5 sự kiện nổi bật của thị trường hàng hóa thế giới năm 2024

Sau đây là 5 sự kiện nổi bật gây ảnh hưởng lên thị trường hàng hóa trong năm 2024 được Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV) điểm lại.

1. “Chảo lửa” Trung Đông làm “nóng” thị trường dầu thô và kim loại quý

Tháng 4/2024, thị trường dầu thô và kim loại quý thế giới rung lắc dữ dội theo diễn biến nóng của tình hình địa chính trị tại khu vực Trung Đông. Chỉ trong vòng một tuần đầu tháng 4, giá dầu thô tăng 6 phiên liên tiếp. Đáng chú ý, kết thúc phiên giao dịch ngày 5/4, giá dầu thô Brent đã vượt mốc 91 USD/thùng; giá dầu thô WTI cũng chạm 87 USD/thùng, lên mức đỉnh trong vòng hơn 5 tháng. Đây cũng là mức giá cao nhất trong vòng hơn một năm qua.

Thị trường kim loại quý cũng gây chú ý khi khép lại tuần giao dịch ngày 8-14/4, các mặt hàng thay phiên nhau thiết lập mức đỉnh mới. Trong đó, giá bạc và giá bạch kim nối dài đà tăng sang tuần thứ ba liên tiếp. Sau khi chạm mức đỉnh cao nhất một năm trong tuần giao dịch trước, giá bạc tiếp tục chinh phục mức đỉnh cao nhất ba năm, chốt tuần tại mức 28,33 USD/ounce. Ấn tượng, giá bạch kim đã vượt mốc 1.000 USD/ounce sau khi bật tăng 6,5%, đánh dấu tuần tăng giá tốt nhất kể từ tháng 11/2023.

Nguyên nhân đẩy giá dầu thô và kim loại quý tăng vọt trong thời gian này là do các cuộc xung đột địa chính trị tại Trung Đông liên tục leo thang. Vốn là khu vực sản xuất dầu quan trọng của thế giới nên căng thẳng leo thang tại khu vực này đã làm gia tăng lo ngại dòng chảy dầu sẽ bị gián đoạn. Được coi là kênh đầu tư an toàn mỗi khi nền kinh tế có biến động nên bạc và bạch kim cũng nhận lực mua mạnh mẽ khi căng thẳng địa chính trị tại Trung Đông có nguy cơ lan rộng.

Có thể nói, năm 2024 được đánh dấu bằng sự leo thang của các cuộc xung đột kéo dài và bế tắc địa chính trị. Mỗi một diễn biến mới đều tác động ngay tới giá cả hàng hóa thế giới, đặc biệt là các mặt hàng nhạy cảm với yếu tố này như dầu thô và kim loại quý.

2. Thời tiết cực đoan đẩy tốc độ tăng giá cà phê cao hơn cả vàng

Ngày 30/4, lần đầu tiên trong lịch sử, giá cà phê nhân xô tại Việt Nam thiết lập mức đỉnh cao nhất mọi thời đại - 134.000 đồng/kg. Chỉ trong vòng 5 tháng giá cà phê nhân ở nước ta đã tăng 123%, tương đương tăng 74.000 đồng/kg. Thế nhưng, sau khi thăng hoa và đạt đỉnh lịch sử vỏn vẹn 3 phiên giao dịch, giá cà phê nhân đã giảm 24.000 đồng/kg, về mốc 110.000 đồng/kg. Kết thúc năm 2024, cà phê đã thực sự tạo nên cơn sốt giá khi có thời điểm vượt cả tốc độ tăng giá vàng đến 3 lần.

Giá cà phê nội địa tăng phi mã là do đồng pha với giá cà phê thế giới. Theo MXV, trong năm qua, giá cà phê Robusta trên Sở Giao dịch Liên lục địa châu Âu (ICE-EU) cũng đã phá vỡ mọi giới hạn khi lần đầu tiên vượt 4.500 USD/tấn vào ngày 25/4, đánh dấu đỉnh cao mới sau 30 năm. Tiếp đó, giá liên tục thiết lập những mức kỷ lục mới vào các tháng 7, 8, 9 và 11. Đỉnh điểm vào ngày 28/11, cà phê Robusta đóng cửa gần 5.600 USD/tấn, cao gấp hai lần so với đầu năm và tăng 125% so với cùng kỳ năm 2023.

Nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này là do tình hình thời tiết cực đoan ở các quốc gia sản xuất chủ lực. Tại hai quốc gia cung ứng cà phê hàng đầu là Việt Nam và Brazil, do ảnh hưởng của tình trạng nóng lên toàn cầu kết hợp với mô hình thời tiết El Nino, hai quốc gia này đã trải qua đợt khô hạn ngay trong giai đoạn ra hoa và hình thành quả non quan trọng.

