Di chúc miệng thế nào được coi là hợp pháp?

Ông Phúc muốn biết theo quy định của pháp luật lời nói của người trước khi chết có được coi là di chúc không? Trong trường hợp của gia đình ông di sản được chia như thế nào?

Vấn đề ông Phúc hỏi, Luật sư Trần Văn Toàn, Văn phòng Luật sư Khánh Hưng, Đoàn Luật sư Hà Nội trả lời như sau:

Theo quy định tại Điều 649 Bộ Luật Dân sự về hình thức của di chúc thì di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.

Khoản 1, khoản 5 Điều 652 Bộ Luật Dân sự quy định di chúc miệng được coi là hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép;

- Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.

- Di chúc miệng được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn năm ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực.

Về người làm chứng cho việc lập di chúc, Điều 654 Bộ Luật Dân sự quy định mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây: người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc, người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc; người chưa đủ mười tám tuổi, người không có năng lực hành vi dân sự.

Di chúc miệng phải có người làm chứng hợp pháp

Giải đáp thắc mắc của ông Chu Đình Phúc về di chúc miệng, theo quy định của pháp luật về di chúc, lời nói mà người trước khi chết nói ra được coi là di chúc miệng hợp pháp khi lời nói đó thể hiện ý chí cuối cùng nhằm chuyển tài sản của họ cho người khác sau khi chết; lời nói đó nói ra lúc còn minh mẫn, sáng suốt, trước mặt ít nhất là hai người làm chứng, ngay sau đó những người làm chứng ghi chép lại cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn năm ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực.

Do đó, di chúc miệng cho là của bố ông Phúc nói ra, được người anh cả công bố là không phù hợp với quy định của pháp luật, bởi hai người làm chứng cho việc lập di chúc miệng thì một người là người được thừa kế theo di chúc và một người dưới 18 tuổi.

Lời nói cho rằng của bố ông Phúc nói trước khi chết chuyển tài sản cho người anh cả ông Phúc không có người làm chứng hợp pháp ghi chép, ký tên, điểm chỉ xác nhận và không có công chứng hoặc chứng thực việc ghi chép đó trong thời hạn 5 ngày kể từ ngày bố ông Phúc thể hiện ý chí cuối cùng.

Như vậy, khi qua đời bố mẹ ông Phúc đều không để lại di chúc. Do vậy, các thừa kế ở hàng thừa kế thứ nhất cần thỏa thuận với nhau việc phân chia di sản thừa kế. Nếu thỏa thuận được thì các thừa kế đến Văn phòng Công chứng thực hiện thủ tục công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế theo quy định tại Điều 49 Luật Công chứng. Nếu không thỏa thuận được, thì để bảo vệ quyền hưởng di sản, các thừa kế đều có quyền khởi kiện yêu cầu tòa án chia thừa kế theo pháp luật. Thời hiệu khởi kiện chia thừa kế là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế.

Luật sư Trần Văn Toàn

VPLS Khánh Hưng – Đoàn Luật sư Hà Nội

* Thông tin chuyên mục có giá trị tham khảo với người đọc, không dùng làm tài liệu trong tố tụng pháp luật.