Đề xuất nhiều giải pháp về chi phí tái chế

14 hiệp hội, doanh nghiệp gồm: Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam, Hiệp hội Sữa Việt Nam, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam, Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hiệp hội Chè Việt Nam, Hiệp hội Nhựa Việt Nam… vừa có văn bản góp ý đối với bản Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu. 

Tại văn bản này, các hiệp hội cũng đồng thời đưa ra một số đề xuất.

Cần tính toán lại định mức chi phí tái chế

Theo đó, các hiệp hội khẳng định luôn cam kết ủng hộ Bộ Tài nguyên và Môi trường trong các nỗ lực bảo vệ môi trường, cũng như đẩy mạnh việc tái chế sản phẩm, bao bì để thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam.

Tuy nhiên, định mức chi phí tái chế (Fs) trong dự thảo được tính toán dựa vào các nghiên cứu tham vấn có kết quả chênh lệch nhau rất lớn. 

Theo Tài liệu thuyết minh đính kèm Dự thảo, Fs được tính là giá trị trung bình giữa hai kết quả: Đề xuất của các chuyên gia Tổ chức IFC và WWF và Đề xuất của Hiệp hội Tái chế chất thải Việt Nam. Hai đề xuất này có sự khác nhau rất lớn về các chi phí cấu thành.

Hơn nữa, Fs đề xuất trong dự thảo chưa hợp lý và đang cao hơn nhiều so với mức trung bình của các nước khác, khi chỉ tính trung bình của 2 nghiên cứu có đề xuất Fs cao nhất, bỏ qua 2 nghiên cứu khác có Fs thấp hơn nhiều.

Do đó, các hiệp hội đề xuất Ban soạn thảo kiểm tra lại tính hợp lý của các số liệu trong các nghiên cứu. Đề xuất cho các hiệp hội được tiếp xúc với toàn văn 2 nghiên cứu để có góp ý cụ thể và đưa thêm các đề xuất Fs từ 2 nghiên cứu của Đại học Kinh tế Quốc dân và Liên minh Tái chế Việt nam vào xem xét. Chỉ sử dụng các số liệu hợp lý, được thẩm tra kỹ, để tính toán Fs.

Đặc biệt, các hiệp đội doanh nghiệp cho rằng, các định mức Fs rất cao như đề xuất trong dự thảo có thể dẫn đến nguy cơ gây tăng giá lớn đối với rất nhiều sản phẩm, hàng hóa. Ví dụ giá có thể tăng thêm 1,36% với nước uống đóng chai; 0,6% với bia lon; 0,2% đối với bịch sữa, gây khó khăn cho doanh nghiệp cũng như cho người tiêu dùng, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay…

Do đó, các hiệp hội doanh nghiệp kiến nghị trong 2 năm đầu tiên (2024 và 2025), tập trung vào hướng dẫn thi hành, chưa áp dụng xử phạt, chỉ truy thu khoản nộp thiếu nếu doanh nghiệp kê khai chưa đủ hoặc chưa đúng, trừ trường hợp cố tình không kê khai hoặc cố tình gian lận.

Cho phép doanh nghiệp tự tái chế

Cùng với đó, 14 hiệp hội, doanh nghiệp kiến nghị cơ quan quản lý cho phép các doanh nghiệp thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế trong cùng năm, thay vì bắt buộc chọn 1 trong 2 hình thức. 

Việc cho phép doanh nghiệp kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế là cần thiết để khuyến khích doanh nghiệp tìm giải pháp tái chế phù hợp. Việc cho phép này cũng phù hợp với chủ trương của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã công bố là khuyến khích doanh nghiệp tự tái chế thay vì nộp tiền vào Quỹ bảo vệ môi trường.

Cũng theo các hiệp hội, các vật liệu giá trị tái chế thấp (như túi nilon) không có lợi nhuận khi tái chế nên ít được thu hồi, mới là vấn đề chính với môi trường hiện nay. Các hiệp hội hoàn toàn ủng hộ việc đóng góp để hỗ trợ thu hồi và tái chế và chỉ kiến nghị Fs cần được tính dựa trên các dữ liệu chính xác.

Với vật liệu có giá trị thu hồi cao như sắt thép, nhôm, bao bì giấy, chai nhựa cứng, phương tiện giao thông, các nhà tái chế các vật liệu này đều có lãi, do giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế, hầu như được thu gom hết nên rất ít có nguy cơ với môi trường. 

Do vậy, nếu yêu cầu nhà sản xuất đóng góp để hỗ trợ nhà tái chế khi đơn vị tái chế đang có lãi là chưa hợp lý. Với các vật liệu này, Fs bằng 0 mới là hợp lý, như kinh nghiệm của Nauy và Đan Mạch.

Các hiệp hội cũng cho rằng, cần bỏ chi phí quản lý hành chính 3% khỏi Fs vì không phù hợp với Luật Bảo vệ môi trường quy định: “Đóng góp tài chính được sử dụng để hỗ trợ cho hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì” chứ không cho quản lý hành chính và Nghị định 08/2022/NĐ-CP quy định chi phí quản lý hành chính được lấy từ tiền lãi ngân hàng khoản đóng góp của doanh nghiệp.

Cần chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện môi trường

Các hiệp hội doanh nghiệp đồng thời kiến nghị, cần có chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện với môi trường hoặc sử dụng vật liệu tái chế. 

Đối với phần bao bì sản phẩm đã sử dụng vật liệu tái chế, đề nghị cần có chính sách và quy định cụ thể về việc ưu đãi miễn giảm trong đóng góp hỗ trợ tái chế để tạo đầu ra cho thị trường vật liệu tái chế và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Cụ thể, đề nghị đối với phần bao bì đã sử dụng vật liệu tái chế được tính hệ số điều chỉnh Fs bằng 0 và được tính là doanh nghiệp đã thực hiện trách nhiệm tái chế. Điều này sẽ khuyến khích doanh nghiệp sử dụng vật liệu tái chế trong bao bì, gia tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phụ thuộc vào nguồn vật liệu nguyên sinh trong sản xuất, tạo đầu ra cho ngành tái chế và giúp thúc đẩy sự phát triển của ngành tái chế ở Việt Nam, mang tính quyết định trong việc thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.

Phan Trang