Bộ Tài chính: Quản lý nợ công theo thông lệ quốc tế

Nợ công hiện nay có an toàn?

Năm 2014, khối lượng vốn vay nợ công cho đầu tư phát triển kinh tế-xã hội đạt khá, huy động được 627,8 nghìn tỷ đồng. Trên 98% vốn vay đã được sử dụng trực tiếp cho các dự án hạ tầng. Việc tăng cường huy động vốn vay cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng về giao thông, thủy lợi, y tế, giáo dục, điện, cấp thoát nước, vệ sinh môi trường..., đã tạo ra diện mạo mới cho đất nước, trong đó có một số công trình hiện đại, đạt tiêu chuẩn khu vực và quốc tế.

Tuy nhiên, ông Trương Hùng Long thẳng thắn thừa nhận: Bên cạnh những kết quả đạt được thì vẫn còn  một số tồn tại, hạn chế nhất định. Cụ thể, nợ công đang tăng nhanh, cơ cấu nợ chưa thực sự bền vững, việc sử dụng các khoản vay ngắn hạn cho đầu tư dài hạn làm phát sinh rủi ro tái cấp vốn và tạo ra áp lực trả nợ lớn trong ngắn hạn.

Về các ý kiến cho rằng cách tính nợ công của Việt Nam không đúng thông lệ quốc tế, ông Long khẳng định: Luật Quản lý nợ công hiện nay đang theo các thông lệ tốt quốc tế và được các tổ chức tài chính quốc tế như WB, ADB chấp nhận.

Ông Trương Hùng Long cho biết, chính sách tỷ giá hiện nay đang neo so với đồng USD. Trong cơ cấu nợ hiện nay, tiền VND chiếm 54% còn 46% là ngoại tệ. Trong ngoại tệ thì có một nửa là tiền USD, số còn lại là các đồng tiền khác. Tuy tỷ giá USD có tăng nhưng các tiền khác giảm giá khá nhiều.

Do đó, trong cơ cấu quản lý nợ hiện nay, nếu tính tỷ giá chéo các đồng tiền thì mức tăng tương đương với mức giảm giá. Có nghĩa là tỷ lệ nợ công/GDP tính theo tiền VND không có gì thay đổi tại thời điểm vừa qua.

Quan trọng là hiệu quả sử dụng nợ công

Ông Trương Hùng Long khẳng định, công tác quản lý nợ đang có nhiều chuyển biến theo hướng ngày càng tốt hơn, dần tiếp cận gần hơn với thông lệ tốt trên thế giới.

Bộ Tài chính đã chủ động xây dựng kế hoạch và bố trí trả nợ đầy đủ, đúng hạn, bảo đảm an toàn tài chính quốc gia. Tỷ lệ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu ngân sách Nhà nước năm 2013 là 15,2%; năm 2014 là 13,8% và năm 2015 dự kiến khoảng 16,1% (theo quy định là không quá 25%).

Mức trả nợ và tỷ lệ trả nợ trên thu ngân sách hằng năm có tăng bởi liên quan đến hạn trả của các khoản nợ trước đây. Đặc biệt, Việt Nam thường có “thói quen” trả nợ đúng hạn, không để nợ quá hạn.

Về các số liệu về tỷ lệ trả nợ trên tổng thu ngân sách do một số tổ chức công bố, ông Long giải thích có thể là do phương pháp tính gộp cả con số vay về rồi cho các tổ chức, đơn vị đầu tư vay lại. Các khoản cho vay lại đó thì doanh nghiệp, tổ chức vay phải có trách nhiệm chứ không sử dụng ngân sách để trả nợ.

Ông Trương Hùng Long cho biết, Chính phủ cũng có nhiều giải pháp để quản lý nợ công hiệu quả. Cụ thể, năm 2014, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính chủ động kéo dài kỳ hạn phát hành trái phiếu nhằm giảm dần áp lực trả nợ ngắn hạn và giảm dần đảo nợ. Cụ thể, giảm mạnh và tiến tới ngừng phát hành tín phiếu và trái phiếu kỳ hạn ngắn, tập trung chủ yếu vào trái phiếu có kỳ hạn dài từ 5 đến 15 năm để bước đầu cơ cấu lại danh mục trái phiếu Chính phủ.

Kết quả, trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm tăng từ 14% năm 2013 lên 27% vào năm 2014; kỳ hạn 10 năm tăng từ 4% năm 2013 lên 13% năm 2014; kỳ hạn 15 năm tăng từ 2% lên 6% vào năm 2014.

Ngoài ra, việc công khai nợ công đã bước đầu đi vào nề nếp, tạo được kênh thông tin quan trọng phục vụ cho việc phân tích, đánh giá, nghiên cứu về nợ công.

Ông Long cho rằng, quy mô nợ công so với GDP đang ở mức cao, gần với ngưỡng được Quốc hội cho phép. Tuy nhiên, nguồn lực của chúng ta còn hạn chế nên vẫn cần phải huy động vốn vay để đầu tư. Do đó, nợ công có quy mô lớn là điều không thể tránh khỏi.

Tuy nhiên, an toàn nợ công thể hiện ở việc chúng ta có khả năng thu xếp, bố trí để chi trả các khoản vay nợ hay không. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào hiệu quả sử dụng vốn vay. Vốn vay được sử dụng đúng mục đích, đưa vào các lĩnh vực thực sự cần thiết và được sử dụng một cách tiết kiệm sẽ làm cho kinh tế phát triển, tạo ra nguồn lực để trả nợ trong tương lai.

Vì vậy, để từng bước khắc phục các tồn tại, hạn chế nêu trên, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 14/2/2015 về tăng cường công tác quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng nợ công.

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ quản lý chặt chẽ các khoản vay có bảo lãnh của Chính phủ theo hướng siết chặt điều kiện cấp bảo lãnh, không mở rộng diện, chọn lọc có mục tiêu ưu tiên, tiến tới thu hẹp bảo lãnh Chính phủ và kiểm soát việc bảo đảm trả nợ đối với các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh.

Huy Thắng