Đại học đầu tiên ở Việt Nam triển khai chính sách 'ươm tạo tài năng từ bậc THPT'

Rút ngắn thời gian đào tạo đại học, tạo nguồn nhà khoa học đạt chuẩn quốc tế

Ngày 17/5, Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) tổ chức Ngày hội Tư vấn tuyển sinh và hướng nghiệp cho học sinh khối THPT nhằm quảng bá tuyển sinh đại học và giới thiệu Chương trình ươm tạo tài năng từ bậc THPT tại ĐHQGHN (VNU12+).

ĐHQGHN là cơ sở giáo dục đại học đầu tiên ở Việt Nam triển khai chính sách này.

Phó Giám đốc ĐHQGHN Phạm Bảo Sơn cho biết, một trong những hướng đổi mới của ĐHQGHN là phải định hướng nghề nghiệp sớm cho học sinh THPT của ĐHQGHN bằng cách tư vấn, hỗ trợ học sinh học sớm một số học phần trong chương trình đào tạo đại học và ưu tiên xét tuyển các học sinh này khi các em có mong muốn tiếp tục học đại học ở ĐHQGHN.

Mô hình đào tạo tài năng THPT liên thông đại học là mô hình đang được các quốc gia tiên tiến trên thế giới thực hiện, như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Hướng tới mục tiêu tạo cơ hội cho học sinh các trường THPT của ĐHQGHN được tiếp cận và định hướng ngành nghề sớm, được tập dượt nghiên cứu khoa học dưới sự hướng dẫn của các nhà khoa học có uy tín của ĐHQGHN, được rút ngắn thời gian đào tạo ở bậc đại học và tạo nguồn đào tạo nhà khoa học đạt chuẩn quốc tế trong tương lai, ĐHQGHN đã xây dựng và ban hành Chương trình ươm tạo tài năng từ bậc trung học phổ thông tại ĐHQGHN, gọi tắt là Chương trình VNU12+.

Trưởng Ban Đào tạo ĐHQGHN Nguyễn Anh Tuấn thông tin, việc học sớm của từng học sinh sẽ được tổ chức theo hình thức cá thể hóa đào tạo với sự hướng dẫn trực tiếp (coaching) của giảng viên có uy tín, có trình độ quốc tế của ĐHQGHN. Trong quá trình học tập, học sinh có thể tham gia nghiên cứu khoa học, thực hành, thực tập cùng giảng viên hướng dẫn hoặc nhóm nghiên cứu của giảng viên hướng dẫn.

Việc thí điểm mô hình cá thể hóa trong đào tạo tài năng dưới hình thức huấn luyện, hướng dẫn theo cá thể hoặc nhóm nhỏ (từ 1-5 học sinh) bởi các nhà khoa học có chuyên môn sẽ là cơ sở cho thí điểm mô hình đào tạo mới trong việc chú trọng, nâng cao chất lượng dạy và học của bậc THPT tại ĐHQGHN.

Học sinh tham gia chương trình ươm tạo tài năng từ bậc trung học phổ thông tại ĐHQGHN sẽ được rút ngắn thời gian đào tạo ở bậc đại học trên cơ sở được định hướng nghề nghiệp sớm; đồng thời có cơ hội tiếp cận được các chương trình học bổng quốc tế, tăng tỉ lệ thành công khi học đại học.

Chương trình VNU 12+ cũng hướng tới mục tiêu thu hút học sinh giỏi vào học bậc THPT tại ĐHQGHN, tạo nguồn đào tạo nhà khoa học đạt chuẩn quốc tế trong tương lai, đặc biệt các nhà khoa học trong lĩnh vực khoa học cơ bản, góp phần phát triển đội ngũ các nhà khoa học đạt chuẩn quốc tế của ĐHQGHN.

Học sinh tham gia Chương trình VNU 12+ là học sinh THPT hệ chuyên và không chuyên ở các trường THPT thuộc ĐHQGHN, đáp ứng một trong các điều kiện: Đã và đang là thành viên đội tuyển dự thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế môn thi thuộc tổ hợp xét tuyển của đơn vị; Đạt giải trong kỳ thi Olympic bậc THPT tại ĐHQGHN môn thi thuộc tổ hợp xét tuyển của đơn vị (đối với học sinh THPT chuyên) hoặc Đạt giải ba trở lên trong kỳ thi Olympic bậc THPT tại ĐHQGHN môn thi thuộc tổ hợp xét tuyển của đơn vị (đối với học sinh THPT không chuyên); Kết quả học tập trong năm học lớp 10 (đối với học sinh THPT chuyên) hoặc kết quả học tập trong năm học lớp 10 và học kỳ I lớp 11 (đối với học sinh THPT không chuyên) đạt mức tốt và có năng lực ngoại ngữ đáp ứng yêu cầu của chương trình đào tạo.

