Bán đấu giá tài sản: Có tình trạng ‘quân xanh, quân đỏ’, ‘thông đồng, dìm giá’

Hội nghị sơ kết công tác tư pháp 6 tháng đầu năm 2020. Ảnh: VGP/ Lê Sơn

Theo báo cáo chuyên đề của Bộ Tư pháp, triển khai Luật Đấu giá tài sản, Bộ Tư pháp tiếp tục hoàn thiện thể chế liên quan đến hoạt động đấu giá tài sản nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đấu giá tài sản.

Tính đến tháng 12/2019, cả nước có 1.008 đấu giá viên; hơn 410 doanh nghiệp đấu giá tài sản; 59/63 Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiếp tục được đổi mới cơ cấu tổ chức và hoạt động đáp ứng yêu cầu của tình hình mới .

Đề cập đến công tác quản lý nhà nước trong đấu giá tài sản, Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) cho biết, để khắc phục các tiêu cực trong hoạt động đấu giá, đáp ứng yêu cầu phát triển hoạt động hành nghề đấu giá, tiếp cận với xu thế xử lý tài sản công trên thế giới, Cục Bổ trợ tư pháp đã tham mưu Lãnh đạo Bộ xây dựng và đưa Cổng thông tin điện tử quốc gia về đấu giá tài sản vào vận hành, sử dụng từ ngày 10/4/2020 góp phần bảo đảm tính công khai, minh bạch của hoạt động đấu giá tài sản; hướng dẫn và đôn đốc các Sở Tư pháp nhanh chóng thẩm định và phê duyệt doanh nghiệp đấu giá tài sản đủ điều kiện thực hiện hình thức đấu giá trực tuyến.

Tại địa phương, thực tế hoạt động đấu giá tài sản thời gian qua cho thấy địa phương nào có sự quản lý, giám sát chặt chẽ của người có tài sản, sự vào cuộc, xử lý quyết liệt, kịp thời của cơ quan quản lý nhà nước thì tình trạng thông đồng, dìm giá, gây thất thoát tài sản nhà nước được hạn chế tối đa.

Chỉ ra các hạn chế, yếu kém của công tác này, Bộ Tư pháp cho rằng, giá khởi điểm của tài sản đấu giá chưa được định giá chưa sát với giá thị trường, đặc biệt là giá đất, dẫn đến tình trạng có những người không có nhu cầu vẫn tham gia đấu giá để đầu cơ, trục lợi.

Một số tổ chức đấu giá tài sản vẫn còn tình trạng vi phạm trình tự, thủ tục dẫn đến bị hủy kết quả đấu giá; còn tình trạng “bao che”, “thông đồng, dìm giá”, “quân xanh, quân đỏ” giữa người tham gia đấu giá, người có tài sản, tổ chức đấu giá tài sản; xuất hiện hiện tượng “bảo kê” của băng nhóm “xã hội đen” có hành vi “đe dọa, cưỡng ép” những người tham gia đấu giá nhằm thao túng cuộc đấu giá diễn ra phức tạp, gây thất thoát tài sản, ảnh hưởng an ninh, trật tự tại địa phương.

Việc bàn giao tài sản cho người mua được tài sản đấu giá còn gặp rất nhiều khó khăn; nhiều trường hợp người mua được tài sản đấu giá ngay tình chịu nhiều rủi ro, quyền lợi hợp pháp bị ảnh hưởng do không nhận được tài sản trúng đấu giá dẫn đến tâm lý e ngại khi tham gia đấu giá, tài sản đấu giá được bán nhiều lần không thành, gây thiệt hại đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức, Nhà nước.

Nguyên nhân của tình trạng này, theo đánh giá của Bộ Tư pháp là do hoạt động đấu giá tài sản chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản, liên quan đến nhiều khâu, thuộc quyền quản lý của nhiều cơ quan bộ, ngành, địa phương. Luật Đấu giá tài sản chỉ quy định về trình tự, thủ tục đấu giá do các tổ chức đấu giá tài sản thực hiện trong khi các yếu tố tiên quyết quyết định thành công của cuộc đấu giá như thẩm định giá, xác định giá khởi điểm, phê duyệt phương án đấu giá, giám sát quá trình tổ chức thực hiện việc đấu giá, nộp tiền trúng đấu giá… chịu sự điều chỉnh của các luật chuyên ngành (Luật Đất đai, Luật Quản lý sử dụng tài sản công…), thuộc thẩm quyền quản lý của nhiều cơ quan nhà nước khác nhau.

Tình trạng “cò mồi, đe dọa, cưỡng ép” xảy ra tinh vi trong đấu giá

Đặc biệt, tài sản đấu giá ở Việt Nam hầu hết là tài sản công (đấu giá quyền sử dụng đất chiếm hơn 90%) nhưng chưa có đầu mối chung để xử lý như mô hình của một số nước phát triển, do đó, dễ dẫn đến nguy cơ trục lợi. Tài sản thuộc sở hữu của cá nhân, tổ chức được đưa ra bán thông qua đấu giá chưa đến 50 cuộc, chiếm rất ít (0,06%) so với số cuộc đấu giá tài sản bắt buộc.

