Đổi mới cách nghĩ để phát triển kinh tế biển xanh

Xây dựng cơ sở dữ liệu biển và cơ chế cho năng lượng tái tạo

Hôm nay 12/12, Bộ NN&MT tổ chức Diễn đàn Phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam năm 2025.

GS Trần Thanh Hải, Hiệu trưởng trường Đại học Mỏ - Đại chất cho rằng mọi chiến lược khai thác, bảo vệ và quy hoạch không gian biển đều phải dựa trên dữ liệu đáng tin cậy. Tuy nhiên, hiện Việt Nam mới điều tra được khoảng 38% diện tích vùng biển, chủ yếu ở mức sơ lược. Dữ liệu định lượng về tài nguyên khoáng sản biển sâu gần như còn trống.

GS Trần Thanh Hải đề nghị Nhà nước đầu tư bài bản cho công tác điều tra cơ bản, kết hợp nguồn lực của các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và hợp tác quốc tế. Đây không chỉ là vấn đề quản lý tài nguyên mà còn là điều kiện để thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế vào các dự án biển.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, đại diện PetroVietnam nhận định diện tích biển và đáy biển của Việt Nam lớn gấp ba lần đất liền, là không gian phát triển kinh tế khổng lồ nếu được khai thác hiệu quả. Bài học từ ngành dầu khí cho thấy đầu tư dài hạn, chiến lược đúng đắn và làm chủ công nghệ có thể tạo nên những bước tiến vượt bậc trong lĩnh vực biển.

Đối với các ngành kinh tế biển khác như khoáng sản biển sâu, năng lượng tái tạo hay nuôi biển, GS Hải nhấn mạnh cần định hướng công nghệ phù hợp và lộ trình khai thác riêng, tránh chạy theo phong trào nhưng vẫn bảo đảm bền vững hệ sinh thái.

Trong phiên thảo luận về năng lượng tái tạo, TS. Mark Hutchinson, Chủ tịch Nhóm công tác Đông Nam Á thuộc Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu, đánh giá cao việc Việt Nam ban hành các nghị quyết mới nhằm tạo hành lang pháp lý cho phát triển điện gió ngoài khơi. Với tiềm năng hơn 600 GW, Việt Nam được nhận định là một trong những quốc gia có triển vọng lớn nhất châu Á.

Tuy nhiên, chuyên gia cho rằng muốn thu hút dòng vốn quốc tế, Việt Nam cần sớm xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro, đối thoại trực tiếp với ngành công nghiệp và các tổ chức tài chính, đồng thời thiết kế các giải pháp phù hợp với điều kiện trong nước. Hợp tác giữa Chính phủ - Bộ Công Thương - EVN - ngân hàng và doanh nghiệp quốc tế là chìa khóa để mở ra những dự án quy mô lớn.

Xây dựng trung tâm kinh tế biển xanh

GS.TS Mai Trọng Nhuận đưa ra 5 nguyên tắc cốt lõi để phát triển các trung tâm kinh tế biển trở thành cực tăng trưởng xanh: Tuân thủ giới hạn sinh thái, tôn trọng sức chịu tải của hệ sinh thái biển - bờ; Bảo đảm tính bền vững tự nhiên - xã hội - con người, giữ vững các giá trị văn hóa và sinh kế; Tích hợp đa ngành, liên kết vùng, gắn biển với lục địa và giữa các địa phương; Phát triển xanh - tuần hoàn - carbon thấp, chủ động ứng phó khí hậu; Lấy khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực, xây dựng bản sao số cho các vùng biển.

GS.TS Mai Trọng Nhuận đề xuất Việt Nam triển khai 5 cơ chế thử nghiệm chính sách tương ứng với 5 nguyên tắc trên để kiểm nghiệm các mô hình mới trước khi nhân rộng.

Một điểm nhấn quan trọng của diễn đàn là đề xuất phát triển cụm công nghiệp nuôi biển, được PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng đánh giá là "chìa khóa" để đưa nuôi biển Việt Nam thoát khỏi quy mô nhỏ lẻ.

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng, chỉ cần khai thác 0,1% diện tích biển, Việt Nam có thể sản xuất tới 10 triệu tấn cá biển mỗi năm. Tuy nhiên, để đạt được điều này cần mô hình tổ chức sản xuất hoàn toàn mới. Cụm công nghiệp nuôi biển là khu sản xuất tập trung với hạ tầng hiện đại từ lồng bè, hệ thống neo, giám sát đáy biển cho đến dịch vụ hậu cần, cảng cá, nhà máy chế biến, kho lạnh và sàn đấu giá hải sản.

Mô hình này giúp giảm rủi ro cho ngư dân, chuẩn hóa quy trình sản xuất, thu hút đầu tư lớn, đồng thời tạo nền tảng tích hợp với du lịch biển và điện gió ngoài khơi.

Phát biểu chỉ đạo tại diễn đàn, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh Việt Nam đang ở thời điểm quan trọng để định hình tư duy phát triển kinh tế biển cho giai đoạn mới. Hai xu thế chuyển đổi xanh và chuyển đổi số phải trở thành "sợi chỉ đỏ", dẫn dắt chiến lược biển quốc gia.

Phó Thủ tướng đề nghị đẩy mạnh hoàn thiện pháp luật và cơ chế khuyến khích bảo tồn gắn với phát triển; Thí điểm các dự án điện gió ngoài khơi, nuôi biển công nghệ cao; Phát triển tín chỉ carbon biển với cơ chế giám sát minh bạch; Áp dụng bộ tiêu chí đánh giá bền vững và công cụ phân tích thực chứng do UNDP đề xuất; Tăng cường hợp tác quốc tế về chuyển giao công nghệ biển.

Đỗ Hương