Sau lễ trao giải thưởng VinFuture 2024, sáng 7/12, tại Đại học VinUni, các nhà khoa học đoạt giải đã có buổi giao lưu ý nghĩa với hàng trăm khán giả là sinh viên, các nhà khoa học trẻ, cộng đồng khởi nghiệp.
Giáo sư Kristi S. Anseth, người đoạt Giải đặc biệt VinFuture 2024 dành cho Nhà khoa học nữ, kể về hành trình không mấy bằng phẳng của mình. Bà bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực hóa học, nghiên cứu các hệ thống lọc nước, rồi chuyển hướng sang kỹ thuật y sinh để giải quyết các vấn đề liên quan đến sức khỏe con người.
"Tôi tìm thấy cảm hứng từ sự hợp tác với đồng nghiệp để giải quyết các thách thức đổi mới. Quan trọng là chúng ta luôn không ngừng học hỏi", bà chia sẻ.
Giáo sư Carl H. June, người đoạt Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới, đồng thời là "cha đẻ" liệu pháp tế bào CAR-T, lại có một hành trình đầy bất ngờ khi từ bỏ quân đội để theo đuổi y học.
"Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ đi theo lĩnh vực này vì gia đình tôi không ai nghiên cứu y học", ông kể.
GS. Carl H. June nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chấp nhận rủi ro và sự kiên trì: "Cơ hội đôi khi xuất hiện bất ngờ. Quan trọng là ta phải sẵn sàng nắm lấy và luôn mở lòng trước những thách thức".
Ông cũng chia sẻ câu chuyện xúc động về bệnh nhân đầu tiên được chữa trị thành công bằng liệu pháp CAR-T. "14 năm sau, cô bé ấy vẫn khỏe mạnh và bệnh bạch cầu đã không còn".
25 năm trước, ý tưởng của GS. Carl H. June bị coi là viển vông vì liên quan đến biến đổi gen, nhưng nhờ sự kiên trì và cẩn trọng, những "điều kỳ diệu đã đến".
Trong khi đó Michel Sadelain, đồng chủ nhân của Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới, cũng nhấn mạnh vai trò của sự tò mò trong khoa học: "Tôi từng không biết liệu mình có đi đúng hướng, nhưng tôi tò mò và dấn thân. Thành công đôi khi đến từ việc tái sáng tạo chính mình".
Tại buổi giao lưu, chủ đề "nóng" về AI cũng được hai nhà khoa học danh tiếng là GS. Yoshua Bengio và GS. Yann LeCun, chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture 2024 trao đổi, giải đáp.
Nhắc lại những năm 1990, khi AI rơi vào giai đoạn được gọi là “mùa đông AI” – thời kỳ mà cộng đồng khoa học nghi ngờ về tiềm năng của trí tuệ nhân tạo – hai giáo sư đã chia sẻ những quan điểm đầy cảm hứng.
GS. Yoshua Bengio cho biết ông và các cộng sự khi đó vẫn kiên định theo đuổi tầm nhìn dài hạn, dù không được ủng hộ rộng rãi: “Rất ít người tin tưởng vào chúng tôi, nhưng chính sự chia sẻ chung một mục tiêu đã giúp chúng tôi tiếp tục hành trình”.
Còn GS. Yann LeCun chia sẻ, vào thập niên 1980 và 1990, AI không được quan tâm, thậm chí bị xem là một lĩnh vực ‘chết’. Nhưng thực tế, từ những năm 1950, các phương pháp AI đã khởi động, mặc dù "trồi sụt". Khi đó, khái niệm máy học thậm chí còn chưa hình thành rõ ràng, nhưng những bước nghiên cứu sơ khai đã đặt nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ sau này.
Khi được hỏi về động lực trở thành nhà khoa học, cả hai vị giáo sư đều nhấn mạnh tầm quan trọng của tư duy và sự tò mò. GS.Bengio khuyến khích thế hệ trẻ: “Đừng ngại dấn thân vào những lĩnh vực khác biệt. Nghiên cứu là hành trình tìm tòi, có thể không mang lại kết quả ngay lập tức, nhưng điều quan trọng là cần đa dạng ý tưởng và không sợ thất bại”.
GS. LeCun thì gợi ý cách tiếp cận đột phá: “Hãy tự đặt câu hỏi: Có điều gì nhân loại chưa làm được? Có điều gì AI chưa giải quyết được để đưa con người lên tầm cao mới?”.
Những thập kỷ tới sẽ là thời đại của robot và AI. Sinh viên cần tận dụng AI để làm việc thông minh hơn, đồng thời học cách hiểu sâu các vấn đề thay vì chỉ dựa vào câu trả lời sẵn có.
Đối với việc bảo đảm an toàn khi AI ngày càng thông minh hơn, GS. LeCun lạc quan: “AI chỉ là một công cụ. Chúng ta cần định hướng AI để phục vụ con người, giống như cách đã làm với máy bay - ngày càng an toàn hơn”.
Trong khi đó, GS Bengio lại cảnh báo: “Nếu chúng ta lập trình AI để bảo vệ lợi ích của chính nó, AI có thể hành xử theo cách không mong muốn. Đây là một thách thức lớn cần được giải quyết kỹ lưỡng”.
GS. Bengio chia sẻ với các bạn sinh viên: “Hãy tìm cách ứng dụng AI vào cuộc sống thực tế. Khoa học cần phục vụ cộng đồng, và các bạn chính là những người thực hiện điều đó.”
Buổi giao lưu không chỉ truyền cảm hứng mạnh mẽ về giá trị của khoa học mà còn khuyến khích thế hệ trẻ dám ước mơ, bước ra khỏi vùng an toàn và cống hiến vì lợi ích cộng đồng. Đây chính là tinh thần mà Giải thưởng VinFuture mong muốn lan tỏa – khoa học vì một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Hoàng Giang