện nay. Đồng thời, đại biểu tán thành quy định của dự thảo về truy cứu trách nhiệm hình sự pháp nhân bởi trên thế giới đã có đến có 119 nước và vùng lãnh thổ áp dụng hình phạt này.

Các đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM), Lương Văn Thành (TP. Hải Phòng) cho rằng, pháp luật có thể xử lý hình sự pháp nhân sao cho phù hợp với hành vi và trách nhiệm của từng chủ thể vi phạm. Đồng thời, xã hội càng phát triển thì càng nên giảm án tử hình, kết hợp với việc quy định chặt chẽ các điều kiện áp dụng án tử hình khi ta thu hẹp đối tượng phải chịu hình phạt này.

Không hình sự hóa quan hệ dân sự, kinh tế

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Bùi Quang Vinh góp ý, đây là bộ luật quan trọng chi phối việc bảo vệ an ninh, an toàn xã hội, Quốc hội đang cố gắng sửa đổi các đạo luật để bám sát tinh thần Hiến pháp 2013 nhằm bảo đảm tốt quyền con người, quyền công dân, theo xu thế chung của quốc tế.

Tuy nhiên, quá trình sửa đổi các đạo luật theo tinh thần của Hiến pháp không để tình trạng “Hiến pháp mở ra, điều luật đóng lại”, đây là tinh thần xuyên suốt cần được thực thi trong quá trình làm luật.

Chúng ta quy định “người dân được làm những gì pháp luật không cấm” thì kiên quyết không “hình sự hóa” các quan hệ dân sự, kinh tế bởi điều này đã được nói nhiều nhưng nếu không kiên quyết làm sẽ làm nản lòng các nhà đầu tư. Do đó, phải có giải pháp đúng, trừ những trường hợp gây nguy hiểm cho xã hội, còn những trường hợp khác thì phạt thật nặng về kinh tế. Bảo đảm và tạo thuận lợi cho số đông, không thể vì một số nhỏ vi phạm mà chúng ta ban hành luật để áp dụng cho số đông.

Ủng hộ việc tăng cường phạt tiền thay cho tù đối với người phạm tội vì tiền, một số tội phạm kinh tế, tuy nhiên đại biểu Đỗ Văn Đương (TP. HCM) cho rằng, không nên áp dụng quy định này với loại tội phạm lừa đảo, lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, bởi loại tội phạm này đã làm tan nát không biết bao gia đình khi đi lừa đảo mọi người.

Đại biểu Đương cũng đồng tình việc truy cứu trách nhiệm hình sự pháp nhân, nhất là các doanh nghiệp kinh tế bởi hiện đang có nhiều vấn đề pháp nhân đang gây ra như lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, gây ô nhiễm môi trường, trốn thuế, sản xuất hàng giả với các chế tài như đình chỉ pháp nhân hoạt động, phạt tiền, phạt hành chính thật nặng.

Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Doãn Khánh (đại biểu Phú Thọ) đồng ý đưa 7 trong số 22 tội danh của BLHS hiện hành ra khỏi khung hình phạt tử hình như dự thảo.

Về tội tham nhũng, ông Nguyễn Doãn Khánh đồng tình với Ban soạn thảo là mở rộng chủ thể với các đối tượng là người nước ngoài, tổ chức nước ngoài. Không nên bỏ tội danh cố ý làm trái gây hậu quả nghiêm trọng, nếu bỏ tội danh này sẽ không đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm hiện nay.

Lê Sơn