Tình trạng “thông đồng, dìm giá”, “quân xanh, quân đỏ”, “cò mồi, đe dọa, cưỡng ép” xảy ra khá tinh vi, có xu hướng ngày càng phức tạp nên quá trình thanh tra, kiểm tra thông thường rất khó phát hiện, xử lý nếu không có sự vào cuộc của cơ quan công an với các biện pháp nghiệp vụ chuyên ngành (giám định chữ ký, ghi âm, điều tra).

Trong khi công nghệ thông tin phát triển như vũ bão thì việc việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động đấu giá tài sản còn hạn chế nên phụ thuộc nhiều vào ý chí chủ quan của các chủ thể tham gia đấu giá; đội ngũ làm công tác thanh tra trong lĩnh vực đấu giá tài sản còn “mỏng”, có nơi chỉ có 2-3 cán bộ nhưng phải xử lý nhiều mảng phức tạp, nhạy cảm, kinh nghiệm, kỹ năng thanh tra còn yếu và thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

Bộ Tư pháp nhìn nhận, việc tổ chức thi hành pháp luật, áp dụng pháp luật về hoạt động đấu giá tài sản còn chưa nghiêm; vai trò, trách nhiệm quản lý tài sản trong quá trình xử lý tài sản, nhất là đối với tài sản công của một số cơ quan, tổ chức, địa phương chưa được quan tâm, nhận thức đúng và đầy đủ.

Lựa chọn tổ chức đấu giá chưa khách quan, phổ biến tình trạng “sân sau”

Trong đó, có việc lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản để thực hiện đấu giá còn chưa khách quan, tình trạng “sân sau” còn phổ biến, thậm chí tổ chức đấu giá có hành vi vi phạm pháp luật vẫn được lựa chọn; việc giám sát quá trình tổ chức đấu giá không thường xuyên, thậm chí là “buông lỏng”, do đó, chưa kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, thậm chí còn tình trạng móc nối để trục lợi, gây thất thoát tài sản Nhà nước.

Số lượng đấu giá viên, tổ chức đấu giá tài sản nhiều nhưng chất lượng, năng lực hoạt động còn nhiều hạn chế; hiện tượng chạy theo lợi nhuận, “cạnh tranh” không lành mạnh, vi phạm pháp luật đấu giá, đạo đức nghề nghiệp gây ảnh hưởng đến uy tín hành nghề đấu giá. Công tác thanh tra, kiểm tra, việc xử lý các vi phạm trong hoạt động đấu giá đôi khi còn chưa nghiêm, tính răn đe chưa cao.

Đề ra giải pháp cho thực trạng nhức nhối này, Bộ Tư pháp kiến nghị xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị về tăng cường công tác quản lý nhà nước trong hoạt động đấu giá tài sản theo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình về tăng cường quản lý nhà nước trong hoạt động đấu giá tài sản tại Công văn số 5182/VPCP-PL ngày 26/6/2020 của Văn phòng Chính phủ; tổ chức thực hiện đồng bộ, hiệu quả Chỉ thị sau khi được ban hành.

Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản trong đó nghiên cứu, xây dựng văn bản quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản tạo cơ sở lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản một cách công khai, khách quan, minh bạch, góp phần hạn chế tình trạng “sân sau”, tiêu cực trong lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản.

Phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành có liên quan đề xuất, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật chuyên ngành về định giá, xác định giá khởi điểm tài sản đấu giá, các tài sản phải bán thông qua đấu giá (pháp luật về đất đai, pháp luật về quản lý sử dụng tài sản công, pháp luật về thi hành án…); xác định rõ trách nhiệm của người có tài sản đấu giá trong việc đưa tài sản ra đấu giá, xây dựng, phê duyệt phương án tổ chức đấu giá, lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản, giám sát quá trình tổ chức đấu giá tài sản, yêu cầu người trúng đấu giá nộp tiền mua tài sản, giao tài sản trúng đấu giá, hủy công nhận kết quả đấu giá.

Ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức đấu giá

Tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong hoạt động đấu giá tài sản, nhất là hoàn thiện hơn nữa các tính năng của Cổng thông tin điện tử quốc gia về đấu giá tài sản, đảm bảo thông tin đấu giá tài sản được đăng tải công khai, khách quan, minh bạch.

Đối với Sở Tư pháp, cần tham mưu cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có giải pháp nâng cao nhận thức của tổ chức, doanh nghiệp, người dân, đặc biệt là các cơ quan, ban, ngành địa phương (cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý tài sản) về hoạt động đấu giá tài sản, chỉ đạo, quán triệt người có tài sản trong việc xây dựng phương án đấu giá, tổ chức định giá, xác định giá khởi điểm tài sản đấu giá, giám sát quá trình tổ chức đấu giá để kịp thời phát hiện và có biện pháp xử lý các hành vi vi phạm; từng bước áp dụng rộng rãi hình thức đấu giá trực tuyến tại địa phương.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về tổ chức, hoạt động đấu giá tài sản của các tổ chức đấu giá tài sản tại địa phương, tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ làm công tác quản lý nhà nước, đội ngũ đấu giá viên, tổ chức đấu giá tài sản trên địa bàn. Triển khai có hiệu quả việc vận hành, sử dụng Cổng thông tin điện tử quốc giá về đấu giá tài sản cho các tổ chức đấu giá tài sản theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp, trường hợp có khó khăn, vướng mắc kịp thời phản ánh về Bộ Tư pháp để xem xét, xử lý.

Lê Sơn