Đồng bộ giải pháp tăng 'sức đề kháng' cho người dân trước lừa đảo qua mạng

Thông tin này được đưa ra tại Hội thảo Phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức ngày 13/5 tại Hà Nội.

Lừa đảo trên mạng – vấn đề cấp thiết

Tại Hội thảo, Thượng tướng Lương Tam Quang, Thứ trưởng Bộ Công An, Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho biết, những vấn đề đặt ra đối với bảo đảm an ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đối với mọi quốc gia là thách thức không nhỏ.

Hoạt động lợi dụng không gian mạng tiến hành phạm tội lừa đảo, nổi bật là lừa đảo trực tuyến, chiếm 57% tội phạm mạng, gia tăng cả về phạm vi, quy mô với thủ đoạn tinh vi, triệt để lợi dụng công nghệ mới, nhất là trí tuệ nhân tạo. Riêng năm 2023, thiệt hại 1.026 tỷ USD, tương đương 1,05 % GDP toàn cầu.

Trên phương diện quốc tế, Liên Hợp Quốc và một số tổ chức cộng đồng quốc tế, khu vực đang thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác quốc tế, thúc đẩy phối hợp giữa các quốc gia, thiết lập các quy tắc chung nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ, phát huy cao nhất thuận lợi.

Đối với phương diện quốc gia, hơn 160 nước, trong đó có nhiều nước lớn, liên tiếp ban hành các chính sách mới, nhằm tăng cường bảo vệ dữ liệu, phòng chống đánh cắp, mã hoá dữ liệu để lừa đảo, đòi tiền chuộc.

Tại Việt Nam năm 2023, các đối tượng tội phạm mạng trong và ngoài nước liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn, triệt để lợi dụng công nghệ mới để tấn công, xâm nhập lừa đảo quy mô lớn, gây thiệt hại lớn về kinh tế, ảnh hưởng đến xấu đến trật tự an toàn xã hội, đe doạ cuộc sống bình yên, hạnh phúc của người dân.

Một công ty an ninh mạng của Singapore cũng đã công bố vụ tấn công lừa đảo, sử dụng 240 tên miền liên kết giả mạo, nhằm giả danh 27 tổ chức tài chính ngân hàng của Việt Nam để thu thập thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng từ 2022 đến nay…

Theo Thượng tướng Lương Tam Quang, thông qua công tác đấu tranh tội phạm cho thấy, hoạt động của đối tượng phạm tội rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể, các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài, trú chân tại các nước láng giềng, lừa đảo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ đưa người Việt Nam ra nước ngoài để phạm tội; sử dụng công nghệ Deepfake giả mạo người thân, kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán.

Đối tượng mà các tội phạm lừa đảo hướng tới là người cao tuổi, sinh viên, người lao động có công việc không ổn định, lương thấp, thậm chí cả trẻ em...

"Với thực trạng này, việc ngăn chặn, giảm thiểu thiệt hại do lừa đảo trên không gian mạng đang là vấn đề rất cấp thiết hiện nay", Thượng tướng Lương Tam Quang nhấn mạnh.

Phòng chống lừa đảo theo 3 hướng, 4 trụ cột

Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cũng khẳng định, từ thực trạng phòng, chống tội phạm lừa đảo trên không gian mạng, đòi hỏi cấp thiết phải sớm thống nhất nhận thức, hành động trong mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, công tác phòng chống lừa đảo trên không gian mạng hiện nay còn nhiều khó khăn, như hành lang pháp lý chưa điều chỉnh kịp thời với vấn đề mới phát sinh, chưa có quy định cụ thể về nhận diện người dùng internet, gây khó khăn trong quản lý đối tượng là trẻ em, trong khi 1/3 người dùng internet tại Việt Nam là chưa thành niên, phần lớn không có kỹ năng sử dụng mạng an toàn.

