Chủ động phòng chống ngộ độc do độc tố tự nhiên

Nhân viên y tế của tỉnh Hà Giang hướng dẫn người dân phòng ngộ độc do độc tố tự nhiên có trong một số loại thực phẩm.

Theo Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Hà Giang, trong 9 tháng năm 2021, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra liên tiếp 5 vụ ngộ độc do độc tố tự nhiên, với 18 người mắc, 3 người tử vong. Trong đó, tại huyện Hoàng Su Phì xảy ra 1 vụ ngộ độc nấm, huyện Mèo Vạc 2 vụ ngộ độc quả hồng châu, huyện Đồng Văn 1 vụ ngộ độc quả hồng châu. Như vậy, so với các năm trước, tỷ lệ ngộ độc quả rừng có chiều hướng gia tăng, tập trung ở lứa tuổi học sinh từ 4-12 tuổi.

Đầu tháng 10 vừa qua, Bệnh viện Nhi Trung ương cũng đã tiếp nhận 8 trẻ (từ 9-13 tuổi, ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai) bị ngộ độc do ăn quả hồng trâu trên đường đi học về. Một trẻ cùng nhóm học sinh này cũng ăn quả hồng châu, do diễn biến bệnh nhanh, nặng và cấp tính nên đã tử vong trước khi được chuyển tới Bệnh viện Nhi Trung ương.

Tháng 3/2021, một người dân tại huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa được chẩn đoán ngộ độc do ăn cua mặt quỷ và phải chuyển lên Bệnh viện Bạch Mai điều trị.

Theo số liệu thống kê năm 2020, toàn quốc đã ghi nhận 49 vụ ngộ độc thực phẩm do độc tố tự nhiên trong một số loài thực vật, động vật (như nấm, cóc, sò biển, cá nóc, cá hồng, ốc biển, sắn, rau muống biển, rau rừng,..) làm nhiều người mắc, 26 người tử vong. Trong đó, đáng chú ý có 23 vụ ngộ độc thực phẩm do nấm độc, làm 90 người mắc và 14 người tử vong xảy ra tại các tỉnh miền núi và Tây Nguyên.

Các chuyên gia cho biết, thực phẩm có độc tố tự nhiên là loại thực phẩm bản thân có sẵn các chất độc. Các loại thực phẩm có độc tố tự nhiên được chia làm hai loại: Thực phẩm có nguồn gốc động vật (như cá nóc, bạch tuộc xanh, cóc, nhuyễn thể, mật cá...) và thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật (như nấm độc, khoai tây mọc mầm, măng và sắn độc, đậu, lạc mốc, hạnh nhân đắng...).

Tuy nhiên, tùy loại thực phẩm và lượng tiêu thụ cũng như cách chế biến mà người ăn có thể bị ngộ độc và biểu hiện với các mức độ khác nhau như: Buồn nôn, nôn, rối loạn cảm giác, vận động, co giật, hôn mê hoặc mạch nhanh, tăng hoặc hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim, tím tái, khó thở, ngừng thở...  Ngộ độc thực phẩm có độc tố tự nhiên thường liên quan đến tính chất địa lý, mùa vụ khai thác, thu hái thực phẩm.

Để phòng ngừa ngộ độc thực phẩm có độc tố tự nhiên, các chuyên gia khuyến cáo người tiêu dùng cần chủ động lựa chọn những thực phẩm an toàn hoặc biết cách chế biến, loại trừ chất độc trước khi ăn.

Một số khuyến cáo để phòng ngộ độc thực phẩm có độc tố tự nhiên thường gặp gồm:

- Không ăn cá nóc, bạch tuộc dưới bất kỳ hình thức chế biến nào kể cả đã đun chín, phơi khô, sấy, làm mắm…

- Không ăn các loại rau, củ, quả rừng lạ, chưa biết rõ nguồn gốc; chỉ sử dụng nấm khi biết chắc chắn nấm ăn được; tuyệt đối không được ăn nấm lạ, nấm hoang dại. Không được ăn thử nấm, dứt khoát loại bỏ nấm khi còn nghi ngờ.  

- Để tránh ngộ độc khoai tây, không nên mua hoặc chế biến làm thức ăn từ những củ khoai đã mọc mầm hay những củ có vỏ đã chuyển sang màu xanh.

- Vỏ củ cải trắng có độc tố furocoumarins. Để tránh độc khi ăn củ cải cần gọt sạch vỏ, nấu chín, nướng, gia nhiệt trong lò vi sóng.... làm củ cải hết độc.

- Phơi khô, bảo quản tốt, tránh để các loại hạt bị ẩm mốc; không ăn hạt đậu, lạc đã bị mốc, thâm đen.

- Xyanua là chất gây độc trong măng, do vậy khi ăn măng tươi phải ngâm, rửa kỹ trong nước nhiều giờ và luộc bỏ nước nhiều lần trước khi chế biến.

- Trong sắn cũng có chất độc xyanua. Để loại bỏ chất độc, khi muốn ăn thì phải bóc vỏ, ngâm nước lạnh nhiều giờ trước khi chế biến.

- Không uống mật cá. Mật cá trắm được truyền miệng có tác dụng tăng cường sức khỏe. Thực tế trong mật cá trắm có chất độc có thể  gây suy gan và suy thận cấp.

- Cóc hay được dùng làm thực phẩm bồi dưỡng cho người già và trẻ em, nhưng nhựa cóc, gan, mật cóc có độc tố rất mạnh, do đó ngộ độc do độc tố cóc tiên lượng rất nặng, tỷ lệ tử vong rất cao nên tốt nhất và an toàn nhất là không ăn cóc và các sản phẩm chế biến từ cóc.

- Tuyệt đối không sử dụng các loại cây, củ, con vật lạ để ngâm rượu...

Ngộ độc thực phẩm có độc tố tự nhiên có thể gây tử vong  nhanh nếu không được cấp cứu kịp thời. Vì vậy, khi có các biểu hiện ngộ độc sau khi ăn, uống thực phẩm nghi có độc tố tự nhiên, người dân cần nhanh chóng đưa người bị ngộ độc tới cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu, xử trí kịp thời.

HM