Cuộc "chiến tranh dầu mỏ" tại châu Phi

Ngành dầu mỏ đóng vai trò quan trọng đặc biệt trong nền kinh tế Angola, chiếm khoảng 2/3 GDP và khoảng 90% ngân khố quốc gia. Trữ lượng dầu mỏ của Angola được dự báo là có thể khai thác trong khoảng 20 năm, với sản lượng 2 triệu thùng/ngày. Trong đó, các công ty dầu khí được khoảng 15% lợi nhuận, phần còn lại do Chính phủ nắm giữ.

Ở Nigeria, 80% ngân khố quốc gia và 90% sản lượng xuất khẩu là từ dầu mỏ. Mặc dù sản lượng xuất khẩu của Cộng hòa Congo và Gabon nhỏ hơn so với các nước khác trong khu vực, nhưng cũng chiếm 1 phần lớn GDP của 2 nước này, với các mức lần lượt là 50% và 37%, cho thấy tầm quan trọng của ngành công nghiệp này.

Năm 2010, Châu Phi chiếm 13% sản lượng dầu mỏ thế giới, trong đó vùng hạ Sahara chiếm 7,25% (EIA 2011). Cơ quan thông tin năng lượng Mỹ dự báo tiềm năng tăng trưởng sản lượng dầu lớn nhất đến năm 2035 ở các nước thành viên OPEC (Nigeria và Angola) và các nước không thuộc OPEC thuộc vùng hạ Sahara. Sản lượng ở các nước thành viên OPEC trong khu vực này có thể tăng trưởng ở mức cao nhất, từ 4,2 lên 5,3 triệu thùng/ngày. Mức tăng trưởng ở khu vực Bắc Phi được dự báo là thấp hơn.

Hiện có khoảng 500 công ty đang triển khai dự án khai thác dầu khí ở châu Phi, bao gồm những tập đoàn liên doanh đa quốc gia, độc lập, thuộc nhà nước và các công ty nhỏ. Các tập đoàn đa quốc gia có lượng vốn lưu động vào khoảng 150 tỷ USD đến trên 500 tỷ USD, bao gồm ExxonMobil, BP, Shell, Total and Chevron. ENI, ConcoPhillips, và Repsol-YPF là những công ty lớn nhất trong số các công ty độc lập. Các công ty thuộc nhà nước bao gồm: Tập đoàn dầu khí Trung Quốc, Saudi Aramco, Dầu khí Brazil, Công ty dầu khí quốc gia Iran, và công ty dầu khí Malaysia. Các công ty dầu khí quốc gia thuộc châu Phi, đặc biệt là công ty dầu khí quốc gia Nigeria và Sonatrach của Algeria, cũng tăng cường khai thác và phát triển ngoài biên giới nước mình.

Những năm gần đây, tầm quan trọng của các công ty dầu mỏ châu Á đến từ Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Hàn Quốc và các nước vùng vịnh thực sự đã được chú ý. Các công ty này thực sự có khả năng cạnh tranh với các công ty phương Tây đã làm chủ thị trường dầu mỏ từ giữa những năm 40 đến những năm 70.

Trung Quốc, với 3 công ty dầu mỏ quốc gia, đã trở thành nước tiêu thụ dầu thô thứ 2 thế giới, xếp sau Mỹ. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, Trung Quốc tập trung vào tìm nguồn khai thác, kể cả ở khu vực nhạy cảm chính trị đối với nhiều nước phương Tây, chứ không đi mua. Các hợp đồng đầu tư dầu khí của Trung Quốc thường đi kèm các thỏa thuận nâng cấp cơ sở hạ tầng, nhằm đạt được sự ủng hộ về mặt chính trị cho việc đầu tư và tiếp cận nguồn dầu mỏ. Các công ty dầu mỏ quốc tế châu Âu vẫn duy trì khai thác ở vùng nước sâu do lợi thế công nghệ.

Đức Linh