Đất sử dụng sai mục đích sau 1/7/2014 phải khôi phục hiện trạng

Bà Hoàng Thị Lý (Hà Nội) gặp vướng mắc trong quá trình thực hiện Thủ tục hành chính 1.013993 "Đăng ký, cấp Giấy chứng nhận đối với trường hợp hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất trước ngày 01 tháng 7 năm 2014", cụ thể như sau:

Quyết định số 3380/QĐ-BNNMT ngày 25/8/2025 đã công bố thủ tục hành chính mới trong lĩnh vực đất đai, với điều kiện: (i) Thửa đất đã được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất (cấp Giấy chứng nhận) trước ngày 01/7/2014; (ii) Hiện trạng thửa đất phù hợp với quy hoạch; (iii) Người sử dụng đất hoàn thành nghĩa vụ tài chính.

Như vậy, theo bà Lý hiểu, hành vi xây dựng nhà ở hoặc công trình trên đất nông nghiệp, dù phát sinh trước hay sau ngày 1/7/2014, nếu đáp ứng đủ các điều kiện trên thì đều thuộc phạm vi xem xét, giải quyết theo Thủ tục hành chính 1.013993.

Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng trước đây thường giới hạn thời điểm vi phạm "trước ngày 1/7/2014" (theo Điều 139 Luật Đất đai), dẫn đến cách hiểu và áp dụng khác nhau tại các địa phương, gây khó khăn cho công dân.

Về sự thống nhất với quy định xử lý vi phạm hành chính theo Nghị định số 123/2024/NĐ-CP (thay thế, kế thừa Nghị định số 91/2019/NĐ-CP), hành vi sử dụng đất sai mục đích bị áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả như:

"a) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 139 Luật Đất đai;

b) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi vi phạm".

Căn cứ Điều 63, Điều 68 Nghị định số 78/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, việc viện dẫn khoản, điều luật phải dựa vào nội dung chính của khoản điều đó, không bị giới hạn bởi tiêu đề điều luật. Do đó, khoản 3 Điều 139 Luật Đất đai có giá trị áp dụng độc lập, không bị ràng buộc bởi mốc thời gian "trước ngày 1/7/2014" nêu trong tiêu đề Điều 139. Cách hiểu này phù hợp với cấu trúc và tinh thần lập quy của Nghị định số 123/2024/NĐ-CP, khi nhiều điều đã tách bạch ngoại lệ "trừ trường hợp khoản 3 Điều 139", thể hiện ý chí lập pháp muốn khoản 3 vận hành như một cơ chế độc lập, không máy móc buộc khôi phục trong các trường hợp đáp ứng điều kiện.

Từ những căn cứ trên, bà Lý hỏi, khi giải quyết theo Thủ tục hành chính 1.013993, hộ gia đình, cá nhân có thuộc diện bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả "buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm" hay không? Trường hợp Văn phòng đăng ký đất đai hoặc Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai từ chối tiếp nhận/giải quyết hồ sơ với lý do hành vi sử dụng sai mục đích phát sinh sau ngày 1/7/2014, hoặc viện dẫn các quy định xử phạt vi phạm hành chính tại Nghị định số 123/2024/NĐ-CP để từ chối, thì xử lý như thế nào cho thống nhất?

Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường trả lời vấn đề này như sau:

Danh mục thủ tục hành chính số 1.013993 "Đăng ký, cấp Giấy chứng nhận đối với trường hợp hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất trước ngày 01 tháng 7 năm 2014".

Các hành vi sử dụng đất không đúng mục đích được quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai từ các Điều 8 đến Điều 12 của Nghị định số 123/2024/NĐ-CP đều áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là "khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm" trừ các trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 139 của Luật Đất đai.

Theo đó, các trường hợp hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất có vi phạm pháp luật đất đai là sử dụng đất không đúng mục đích so với mục đích quy định tại giấy chứng nhận, quyết định giao đất, cho thuê đất kể từ ngày 1/7/2014 trở về sau thì đều áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là "khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm".

Đề nghị bà nghiên cứu để biết và áp dụng.

Chinhphu.vn