Cả nước còn khoảng 5,6 triệu ha ô nhiễm bom mìn

Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ ô nhiễm bom mìn cao trên thế giới. Ước tính số bom đạn sau chiến tranh để lại ở Việt Nam khoảng 800 nghìn tấn, diện tích ô nhiễm và nghi ngờ ô nhiễm bom mìn khoảng 6,1 triệu ha chiếm 18,82 % tổng diện tích của cả nước.

Số bom mìn, vật liệu chưa nổ hiện còn nằm rải rác tại 63 tỉnh, thành phố, trong đó tập trung nhiều tại các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và miền Đông Nam Bộ. Thống kê đến hết năm 2023, sau hàng chục năm tiến hành rà phá bom mìn, hiện vẫn còn khoảng 5,6 triệu ha, tương đương với 17,71% diện tích còn bị ô nhiễm, cần rất nhiều thời gian và nguồn lực lớn để làm sạch hoàn toàn những vùng đất bị ô nhiễm.

Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh được Đảng, Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách và lâu dài, nhằm bảo vệ an toàn cho nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Ngày 21/4/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định ban hành Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh (Chương trình 504). Để triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Chương trình 504, ngày 4/3/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 319/QĐ-TTg thành lập Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam (VNMAC).

Theo Tổng Giám đốc VNMAC Trần Trung Hòa, trong hơn 10 năm thực hiện, Chương trình 504 đã thu được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần đem lại cuộc sống an toàn cho người dân và phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh của các địa phương, trong đó nổi bật là: Nhiều chủ trương, chính sách và các văn bản quy phạm pháp luật quan trọng của Chính phủ Việt Nam về đẩy nhanh tiến độ khắc phục hậu quả chiến tranh được xây dựng và triển khai. Chính phủ Việt Nam đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh và các tiểu ban chuyên môn, VNMAC, Quỹ hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn, Hội Hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn và Nhóm Đối tác phát triển khắc phục hậu quả bom mìn (MAPG)...

Trong điều kiện còn khó khăn nhưng luôn ưu tiên bố trí nguồn lực khá lớn cho khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh. Nhiều dự án về khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh do Chính phủ các nước Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh, Na Uy, Đức…, các tổ chức của Liên Hợp quốc như UNDP, UNICEF... và tổ chức phi Chính phủ nước ngoài như NPA, MAG… đã thực hiện thành công ở Việt Nam.

Thực hiện nhiệm vụ Ban Chỉ đạo và Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 701 giao, hằng năm, VNMAC cũng đã phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức chính trị xã hội, các Hội, Quỹ, UBND các tỉnh tổ chức nhiều chương trình giao lưu truyền hình trực tiếp nhân Ngày Thế giới phòng chống bom mìn 4/4 hàng năm và triển khai chuỗi các sự kiện tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức phòng tránh tai nạn bom mìn cho nhân dân tại các địa phương, hỗ trợ tặng nhiều xuất quà cho các nạn nhân bom mìn tái hòa nhập cộng đồng và phát triển sinh kế bền vững.

VNMAC cũng đã tham mưu Bộ Quốc phòng thực hiện thành công dự án "Điều tra, khảo sát lập bản đồ ô nhiễm bom mìn, vật nổ trên phạm vi toàn quốc" tại 63/63 tỉnh, thành phố.

Kết quả của dự án đã cung cấp thông tin về những khu vực hiện còn nghi ngờ bị ô nhiễm bom mìn và các tác động đối với kinh tế - xã hội, từ đó giúp cho các bộ, ngành, địa phương có cơ sở hoạch định chiến lược và định hướng ưu tiên sử dụng các nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội đạt hiệu quả cao nhất. Điều phối một số dự án lớn góp phần cùng với các lực lượng cả nước triển khai trong giai đoạn 2010-2023 khảo sát và rà phá bom mìn vật nổ được hơn 500.000 ha. Trong đó các dự án thuộc Chương trình 504 đạt 74.000 ha, các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội đạt khoảng 300.000 ha và các dự án rà phá bom mìn nhân đạo đạt 111.240 ha.

VNMAC còn tham gia các hoạt động về hành động bom mìn của Liên Hợp Quốc, khu vực ASEAN và các tổ chức quốc tế. Chủ trì hoạt động của các nhóm công tác bom mìn tại Việt Nam. Mở rộng quan hệ với các đối tác tiềm năng, thực hiện hợp tác hiệu quả, thiết thực; ký kết và thúc đẩy các bên thực hiện bản ghi nhớ đã ký trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom mìn; tổ chức ký kết Bản ghi nhớ hợp tác trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom mìn với các tổ chức quốc tế như MAG, NPA, CRS và Peace Trees.

VNMAC cũng triển khai các hoạt động nâng cao năng lực quản lý điều hành và nghiên cứu phát triển. Tiêu biểu đó là các khóa tập huấn nhân viên xử lý vật liệu nổ và phản ứng viên y tế ban đầu theo Tiêu chuẩn hành động mìn quốc tế IMAS cấp độ I, II, III; tổ chưc khóa tập huấn cán bộ quản lý cấp cao tại Việt Nam, Goocdany, Thái Lan về khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh khu vực cho các quốc gia trong khu vực; tham gia tích cực vào các hoạt động của Nhóm Chuyên gia Hành động mìn nhân đạo ADMM+.

Phối hợp với các cơ quan, đơn vị của Bộ Quốc phòng triển khai nhiều chương trình, đề tài nghiên cứu khoa học phát triển hệ thống trang thiết bị, phương tiện dò tìm, xử lý và xây dựng hệ thống thông tin quản lý ô nhiễm bom mìn vật nổ sau chiến tranh ở Việt Nam và đưa kết quả của các nhiệm vụ đã hoàn thành vào ứng dụng thực tế.

Thời gian tới, VNMAC tiếp tục tham mưu Bộ Quốc phòng trình Chính phủ, Quốc hội việc xây dựng Pháp lệnh Khắc phục hậu quả bom mìn; tổ chức tổng kết Chương trình 504 và đề xuất Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn giai đoạn mới. Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu phát triển, nhất là xây dựng các quy trình, quy chuẩn, hợp tác quốc tế trong khảo sát và rà phá bom mìn, hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia từ đó góp phần đẩy nhanh tiến độ khắc phục hậu quả bom mìn. Triển khai thành công dự án: "Hành động mìn vì Làng Hòa Bình Việt Nam - Hàn Quốc" tại 3 tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi, Bình Định do Chính phủ Hàn Quốc viện trợ và các dự án khác do chính phủ các nước, các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ tài trợ…

Thu Cúc