Định hướng cho sự phát triển bền vững của lưu vực sông Mekong

Nhận định những khó khăn, thách thức

Hội nghị cấp cao Ủy hội sông Mekong quốc tế có sự tham dự của Thủ tướng Chính phủ các quốc gia thành viên Ủy hội, đại diện của các đối tác đối thoại của Ủy hội, các đối tác phát triển, các tổ chức quốc tế trong và ngoài khu vực Mekong. Hội nghị được tổ chức 4 năm/lần, bắt đầu từ năm 2010 vào ngày 5/4 – ngày ký kết Hiệp định Hợp tác phát triển bền vững lưu vực sông Mekong 1995.

Hội nghị cấp cao lần thứ 4 được tổ chức vào ngày 5/4 tới tại Vientiane, CHDCND Lào với chủ đề: "Đổi mới và hợp tác nhằm đảm bảo an ninh nguồn nước và sự phát triển bền vững của lưu vực sông Mekong". 

Tại Hội nghị, các Thủ tướng sẽ thảo luận về các thành tựu đã đạt được từ Hội nghị Cấp cao lần thứ 3, xác định các khó khăn, thách thức của lưu vực và đề ra các định hướng ưu tiên cho sự phát triển bền vững của lưu vực sông Mekong.

Theo Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành, tại Hội nghị lần này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng với các Thủ tướng Chính phủ của các quốc gia thành viên Ủy hội sông Mekong quốc tế sẽ thảo luận, xác định các khó khăn, thách thức của lưu vực sông Mekong để đưa ra các định hướng cho sự phát triển bền vững của lưu vực trong giai đoạn tới.

Theo Ủy ban sông Mekong Việt Nam, lưu vực sông Mekong là một thể thống nhất, cần được tất cả các quốc gia có chung lưu vực cùng tham gia một cách toàn diện vào việc phát triển, quản lý và bảo vệ lưu vực sông nhằm đạt được sự hợp lý, công bằng và bền vững trong khai thác, sử dụng tài nguyên nước và các tài nguyên liên quan trên toàn lưu vực.

Hội nghị có sự tham gia của các đối tác đối thoại của Ủy hội, thể hiện sự tiếp tục cam kết hợp tác của các đối tác đối với sự phát triển tài nguyên nước và tài nguyên liên quan của toàn lưu vực sông Mekong.

Hội nghị còn có sự tham gia của đại diện của các đối tác phát triển chiến lược của Ủy hội, thể hiện sự quan tâm, chia sẻ, ủng hộ lâu dài đối với hợp tác Mekong, qua đó đóng góp phần không nhỏ cho sự phát triển bền vững của lưu vực sông Mekong.

Lưu vực sông Mekong đang đứng trước nhiều thách thức to lớn trong bối cảnh các hoạt động phát triển có xu hướng ngày một gia tăng, gây áp lực lên nguồn tài nguyên nước và các tài nguyên thiên nhiên liên quan. Bên cạnh đó, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu khiến cho vấn đề đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững gặp nhiều khó khăn. Do đó, đảm bảo an ninh nguồn nước và sự phát triển bền vững của lưu vực trở thành nhiệm vụ cấp bách.

Bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người dân trên lưu vực sông Mekong

Đối với Việt Nam, nằm ở cuối nguồn sông Mekong, Đồng bằng sông Cửu Long đã và đang phải chịu tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu và sự gia tăng khai thác, sử dụng nước trên lưu vực. Tình trạng thiếu nước trong mùa khô diễn ra thường xuyên hơn, xâm nhập mặn có xu hướng xuất hiện sớm hơn, sâu hơn; tình hình sạt lở bờ sông, bờ biển và sụt lún có diễn biến ngày càng phức tạp, uy hiếp trực tiếp đến tính mạng và tài sản của người dân vùng đồng bằng.