Đỉnh điểm của những tác động khô hạn lên giá cà phê đã rơi vào thời điểm đầu tháng 4 năm ngoái. Lúc này, cây cà phê tại Tây Nguyên, vùng trồng cà phê lớn nhất của Việt Nam, đang trong giai đoạn ra hoa chính vụ và dịch chuyển dần sang hình thành quả non, giai đoạn yêu cầu có độ ẩm tốt để cây bảo đảm năng suất cho niên vụ 2024-2025. Tuy vậy, tình trạng không có mưa kéo dài đã khiến nhiều diện tích cà phê cháy khô, lá héo úa và quả non không thể hình thành. Tháng 4 cũng chính là thời điểm khô hạn bắt đầu xuất hiện tại Brazil. Trong suốt 5 tháng tiếp theo, khu vực Đông Nam, vùng trồng cà phê chính của Brazil, đã trải qua đợt khô hạn kỷ lục với gần 200 ngày không có mưa.

3. Fed hạ lãi suất, đồng USD mạnh lên, giá hàng hóa rung lắc mạnh

Năm 2024, thị trường hàng hóa thế giới chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) chính thức xoay trục chính sách tiền tệ từ thắt chặt sang nới lỏng. Vào rạng sáng ngày 19/9 (theo giờ Việt Nam), Fed đã quyết định cắt giảm lãi suất về mức 4,75 – 5%, tương đương cắt giảm 50 điểm cơ bản, đánh dấu lần đầu tiên hạ lãi suất trong vòng hơn 4 năm. Động thái này của Fed được coi là một bước ngoặt lớn trên thị trường tài chính toàn cầu, đồng thời giải tỏa bớt áp lực tỷ giá trên thị trường hàng hóa thế giới.

Kể từ giữa năm ngoái – thời điểm Fed bắt đầu phát đi những tín hiệu hạ lãi suất đầu tiên, đến khi Fed chính thức hạ lãi suất vào tháng 9, vị thế của đồng USD dần bị lung lay và đồng tiền này đã chứng kiến sự suy yếu đáng kể. Trong thời gian này, chỉ số Dollar Index, một thước đo đo lường sức mạnh của đồng bạc xanh với 6 đồng tiền ngoại tệ mạnh khác, đã đánh mất 6% giá trị và từng lao dốc về mức đáy một năm vào cuối tháng 9.

Theo đó, nhờ áp lực tỷ giá đồng USD dần được xoa dịu, thị trường hàng hóa phái sinh đã đón nhận nhiều tín hiệu lạc quan, đặc biệt là kim loại quý, mặt hàng vốn rất nhạy cảm với lãi suất và biến động tiền tệ. Giá mặt hàng kim loại quý điển hình là vàng đã bứt phá tăng mạnh và liên tục thiết lập những mức đỉnh lịch sử mới. Giá bạc cũng bật tăng mạnh và đỉnh điểm là vào gần cuối tháng 10, lần đầu tiên mặt hàng này chạm tới vùng giá 35 USD/ounce sau 12 năm. Tương tự, giá bạch kim chứng kiến mức tăng gần 10% chỉ trong vòng hai tuần cuối tháng 10 và leo lên mức đỉnh 5 tháng ở vùng giá 1.060 USD/ounce.

4. Ông Donald Trump tái đắc cử tác động phân cực lên thị trường hàng hóa

Ngày 5/11/2024, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ diễn ra với kết quả ông Donald Trump một lần nữa trở thành người đứng đầu Nhà Trắng. Trước đó, thị trường tài chính đã đặt cược vào chiến thắng của cựu Tổng thống Donald Trump và kỳ vọng ông sẽ thực thi những chính sách có lợi cho nền kinh tế Mỹ. Chính những kỳ vọng này đã kéo dòng tiền chảy mạnh vào thị trường tài chính nói chung và thị trường hàng hóa phái sinh nói riêng, trong đó nổi bật nhất phải kể đến nhóm nguyên liệu công nghiệp.

