DNNN: Nâng sức cạnh tranh để tăng trưởng bền vững

Vai trò quan trọng trong thu ngân sách

Chia sẻ về tình hình các DNNN hiện nay, bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển DNNN (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, DNNN có vai trò quan trọng trong thu ngân sách; đồng thời cho biết, DNNN liên tục được cơ cấu lại và hiện đã giảm mạnh về số lượng. Cả nước hiện có 866 doanh nghiệp có vốn nhà nước do 49 bộ, ngành, địa phương thực hiện vai trò đại diện chủ sở hữu. Phân nhóm theo cơ quan đại diện, có 214 doanh nghiệp thuộc 15 bộ, cơ quan ngang bộ và 652 doanh nghiệp thuộc 34 địa phương.

Phân nhóm theo tỷ lệ góp vốn nhà nước, có 500 DNNN nắm giữ 100% vốn điều lệ, 203 DNNN nắm giữ trên 50% đến dưới 100% vốn điều lệ và 163 DNNN nắm giữ từ 50% trở xuống. Đây là cơ cấu phản ánh sự dịch chuyển theo hướng tinh gọn, đồng thời tạo điều kiện để doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn.

Về kết quả hoạt động, tính đến cuối năm 2024, doanh nghiệp có vốn nhà nước (không tính 4 ngân hàng thương mại nhà nước) đang quản lý tổng tài sản hơn 4,3 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu trên 1,9 triệu tỷ đồng và đóng góp cho ngân sách hơn 400 nghìn tỷ đồng/năm. Trong đó, doanh nghiệp Trung ương chiếm 87,7% tổng tài sản và 83,8% vốn chủ sở hữu.

Tổng doanh thu của khu vực đạt trên 2,93 triệu tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế 256.243 tỷ đồng, tỷ suất lợi nhuận trước thuế/vốn chủ sở hữu bình quân 13%, tăng so với năm 2023. Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản ở mức 6%.

Như vậy, tính chung giai đoạn 2017 - 2023, quy mô tài sản và vốn chủ của DNNN chỉ chiếm khoảng 22,6% và 15,2% của toàn bộ doanh nghiệp, nhưng nộp ngân sách lại chiếm 34,2%. Điều này phản ánh vai trò lớn của khu vực này trong tạo nguồn thu cho ngân sách.

Dẫn dắt khoa học công nghệ - yêu cầu mang tính sống còn

Tuy nhiên, trên thực tế, tại các DNNN hiện nay, nguồn lực chưa được khơi thông vì quy định phân cấp thẩm quyền đầu tư chưa trao quyền đầy đủ; thủ tục quyết định đầu tư còn phức tạp khiến nhiều doanh nghiệp mất cơ hội kinh doanh. Bên cạnh đó, hoạt động đầu tư còn đơn lẻ, thiếu liên kết giữa các lĩnh vực, chưa tham gia sâu vào hội nhập kinh tế quốc tế và chưa chủ động hình thành chuỗi giá trị trong nước và quốc tế. Công tác đổi mới quản trị còn chậm, chưa tiệm cận với tiêu chuẩn OECD. Số DNNN thực hiện quản trị trên nền tảng số vẫn còn ít.

Để DNNN phát huy vai trò dẫn dắt, tạo động lực cho doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác phát triển, ông Chử Đức Hoàng, Chánh văn phòng Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia (Bộ KH&CN), nhấn mạnh đổi mới công nghệ là điều kiện sống còn. DNNN phải dẫn dắt khoa học - công nghệ để góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số.

Đáng chú ý, ông Chử Đức Hoàng tiếp tục đề xuất đơn giản hóa thủ tục đầu tư công nghệ, rút thời gian phê duyệt từ 90 ngày xuống 30 ngày; áp dụng cơ chế sandbox để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Ông Nguyễn Tất Thái, Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo, Thống kê - Ổn định tiền tệ, tài chính (Ngân hàng Nhà nước) cho rằng, đã đến lúc đổi mới mạnh về cơ chế đối với DNNN. Trước mắt, cần sớm ban hành văn bản cụ thể hóa Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp để trao quyền tự chủ nhiều hơn cho doanh nghiệp và người đại diện vốn Nhà nước.

Với góc nhìn của chuyên gia, PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh tầm quan trọng của cơ chế lương - thưởng. "Lương phải trả theo thị trường, thưởng theo giá trị tạo ra và phạt theo rủi ro gây ra. Nếu thực hiện nghiêm túc, đây sẽ là "chìa khóa" để khơi thông động lực, từ đó nâng cao hiệu quả và củng cố niềm tin vào DNNN trong giai đoạn mới", PGS.TS Ngô Trí Long khuyến nghị.

Anh Minh