Theo Thứ trưởng Lê Công Thành, những vấn đề mà Việt Nam quan tâm trong hợp tác Mekong và tại Hội nghị lần này là các giải pháp cụ thể, mang tính đột phá bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người dân khi bị tác động, đặc biệt là hỗ trợ người dân ứng phó hiệu quả với các tình huống khẩn cấp do thiên tai, dịch bệnh và các tình huống khẩn cấp khác gây ra. Các hoạt động sử dụng nước trong lưu vực, cả ở dòng chính và các dòng nhánh cần được cân nhắc kỹ lưỡng để không ảnh hưởng nhiều đến dòng chảy tự nhiên. Mọi sự phát triển đều hướng tới sự ổn định, an toàn, an ninh của người dân ven sông cho dù ở quốc gia nào.

"Các giải pháp chủ yếu sẽ được đưa ra tại Hội nghị lần này đó là đổi mới phương thức hợp tác, công tác quản lý, điều hành của Ủy hội sông Mekong quốc tế; các quốc gia cùng lập và thực hiện hiệu quả một quy hoạch tổng thể thống nhất toàn lưu vực; tăng cường ứng dụng công nghệ hiện đại, công nghệ số trong cảnh báo, dự báo, giám sát tài nguyên nước sông Mekong, bảo vệ môi trường sinh thái; và tăng cường sự tham gia của cộng đồng, người dân vào quá trình ra quyết định", Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết.

Bên cạnh đó, những giải pháp cụ thể cũng sẽ được thảo luận để dẫn đến thống nhất thực hiện giữa các quốc gia của thuộc Ủy hội sông Mekong quốc tế.

Cụ thể, cần thực hiện đầy đủ, thực chất và hiệu quả hơn nữa Hiệp định Mekong năm 1995 cũng như Bộ các thủ tục, quy định, hướng dẫn kỹ thuật; đổi mới phương thức hợp tác, công tác quản lý, điều hành các hoạt động của Ủy hội sông Mekong quốc tế thông qua việc lập và thực hiện hiệu quả một quy hoạch tổng thể thống nhất toàn lưu vực, tăng cường ứng dụng công nghệ hiện đại, công nghệ số trong cảnh báo, dự báo, giám sát tài nguyên nước sông Mekong, bảo vệ môi trường sinh thái, và tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào quá trình ra quyết định; nâng cao vai trò giám sát và điều phối của Ủy hội trong thực hiện cam kết của các nước thành viên.

Bên cạnh đó, hỗ trợ các quốc gia trong khai thác, sử dụng và phát triển bền vững tài nguyên nước sông Mekong trên cơ sở tôn trọng quy luật tự nhiên, các giá trị tự nhiên của dòng sông; phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió và mặt trời, áp dụng mô hình phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn qua đó góp phần phát triển bền vững, bảo đảm an ninh năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Các hoạt động của Ủy hội cũng cần hướng đến bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người dân khi bị tác động bởi các hoạt động phát triển và biến đổi khí hậu, đặc biệt là hỗ trợ người dân ứng phó hiệu quả với các tình huống khẩn cấp do thiên tai và dịch bệnh gây ra.

Ngoài ra, cần tăng cường trao đổi thông tin về tình hình lưu vực, về khai thác, sử dụng tài nguyên nước trong lưu vực và về chế độ vận hành của các bậc thang thủy điện trên sông Mekong; tiến tới thiết lập một quy trình quản lý và vận hành các công trình bậc thang thủy điện trên dòng chính sông Mekong và hệ thống chia sẻ số liệu vận hành thời gian thực của các công trình thủy điện này.

Tại Hội nghị cấp cao lần này, Việt Nam mong đợi các Thủ tướng sẽ thông qua Tuyên bố chung của Hội nghị để làm cơ sở cho Uỷ hội và các quốc gia thành viên triển khai thực hiện các cam kết hợp tác ở tất cả các cấp. 

Việt Nam cũng mong muốn các quốc gia thượng nguồn sẽ cam kết tham gia tích cực hơn vào các hoạt động hợp tác của Uỷ hội sông Mekong quốc tế; các đối tác phát triển sẽ cam kết tiếp tục đồng hành và ủng hộ cho Hợp tác Mekong.

Thu Cúc