Ngay từ những ngày đầu tháng 11, giới đầu tư liên tục chuyển dòng tiền vào thị trường cà phê hay cacao. Tới ngày 7/11, cuộc đua vào Nhà Trắng chính thức khép lại và ông Donald Trump đã giành chiến thắng với số phiếu áp đảo. Với cú hích này, giá cacao trên Sở ICE-US đã tăng gần gấp đôi chỉ trong vòng hơn một tháng, góp phần đưa cacao trở thành mặt hàng có biến động giá mạnh nhất trên thị trường tài chính trong năm 2024, vượt qua cả tiền điện tử. Cùng với cacao, giá hai mặt hàng cà phê cũng chứng kiến đợt tăng mạnh kỷ lục. Trong đó, giá cà phê Arabica tăng tới 35% chỉ trong tháng 11, đưa giá giao dịch tiến sát mức đỉnh 47 năm. Giá cà phê Robusta cũng tăng hơn 30% chỉ trong vòng một tháng và thiết lập mức đỉnh lịch sử mới vào cuối tháng 11, đạt mức 5.565 USD/tấn.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, giá các mặt hàng nông sản, điển hình là đậu tương, lại sụt giảm đáng kể do thị trường lo ngại sự trở lại của ông Trump có thể làm gia tăng căng thẳng thương mại giữa Washington và Bắc Kinh. Trung Quốc vốn là quốc gia nhập khẩu đậu tương lớn nhất thế giới, trong đó Mỹ là quốc gia cung ứng lớn thứ hai. Do vậy, nếu căng thẳng thương mại giữa hai nước nổ ra lần nữa, nhu cầu nhập khẩu đậu tương Mỹ của Trung Quốc dự kiến sẽ giảm mạnh do rào cản thuế quan. Đây cũng chính là nguyên nhân gây áp lực lên giá đậu tương trong suốt tháng 11 – giai đoạn cuộc bầu cử tỏa ra nhiều sức nóng nhất và sôi động nhất. Chỉ tính trong ba tuần đầu tháng 11, giá đậu tương đã để mất gần 5% giá trị và giảm về vùng đáy 4 năm.

5. Bạch kim là mặt hàng giao dịch số 1 trên thị trường hàng hóa

Theo thống kê của Khối Quản lý giao dịch MXV, bạch kim là mặt hàng được giao dịch nhiều nhất trong năm 2024, chiếm tới 15,4% tổng lượng giao dịch năm. Đây là lần đầu tiên trong vòng hơn ba năm qua, bạch kim trở thành mặt hàng hấp dẫn nhất đối với các nhà đầu tư trên thị trường hàng hóa phái sinh. So với năm 2023, giá trị giao dịch bạch kim đã tăng vọt trên 215%.

Năm 2024, thị trường bạch kim thế giới cũng chứng kiến nhiều diễn biến hiếm có trên biểu đồ giá. Kết thúc phiên giao dịch ngày 17/5, giá bạch kim vượt mức 1.100 USD/ounce và phần lớn các phiên giao dịch của tháng 5, giá mặt hàng này đều trên mốc 1.050 USD/ounce

Cho tới nay, bạch kim vẫn được coi là kim loại xanh của thế giới. Phần lớn các lĩnh vực về năng lượng xanh hiện nay đều sử dụng bạch kim, từ xe hydro, xe điện cho đến các tua bin gió và tấm pin năng lượng mặt trời. Với xu hướng chuyển dịch sang năng lượng xanh đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay, bạch kim sẽ đóng vai trò tối quan trọng trong sự phát triển tương lai của nền kinh tế thế giới.

Theo Bộ Năng lượng Mỹ, nhu cầu đối với bạch kim trong tương lai dự kiến sẽ vượt quá nguồn cung trên thị trường. Do đó, khả năng thâm hụt thị trường trong năm 2025 là chắc chắn, nhất là khi sản lượng khai thác, sản xuất từ các quốc gia cung cấp lớn như Nam Phi và Nga đang phải đối mặt với nhiều thách thức.

Trong khi hoạt động khai thác của Nga vẫn đang chịu ảnh hưởng do cuộc xung đột với Ukraine kéo dài dai dẳng thì tình hình nguồn cung từ Nam Phi - quốc gia sản xuất bạch kim lớn nhất thế giới đang gặp nhiều bất ổn. Theo thông tin mới nhất, công ty điện lực nhà nước Eskom đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc vận hành do họ không được thanh toán đầy đủ chi phí. Theo thống kê, tính đến tháng 11 năm nay, công ty này vẫn chưa được thanh toán khoản nợ trị giá 95,4 tỷ rand (5,1 tỷ USD). Giới chuyên gia đã đưa ra cảnh báo tình trạng tài chính khó khăn có thể buộc Eskom phải cắt giảm công suất cung cấp điện trong thời gian tới. Điều này sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động khai thác và sản xuất bạch kim tại Nam Phi, qua đó gây áp lực lên nguồn cung toàn cầu.