Ngoài các trường hợp trên, học sinh được đăng ký tham gia Chương trình VNU 12+ nếu được 1 nhà khoa học có uy tín trong lĩnh vực/ngành đào tạo và thuộc danh sách giảng viên tham gia Chương trình VNU 12+ đã được ĐHQGHN phê duyệt phát hiện, bảo lãnh và cam kết sẽ định hướng nghề nghiệp và hướng dẫn theo học các chương trình đào tạo đại học thuộc các ngành khoa học cơ bản của ĐHQGHN.

Học sinh THPT tham gia chương trình được ưu tiên xét tuyển vào các chương trình đào tạo trình độ đại học của ĐHQGHN trong năm tốt nghiệp THPT nếu tích lũy trước tối thiểu 3 học phần theo đúng Quy chế đào tạo đại học tại ĐHQGHN và đạt ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào của nhóm ngành/ngành/chương trình đào tạo trong năm tuyển sinh theo Quy chế tuyển sinh ĐH chính quy của ĐHQGHN cũng như đạt khi phỏng vấn của tiểu ban chuyên môn.

ĐHQGHN cũng quy định chi tiết về tiêu chuẩn, quyền và trách nhiệm của giảng viên tham gia chương trình. Ngoài các tiêu chuẩn chung đối với giảng viên, giảng viên tham gia Chương trình VNU 12+ phải có học hàm phó giáo sư hoặc giáo sư phù hợp ngành đào tạo, hoặc có học vị tiến sĩ ngành đào tạo phù hợp, có công bố tối thiểu 2 bài báo quốc tế thuộc danh mục tạp chí ISI/Scopus trong thời gian 05 năm trở lại; có thể giảng dạy và trao đổi chuyên môn bằng tiếng nước ngoài phù hợp với chương trình đào tạo; có khả năng giao tiếp chuyên môn bằng tiếng Anh.

Ngoài các quyền lợi chung của giảng viên, giảng viên tham gia đào tạo Chương trình VNU 12+ còn được hưởng kinh phí khi tham gia các hoạt động hướng dẫn học tập và nghiên cứu khoa học cho học sinh theo hướng cá thể hóa trong cùng một thời gian được hưởng bồi dưỡng mức tương đương 3 giờ lên lớp lý thuyết/tháng/nhóm từ 1-5 học sinh; giảng viên tham gia chương trình được giảm 30% số giờ định mức để nghiên cứu khoa học và hướng dẫn học sinh học tập theo định hướng nghề nghiệp sớm.

Quy chế nêu rõ, hàng năm, căn cứ điều kiện tổ chức thực hiện, các đơn vị đào tạo lựa chọn danh mục các chương trình đào tạo trình độ đại học có thể tiếp nhận học sinh và quy mô dự kiến tuyển sinh, báo cáo ĐHQGHN xem xét, phê duyệt.

Việc tuyển chọn học sinh tham gia chương trình vào học sớm các chương trình đào tạo trình độ đại học được thực hiện theo hình thức xét tuyển hoặc xét tuyển kết hợp với phỏng vấn. Đơn vị đào tạo có thể xây dựng thêm một số tiêu chí phụ hoặc phỏng vấn để lựa chọn học sinh trong trường hợp môn học/chương trình có những yêu cầu đặc thù hoặc số lượng thí sinh đăng ký quá lớn. Những học sinh được giảng viên tham gia chương trình giới thiệu được ưu tiên khi xét tuyển.

Về kinh phí đào tạo, ngoài học phí do học sinh đóng theo quy định và các nguồn tài trợ, ĐHQGHN hỗ trợ một phần kinh phí đào tạo dành cho Chương trình VNU 12+. ĐHQGHN ưu tiên đầu tư các dự án cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm; ưu tiên xét cấp học bổng cho học sinh có thành tích xuất sắc, đạt giải cao trong các kỳ thi quốc gia, quốc tế.

Phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo nhân tài là nhiệm vụ đặc biệt

Phó Giám đốc ĐHQGHN Phạm Bảo Sơn cho biết ĐHQGHN luôn quan tâm đến việc nâng cao chất lượng đào tạo, hướng tới đáp ứng nhu cầu của xã hội. 