Quy trình xử lý các vụ việc lừa đảo còn tồn tại khó khăn, nhất là phối hợp với các tổ chức tín dụng, ngân hàng để truy vết dòng tiền lừa đảo, còn mất nhiều thời gian, hiệu quả thu hồi kém, việc phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến cũng mất nhiều thời gian và hiệu quả chưa cao, thông tin cung cấp chậm, chưa xác định được địa chỉ IP của đối tượng khi dùng mạng 3G, 4G.

Nguồn nhân lực chất lượng cao trong vấn đề an ninh mạng thiếu hụt; vấn đề sim rác, mua bán tài khoản ngân hàng, tuy đã tập trung xử lý, song vẫn còn tràn lan, khiến hoạt động điều tra gặp nhiều khó khăn.

Qua rà soát các kênh bán sim không chính chủ qua các đại lý, các trang thương mại điện tử, trang mạng xã hội vẫn diễn ra phổ biến, dễ dàng tiếp cận mua với số lượng lớn, các kênh chợ đen, Facebook, Telegram, Twitter… buôn bán hàng nghìn tài khoản ngân hàng với giá thấp, dễ tiếp cận, chỉ từ 200 nghìn đồng.

Bên cạnh đó, hệ thống cơ sở dữ liệu chia sẻ, tiếp nối thông tin tội phạm vẫn còn bất cập, chưa xây dựng được cơ sở chuyên ngành, dữ liệu chưa được chuẩn hoá, các quy định về kết nối, chia sẻ dữ liệu còn thiếu.

Theo Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an, trước diễn biến phức tạp, phương thức thủ đoạn tinh vi của các đối tượng chiếm đoạt tài sản qua mạng, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao xác định, đây không phải là nhiệm vụ riêng của lực lượng công an, mà cần có sự tham gia, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, sự phối hợp của các bộ, ngành, cơ quan, doanh nghiệp và người dân.

Trong năm 2023, các đơn vị là lực lượng an ninh mạng phòng chống tội phạm công nghệ cao trên toàn quốc đã đấu tranh, khởi tố hơn 1.500 vụ án, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, răn đe, trấn áp các loại tội phạm trên không gian mạng.

Ông Tô Dũng Thái, Phó Chủ tịch Hiệp hội an ninh mạng quốc gia, Chủ tịch Tập đoàn VNPT cũng nhận định, chúng ta cần phải cùng phối hợp, chung tay triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp gồm: định danh/xác thực người dùng và dịch vụ, cung cấp các dịch vụ viễn thông theo định danh, phát triển công cụ bảo vệ chủ động; sử dụng năng lực viễn thông, công nghệ số để tuyên truyền nâng cao nhận thức, hiểu biết về các hình thức lừa đảo, sử dụng không gian mạng an toàn. 

Tại Hội thảo, Thứ trưởng Lương Tam Quang đề nghị các bộ ngành, cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức đánh giá khái quát xu hướng tình hình, làm rõ hạn chế, vướng mắc, bất cập trong phòng chống lừa đảo trên không gian mạng ở cả 2 hướng: cơ sở pháp lý và tổ chức thực hiện.

Đồng thời, các đơn vị cần đề xuất các giải pháp phòng chống lừa đảo trên không gian mạng theo 3 hướng: những giải pháp cụ thể đang thực hiệncó hiệu quả, cần phát huy; giải pháp cụ thể đang thực hiện gây khó khăn, vướng mắc, cần phải tháo gỡ; các giải pháp cần bổ sung và thúc đẩy triển khai.

Song song, giám sát với 4 trụ cột gồm: tham mưu hoàn thiện chính sách; định hướng phát triển giải pháp công nghệ, phối hợp giữa các cơ quan chức năng với tổ chức, doanh nghiệp; trách nhiệm của doanh nghiệp, tổ chức trong bảo vệ con người, phòng ngừa từ sớm, từ xa, phòng ngừa xã hội đối với lừa đảo qua không gian mạng; nâng cao sức đề kháng cho người dân, tổ chức tham gia môi trường mạng để phòng chống lừa đảo.

HM