Động đất Chile: Vì sao cường độ cực mạnh, thiệt hại ít

Trận động đất tại Haiti được ví chỉ là tiếng của giọt mưa tí tách so với trận động đất tại Chile - Ảnh: Một tòa nhà ở Port-au-Prince chỉ còn là đống đổ nát sau trận động đất

Tuy nhiên, một câu hỏi được đặt ra là tại sao trận động đất tại Chile gây thiệt hại ít hơn nhiều so với trận động đất ở Haiti (723 người chết, 500.000 ngôi nhà bị hư hại, so với hơn 200.000 người thiệt mạng và hơn 1 triệu ngôi nhà bị phá hủy).

Câu trả lời thông thường nhất là Chile có nền kinh tế phát triển, lại nằm trong vành đai động đất nên được chuẩn bị tốt với cơ sở hạ tầng vững chắc, trong khi đó, Haiti là một đất nước nghèo khổ, cơ sở hạ tầng yếu kém và không được chuẩn bị đối phó với hiện tượng thiên nhiên khủng khiếp này.

Tuy nhiên, không chỉ có vậy, sự tàn phá của hai trận động đất trên còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có: Loại động đất, cấu tạo các loại đá, vị trí của tâm chấn, độ cao của các tòa nhà, chất lượng các công trình cùng các yếu tố xã hội và dân số khác…

Về loại động đất, trận động đất ở Chile là một siêu địa chấn (megathrust) theo đó, một mảng kiến tạo địa tầng dịch chuyển bên dưới một mảng khác, trong khi đó, động đất ở Haiti xảy ra khi một mảng kiến tạo địa tầng trượt theo chiều ngang trên một mảng địa tầng khác.

Tâm chấn của trận động đất ở Chile cách Concepcion, thành phố lớn thứ hai ở nước Nam Mỹ này 115km và cách thủ đô Santiago 325 km, nhưng ở độ sâu khoảng 34 km, do đó giảm được sức mạnh của cơn địa chấn, mặc dù khả năng sóng thần xảy ra rất lớn. Trong khi đó, trận động đất ở Haiti chỉ cách thủ đô Port-au-Prince đầy những khu nhà ổ chuột, có 25 km và ở độ sâu khoảng 10 km, do đó sức mạnh địa chấn và sự phá hủy trên mặt đất được nhân lên gấp bội.

Về cấu tạo của các loại đá trong lòng đất, theo các nghiên cứu, các loại đá có cấu tạo tinh thể khác nhau, một số hấp thụ năng lượng tốt hơn loại khác. Các loại đá “trẻ” hơn (ở độ sâu nhất), hấp thụ nhiều năng lượng hơn các loại đá “già” hay còn gọi là “đá lạnh”. Đây là lý do giải thích tại sao người ta có thể cảm nhận thấy động đất từ những trận động đất ở cách xa hàng vài nghìn km, trong khi đó, có những trận động đất người ta chỉ cảm nhận được khi nó xảy ra cách đó vài trăm km.

Các nhà khoa học còn cho rằng trọng lượng của các tòa nhà cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến hậu quả của động đất. Nghiên cứu trận động đất xảy ra ở Mehico năm 1985, các nhà khoa học thấy một điều lạ là nhiều tòa nhà cộng hưởng với sóng của động đất, dẫn đến sụp đổ. Trong khi các tòa nhà từ 5 đến 15 tầng bị phá hủy nghiêm trọng thì các tòa nhà thấp hơn 5 tầng và cao hơn 15 tầng bị thiệt hại ít hơn.

Chất lượng công trình, đây là một yếu tố thấy rõ nhất ở hai quốc gia bị thảm họa. Chile nhìn chung được chuẩn bị tốt để đối phó với các cơn địa chấn. Ở Chile các qui chuẩn về xây dựng chặt chẽ hơn rất nhiều ở Haiti, Chile đã rút ra được nhiều bài học về xây dựng sau trận động đất khủng khiếp mạnh 9,5 độ richter hồi năm 1960.

Từ năm 1973 tới nay, tại đất nước hình quả ớt này đã xảy ra 13 trận động đất mạnh từ 7 độ richter trở lên. Trong khi đó, trong 240 năm qua, Haiti không phải chịu trận động đất nào. Thủ đô Port-au-Prince  của Haiti có 2 triệu dân, nhưng chỉ có hai tòa nhà được xây dựng theo tiêu chuẩn chống động đất và cả hai vẫn còn nguyên vẹn sau trận động đất ngày 12/1.

Mật độ dân số, số lượng thành viên trong một gia đình, số người sống trong cảnh cùng cực ở nông thôn và thành thị ở Chile đều ít hơn ở Haiti nhiều cũng là những yếu tố giúp Chile hạn chế được thiệt hại của động đất./.

Đặng Thành