Ngoài việc trang bị cho người học các kiến thức về chuyên môn nghiệp vụ, ĐHQGHN còn đặc biệt chú trọng đến việc trang bị tầm nhìn, khả năng tự học và thích ứng với các môi trường công việc cũng như đào tạo các kỹ năng mềm, giúp người học phát huy được năng lực bản thân, có khả năng thích ứng và phát triển để sớm thành công trong công việc và cuộc sống. 

Đến nay, ĐHQGHN có 1 trường THCS, 4 trường THPT, 13 đơn vị đào tạo đại học và 18 đơn vị đào tạo sau đại học.

Trong những năm qua, công tác phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo nhân tài là một trong các nhiệm vụ đặc biệt luôn được ĐHQGHN quan tâm, được triển khai một cách bài bản, bao gồm từ phát hiện, bồi dưỡng từ khi các em còn là học sinh phổ thông và tiếp tục được đào tạo, phát triển nâng cao ở bậc đại học, thạc sĩ và tiến sĩ. 

Mô hình đào tạo học sinh giỏi của các trường phổ thông thuộc ĐHQGHN trong những năm qua là mô hình tiên phong trong cả nước về phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo ra những nhân tài cho đất nước.

Năm 2024, ĐHQGHN dự kiến tuyển sinh gần 18.000 chỉ tiêu vào các ngành/chương trình đào tạo. Năm nay, ĐHQGHN tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ đổi mới tuyển sinh, tăng cường năng lực tổ chức quản lý đào tạo theo mô hình quản trị đại học tiên tiến, nhằm thu hút được nhiều thí sinh giỏi, nâng cao chất lượng đào tạo và tăng cường hội nhập quốc tế, mở rộng quy mô tuyển sinh tại Hòa Lạc; tiếp tục tổ chức thi đánh giá năng lực và dành tối đa chỉ tiêu cho phương thức này, đồng thời tiếp tục sử dụng kết quả thi tốt nghiệp THPT năm 2024 cùng một số phương thức khác được quy định tại Quy chế tuyển sinh ĐH chính quy của ĐHQGHN.

Bên cạnh các chương trình đào tạo hệ chuẩn, ĐHQGHN đã xây dựng các chương trình đặc biệt để đào tạo, bồi dưỡng nhân tài. Các chương trình đào tạo bậc đại học của ĐHQGHN hiện nay gồm: Chương trình đào tạo tài năng, chương trình đào tạo chất lượng cao (bao gồm các chương trình đào tạo tiên tiến, chuẩn quốc tế - đào tạo theo nội dung, chương trình của các đại học danh tiếng trên thế giới) và các chương trình đào tạo chuẩn.

ĐHQGHN đã xây dựng Đề án "Ươm tạo nhà khoa học trẻ tại ĐHQGHN" nhằm cụ thể hóa, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, triển khai Chiến lược phát triển của ĐHQGHN đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045. Mọi học sinh, sinh viên, học viên có mong muốn trở thành nhà khoa học và đáp ứng đủ yêu cầu về năng lực sẽ được tham gia chương trình của ĐHQGHN. Ươm tạo nhà khoa học trẻ tại ĐHQGHN được triển khai đồng bộ từ việc hướng nghiệp và thu hút học sinh giỏi từ các trường THPT, đào tạo đại học, sau đại học, sau tiến sĩ tại ĐHQGHN và các đối tác quốc tế, tuyển dụng, bố trí sử dụng và phát triển nhân lực.

Trước đó, năm học 2022-2023, ĐHQGHN đã thí điểm triển khai Chương trình học bổng dành cho sinh viên 18 ngành khoa học cơ bản thuộc Trường ĐH Khoa học Tự nhiên và Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn. 

Sinh viên tham gia chương trình học bổng này sẽ có cơ hội được miễn học phí, miễn phí chỗ ở nội trú, ưu tiên tham gia nghiên cứu khoa học và chương trình ươm tạo nhà khoa học, ưu tiên khi xét các học bổng khác và hỗ trợ sinh hoạt phí 20 triệu đồng/năm học. 

Chương trình sẽ tạo cơ chế mở giúp các học sinh có thành tích xuất sắc được theo học các ngành học yêu thích đi kèm với các chính sách học bổng hấp dẫn, khích lệ học tập, tạo động lực để trở thành sinh viên giỏi, đồng thời tạo nguồn nhân lực cho các bậc học cao hơn, cũng như nguồn nhân lực khoa học trong tương lai.

Phương Liên