Đặc sản đào Thất Thốn đất Nhật Tân

Đào Thất thốn thân xù xì từ gốc tới ngọn. - Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Thú chơi hoa, cây cảnh ngày Tết từ bao đời nay đã trở thành một nghệ thuật, một nét đẹp gắn với bản sắc văn hóa dân tộc, dường như không có hoa, không có cây thì vẫn chưa phải là Tết. Với người Hà Nội, thú chơi ấy như càng cầu kỳ hơn. 

Theo quan niệm phong thủy từ xưa nay “Đào để trừ tà, quất để cầu an”, ngày Tết không thể thiếu màu đỏ của hoa đào, màu vàng của quất, màu trắng thanh khiết của thủy tiên… Mỗi loại cây, loại hoa lại có ý nghĩa riêng mang lại may mắn, hạnh phúc, tốt lành cho cả gia đình.

Nhắc đến đào Hà Nội, người ta hay nhớ đến đào bích, đào phai, đào thế… nhưng với những người “sành” chơi thì đất Nhật Tân còn một loại đào quý, ấy là đào Thất Thốn, một loài đào được coi là vương giả và là niềm tự hào của các nghệ nhân nơi đây.

Sau khi lá xanh ra cũng là lúc đào bắt đầu nở hoa. - Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Đến làng đào Nhật Tân, khách có thể chỉ chú ý đến các cây đào thế đang ra hoa rực rỡ mà dễ dàng lướt qua những gốc đào xù xì, trông khô cằn, nhiều gốc còn chẳng có hoa. Thế nhưng đó lại chính là đào Thất Thốn với dáng cổ kính, trầm mặc từ gốc tới ngọn. Điểm đặc biệt của giống đào này là có thể đơm hoa từ thân, từ gốc hoặc những chỗ chả ai ngờ đến.

Theo anh Lê Hàm, một nghệ nhân đất Nhật Tân, đào Thất Thốn nổi tiếng từ lâu nhưng tên gọi thì vẫn là bí ẩn. Có thể giải thích một trong những lý do là theo từ “thốn”, một “thốn” đào khoảng bằng đốt ngón tay, cứ khoảng 7 “thốn” (một gang tay) đào lại chia ra các cành nhỏ, đầu cành nơi đào ra hoa lại hay có 7 bông nên tên gọi từ đó mà ra, anh Lê Hàm giải thích.

Cách đây chỉ 6, 7 năm đào Thất Thốn không “chịu” ra hoa đúng dịp Tết, đào chỉ nở khi rằm tháng Giêng tới gần, nhưng nay thì một số nghệ nhân của làng đã tìm được cách để đào ra hoa đúng dịp. Anh Lê Hàm chính là một trong những nghệ nhân nắm giữ bí quyết “bắt” đào ra hoa đúng vụ. Theo anh, đây là giống đào tương đối “khó tính”, trồng nhiều được ít, nhưng đã sống thì rất khỏe, dai, thích nghi, chống sâu bệnh tốt.

Sắc hoa đào Thất Thốn đỏ thắm, cánh dày, nhiều lớp. - Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Mọi tinh túy của giống đào dường như dồn cả lại cho đào Thất Thốn. Đào dáng không cao, ước chừng chỉ dưới 1m, cái hay của đào là các thế trầm mặc uốn lượn dưới bàn tay của các nghệ nhân. Trước đây, đã không chịu ra hoa đúng vụ, mỗi cây đào chỉ nở khoảng 10-20 bông hoa. Nhưng đến nay, một số nghệ nhân đã có kỹ thuật cho đào ra hoa từ vài chục đến trên trăm bông mỗi cây.

Thông thường, lá ra trước, xanh lá thì hoa bắt đầu nở. Hoa đào Thất Thốn có 4 loại hoa: hoa sẫm (màu nhung đỏ), hoa phai, hoa đơn, hoa kép, đẹp nhất là màu nhung đỏ thẫm. Tùy theo cách người trồng mà hoa cho nhiều cánh hay ít cánh, bông 20 cánh, bông 30 cánh. Anh Hàm cho biết chăm sóc tốt thì có bông lên đến 49-50 cánh hoa.

Đào Thất Thốn khi đã ra hoa là sự tương phản giữa màu đỏ tươi thắm của hoa và màu đen xù xì, cằn cỗi của gốc đào. Mỗi bông đào nở dường như làm sáng bừng và ấm áp thêm mùa xuân. Bông đào đẹp từ khi còn nụ đến khi mãn khai, cánh đào to, dày, sắc đào thắm, hoa nở bền, đặc biệt là hoa đào Thất Thốn khi tàn không rụng cánh lả tả như giống đào khác mà vẫn nguyên trên cành.

Nhưng nói hoa đỏng đảnh là rất chính xác, anh Hàm cho biết, hoa bền thì bền đấy vì nếu hợp thời tiết thì hoa nở 20 hôm mới tàn, nhưng nếu gặp trời nồm, trời ẩm ướt thì tàn nhanh kinh khủng. Chỉ lên một thốn đào đang có đúng 7 nụ hoa to nhỏ, anh Hàm bảo: “Nhìn thốn này đang có 7 nụ hoa, nhưng khi một bông nở trước rất đẹp rồi thì những bông sau đừng hòng đẹp được vì bông đầu tiên nở trùm lên những nụ khác, không cho những bông kia đẹp cùng. Oái oăm của giống đào này là như vậy”.

Thất Thốn là giống đào đòi hỏi "gu" thưởng thức. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Loại đào này cũng kén người chơi. Khách chơi đào Thất Thốn thường là người “sành” chơi và có độ tinh, độ am hiểu về giống đào. Để chọn được một gốc đào đem về nhà chơi, khách có thể đi lại, ngắm nghía quanh các vườn đến 4, 5 lần mới chọn được và cũng phải tận đến ngày 28, 29 Tết chủ vườn mới cho khách mang cây về nhà vì lúc đó chủ vườn mới “huấn luyện” xong để hoa đào chúm chím đúng độ đẹp.

Một gốc đào Thất Thốn tại vườn của anh Lê Hàm có giá thấp nhất là 10 triệu cho thuê. Những gốc đặc biệt với thế, dáng đẹp, hoa nở nhiều giá còn đắt hơn. Thế nhưng hầu như năm nào hầu hết các gốc đào đều có chủ từ trước Tết, âu cũng là những thành quả được hưởng sau bao nhiêu năm anh lăn lộn, vật vã với từng gốc đào.

Mai Anh