Đa dạng hóa nguồn lực đầu tư cho khoa học công nghệ

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Minh - Ảnh: VGP/Huy Thắng

Xung quanh vấn đề gỡ vướng về cơ chế đầu tư khoa học công nghệ, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Minh đã có những trao đổi cụ thể với báo chí.

Theo bà, cần xây dựng cơ chế tài chính như thế nào để có được các đề tài ứng dụng khoa học công nghệ áp dụng hiệu quả trong cuộc sống?

Thứ trưởng Nguyễn Thị Minh: Chúng tôi cũng đang định hướng đến việc đổi mới để cho các nhà khoa học có đóng góp, cống hiến được hưởng đãi ngộ xứng đáng về lương, thu nhập và điều kiện đi kèm môi trường nghiên cứu, kể cả ưu đãi về nhà ở. Quan điểm của chúng tôi là tiền đầu tư cho khoa học công nghệ phải đến được với các nhà nghiên cứu khoa học có năng lực, trình độ nhất trong các ngành, lĩnh vực...

Theo đó sẽ hướng tới việc khoán, tuyển chọn được các đề tài khoa học có chất lượng với một hội đồng, nhà nghiên cứu khoa học tốt... để có sản phẩm khoa học tốt. Đây là định hướng của Bộ Tài chính.

Thực tế, điểm vướng mắc trong việc giải ngân cho các đề tài khoa học công nghệ hiện nay là do chưa có bộ tiêu chí rõ ràng giữa đề tài trọng điểm cấp nhà nước, với đề tài cấp bộ, cấp cơ sở... Theo Quyết định 1244 của Chính phủ, yêu cầu giai đoạn 2011-2015, chúng ta phải đổi mới toàn diện cơ chế tổ chức bộ máy, hoạt động... tài chính sẽ là bước cuối cùng để đáp ứng hoạt động khoa học công nghệ, tuy nhiên, do hiện nay chưa kịp chuẩn bị nên việc đổi mới còn khá khập khiễng.

Tôi tin rằng trong thời gian tới, Bộ Khoa học và Công nghệ và các bộ, ngành sẽ tích cực xây dựng hệ thống chính sách, bộ tiêu chí... để triển khai theo định hướng của Thủ tướng yêu cầu trong quyết định 1244.

Chúng ta đặt mục tiêu giai đoạn 2011-2020, vốn đầu tư cho khoa học công nghệ đạt khoảng trên 2% GDP, nhưng không thể sử dụng toàn bộ ngân sách nhà nước mà cần huy động thêm từ nguồn lực xã hội. Vậy theo bà, chúng ta cần làm gì để thu hút đầu tư từ xã hội vào khoa học công nghệ?

Thứ trưởng Nguyễn Thị Minh: Nếu tiền làm khoa học chỉ trông chờ vào ngân sách nhà nước thì sẽ không có động lực tích cực. Nhà nước chỉ là kênh tạo "cú hích" động lực để các nhà nghiên cứu độc lập, nhất là các doanh nghiệp phải huy động nguồn lực khác đầu tư vào khoa học công nghệ có hiệu quả nhất.

Tôi cho rằng vấn đề quan trọng là phải tạo ra động lực và sử dụng đồng tiền có hiệu quả nhất trong nghiên cứu khoa học công nghệ.

Có ý kiến cho rằng, việc ấn định tỷ lệ 2% tổng chi ngân sách nhà nước hàng năm cho khoa học công nghệ có thể dẫn đến một số trường hợp dự án được triển khai mà không căn cứ theo hiệu quả hoạt động, nhu cầu thực tế và khả năng thực hiện? Ý kiến của bà như thế nào?

Thứ trưởng Nguyễn Thị Minh: Việc ấn định phân bổ tỷ lệ 2% tổng chi ngân sách Nhà nước hàng năm cho phát triển khoa học công nghệ có điểm tích cực là tạo được nguồn lực cho lĩnh vực phát triển khoa học công nghệ. Tuy nhiên, đã có tình trạng bố trí nguồn vốn này trong một số trường hợp không thực sự căn cứ theo hiệu quả hoạt động, năng lực, nhu cầu thực tế và khả năng thực hiện... mà thường tìm mọi cách để phân bổ hết kinh phí, dự toán cho một số nhiệm vụ khoa học công nghệ chưa đủ cơ sở, nên đã dẫn đến kinh phí chờ nhiệm vụ. Bên cạnh đó, cũng có dự án khoa học công nghệ phải trình Thủ tướng Chính phủ phân bổ để bổ sung kinh phí nhiều lần trong năm.

Điều đáng nói, việc ấn định tỷ lệ như vậy không tạo động lực thúc đẩy các tổ chức khoa học công nghệ, các nhà khoa học khai thác các nguồn lực ngoài ngân sách Nhà nước.

Xin trân trọng cảm ơn bà.

Huy Thắng ghi