Diễn đàn quốc tế Á - Phi 2025: Chung tay thích ứng trước thách thức toàn cầu

Đây là sáng kiến học thuật quan trọng nhằm thúc đẩy đối thoại, chia sẻ kinh nghiệm và tìm kiếm giải pháp hợp tác đa phương giữa các quốc gia châu Á, châu Phi, cũng như với cộng đồng quốc tế.

Phát biểu tại Diễn đàn, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, thế giới đang bước vào thập niên thứ hai của thế kỷ XXI với nhiều biến động. Từ biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, đến các cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu, cạnh tranh địa chính trị và thương mại - tất cả đang gia tăng tính bất định.

Đặc biệt, các quốc gia Á - Phi, vốn có mức độ dễ tổn thương cao, đang chịu tác động nặng nề từ biến đổi khí hậu, sa mạc hóa, khủng hoảng lương thực, dịch bệnh, bất ổn an ninh và khoảng cách số. Song, chính trong bối cảnh nhiều thách thức này, hai châu lục cũng nổi lên như động lực mới của tăng trưởng toàn cầu nhờ dân số trẻ, tài nguyên phong phú và nhu cầu nội khối ngày càng lớn.

PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và Châu Phi nhấn mạnh, Diễn đàn diễn ra đúng dịp kỷ niệm 70 năm Hội nghị Bandung (1955) - sự kiện đánh dấu sự hình thành tinh thần đoàn kết Á – Phi và khẳng định vị thế của các quốc gia đang phát triển trong trật tự quốc tế sau Chiến tranh Lạnh. Sau 7 thập niên, nhiều quốc gia châu Á, châu Phi đã đạt thành tựu đáng kể, song vẫn đứng trước những thách thức phức tạp của môi trường quốc tế đầy biến động.

PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung cho rằng: “Vấn đề trung tâm đặt ra hiện nay là các nước Á - Phi cần xác định cách thức vừa thích ứng với bối cảnh toàn cầu mới, vừa chủ động đóng góp vào việc định hình một trật tự quốc tế công bằng, bao trùm và bền vững.”

Theo ông, chủ nghĩa đa phương bao trùm (inclusive multilateralism) và hợp tác Nam Bán Cầu trở thành phương thức chiến lược giúp các nước đang phát triển duy trì tự chủ và nâng cao năng lực ứng phó.

Trong khi đó, vị thế và tiềm năng của Á - Phi có nhiều điểm tương đồng. Châu Á hiện là động lực tăng trưởng hàng đầu, chiếm hơn 40% GDP toàn cầu. Châu Phi là lục địa trẻ nhất, giàu tiềm năng tài nguyên và thị trường, với tốc độ đô thị hóa và chuyển đổi số nhanh chóng. Cả hai khu vực đều giữ vai trò then chốt trong các tuyến hàng hải, chuỗi cung ứng và trật tự kinh tế - an ninh toàn cầu...

Diễn đàn quy tụ nhiều học giả, chuyên gia quốc tế, trong đó có: TS. Diana Sfetlana Stoica (Trung tâm Nghiên cứu Châu Phi Ubuntu, Romania); GS. Tomoomi Mori (Đại học Setsunan, Nhật Bản); TS. Philani Mthembu (Giám đốc điều hành Viện Đối thoại Toàn cầu, Nam Phi); GS. Alvin Ang (Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách, Brunei)...

Các tham luận tập trung nhận diện thách thức nổi bật tại 2 châu lục, từ biến đổi khí hậu, an ninh y tế đến bất ổn an ninh truyền thống và phi truyền thống, đồng thời phân tích khả năng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm để tăng cường sức chống chịu quốc gia.

Phiên thảo luận bàn tròn do PGS.TS. Đinh Công Hoàng, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam điều phối có sự tham gia của Đại sứ Ấn Độ, Nam Phi, Saudi Arabia, UAE tại Việt Nam, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam Nguyễn Phương Nga cùng nhiều chuyên gia học giả.

Các ý kiến đều cho rằng cần đẩy mạnh liên kết kinh tế, khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại như AfCFTA tại châu Phi và RCEP tại châu Á; xây dựng hành lang thương mại Á – Phi, cả về hạ tầng vật chất lẫn hạ tầng số; đồng thời thúc đẩy hợp tác khoa học – công nghệ, giáo dục và cải tổ thể chế đa phương để bảo đảm tiếng nói của các quốc gia đang phát triển.

Một số đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết thể chế hóa Diễn đàn Á – Phi thành cơ chế thường niên, có Ban Thư ký và các nhóm công tác chuyên ngành, nhằm biến các tuyên bố chính trị thành hành động cụ thể.

Việt Nam luôn coi trọng, nỗ lực thúc đẩy hợp tác với các nước Á - Phi

Việt Nam được đánh giá là cầu nối tích cực trong quan hệ Á - Phi. Hiện nước ta đã thiết lập quan hệ ngoại giao với tất cả 55 quốc gia châu Phi với Liên minh Châu Phi (AU) và trở thành quan sát viên của Liên minh Châu Phi (AU).

Từ giữa thập niên 1990, Việt Nam đã hợp tác với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và châu Phi theo mô hình hợp tác Nam - Nam và hợp tác ba bên để chuyển giao kỹ thuật phát triển nông nghiệp và xóa đói giảm nghèo tới châu Phi (Senegal, Mozambique, Nam Sudan, Sierra Leone, Tanzania, Mali, Namibia, Cộng hòa Guinea, Benin, Cộng hòa Congo...). Trong đó, mô hình hợp tác ba bên Việt Nam – FAO – Senegal được coi là hình mẫu tiêu biểu.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn tích cực tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi, Abyei.

Việt Nam sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm phát triển nông nghiệp, giảm nghèo, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế với bạn bè Á - Phi. Đây là minh chứng cho tinh thần hợp tác, trách nhiệm và đóng góp vào sự phát triển chung của nhân loại.

Diễn đàn quốc tế Á - Phi 2025 không chỉ là không gian học thuật, mà còn thúc đẩy cơ chế hợp tác chiến lược, giúp hai châu lục nâng cao sức chống chịu trước các thách thức toàn cầu.

Với dân số trẻ, nguồn tài nguyên phong phú và khát vọng phát triển mạnh mẽ, Á - Phi có tiềm năng to lớn để trở thành động lực quan trọng của tăng trưởng và đổi mới toàn cầu. Điều quan trọng là cần biến những tiềm năng ấy thành hiện thực bằng sự hợp tác chặt chẽ, sáng tạo và bao trùm.

Thu Giang