Điện mặt trời mái nhà: Lợi ích chỉ bền vững khi an toàn và minh bạch

Thời gian qua, điện mặt trời mái nhà bùng nổ nhờ các cơ chế khuyến khích của Nhà nước. Tuy nhiên, điện mặt trời phát triển quá nóng cũng kéo theo rủi ro về an toàn kỹ thuật, chất lượng điện và quá tải lưới nếu thiếu quản lý. Vì vậy, giai đoạn 2024-2025, Bộ Công Thương đã tham mưu Chính phủ ban hành các quy định mới, trong đó Nghị định 58/2025/NĐ-CP yêu cầu hệ thống điện tự sản, tự tiêu phải đăng ký/thông báo với cơ quan chức năng.

Chia sẻ tại tọa đàm "Vì sao bắt buộc đăng ký điện mặt trời mái nhà?", ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng Ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), thực tế cho thấy, mặc dù đã có khoảng 1.300 MWp điện mặt trời mái nhà được lắp đặt sau năm 2020 nhưng số hệ thống được người dân, doanh nghiệp thông báo đến EVN lại rất ít. Phần lớn số liệu EVN có được phải thông qua khảo sát, dẫn đến tình trạng thiếu chính xác trong dự báo phụ tải.

Ông Dũng nhấn mạnh, khi không nắm rõ được lượng công suất điện mặt trời tự sản, tự tiêu, nguy cơ mất cân đối nguồn - phụ tải sẽ gia tăng, đặc biệt trong những thời điểm điện mặt trời không phát (trời nhiều mây, ban đêm). Điều này có thể gây khó khăn cho lưới truyền tải, phân phối và ảnh hưởng đến sự ổn định hệ thống điện.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Bá Hoài, Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia (NSMO) cho biết, việc có đầy đủ thông tin về điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu là vô cùng quan trọng. Các dữ liệu này là cơ sở dự báo công suất phát, tính toán cân bằng hệ thống, điều chỉnh điện áp, tần số và quán tính, qua đó bảo đảm cung cấp điện an toàn, ổn định cho người dân.

Thông số quan trọng nhất cần được cập nhật là quy mô lắp đặt. Từ đó, đơn vị điều độ có thể dự báo chính xác khả năng phát điện của các hệ thống trong từng khung thời gian, theo ngày, theo chu kỳ hoặc theo giờ gắn với diễn biến thời tiết. Nếu thiếu những thông tin cơ bản này, mô hình dự báo sẽ bị sai lệch, dẫn đến khó khăn trong việc lập lịch huy động, vận hành nguồn điện và tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng cung - cầu; có thể ảnh hưởng trực tiếp đến độ tin cậy và an toàn của hệ thống điện quốc gia.

Ông Lê Việt Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) chia sẻ thêm, trong công tác quy hoạch lưới điện, điện mặt trời mái nhà là nguồn điện phân tán. Nếu không có số liệu chính xác, việc thiết kế, đầu tư và vận hành lưới điện từ truyền tải đến phân phối sẽ gặp khó khăn, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ quá tải cục bộ hoặc lãng phí đầu tư.

Ông Cường nhấn mạnh, trong thực thi và điều chỉnh chính sách, việc đánh giá đúng vai trò, tỉ trọng của điện mặt trời mái nhà là điều kiện cần để đưa ra cơ chế hỗ trợ, khuyến khích hay điều tiết hợp lý. Nếu thiếu thông tin, chính sách có thể chậm phản ứng hoặc thiếu hiệu quả trong thực tế.

Anh Thơ