Dừa tươi: Từ tín hiệu thị trường đến phát triển bền vững

Tăng trưởng nhu cầu dừa tươi

Với xu hướng tiêu dùng hướng tới các sản phẩm tự nhiên, lành mạnh và bền vững, nhu cầu dừa tươi, từ nước dừa, cơm dừa đến các sản phẩm chế biến đang gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt tại các thị trường phát triển như Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á.

Các tỉnh như Bến Tre, Trà Vinh đã phát triển dừa tươi xuất khẩu đạt tiêu chuẩn GlobalGAP, nhắm đến thị trường Mỹ, EU và Nhật Bản. Năm 2024, xuất khẩu dừa tươi của Việt Nam đạt khoảng 350 triệu USD và con số này có thể tăng nếu tận dụng tốt xu hướng hữu cơ và chế biến tiện lợi.

Năm 2024 đánh dấu bước ngoặt ấn tượng cho ngành dừa tươi Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu tăng vọt và vị thế được củng cố trên thị trường toàn cầu. Từ thành công này, các chiến lược phát triển bền vững đang được triển khai, hứa hẹn đưa dừa tươi trở thành "vàng xanh" của nông nghiệp Việt Nam trong thời gian tới, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao từ các thị trường lớn như Trung Quốc, Hoa Kỳ và EU.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tổng giá trị xuất khẩu dừa tươi năm 2024 đạt khoảng 390 triệu USD, tăng 61% so với năm 2023. Nếu tính cả các sản phẩm từ dừa như nước dừa, dầu dừa và cơm dừa, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 1,1 tỷ USD, lần đầu tiên vượt mốc 1 tỷ USD. Thành tựu này không chỉ khẳng định sức hút của dừa Việt Nam mà còn phản ánh xu hướng tiêu dùng toàn cầu hướng tới thực phẩm tự nhiên, lành mạnh.

Trung Quốc là thị trường lớn nhất, chiếm 25% tổng giá trị xuất khẩu dừa tươi, nhờ nhu cầu tiêu thụ hơn 2,6 tỷ trái dừa tươi mỗi năm. Ông Hoàng Trung, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh: "Trung Quốc tiêu thụ hơn 4 tỷ trái dừa hàng năm, nhưng sản xuất nội địa hạn chế. Đây là cơ hội lớn cho Việt Nam." Sự kiện ký Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc vào năm 2024 đã mở ra cánh cửa rộng lớn, tạo nền tảng pháp lý để tổ chức sản xuất bài bản hơn.

Tại Hoa Kỳ – thị trường tiêu thụ dừa lớn nhất thế giới về cũng ghi dấu ấn mạnh mẽ. Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), 8 tháng đầu năm 2024, Hoa Kỳ nhập khẩu 45 nghìn tấn dừa tươi (đã bóc vỏ hoặc chưa bóc vỏ, trừ phần vỏ bên trong), trị giá 47 triệu USD, tăng 12% về lượng và 19% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, Việt Nam cung cấp 3,9 nghìn tấn, trị giá 4 triệu USD, tăng trưởng vượt bậc 1.156% về lượng và 934% về giá trị – mức tăng cao nhất trong số các nhà cung cấp như Mexico, Thái Lan, Costa Rica và Dominica. Nhờ đó, Việt Nam vượt qua Costa Rica và Dominica, vươn lên vị trí thứ 3, chỉ sau Mexico và Thái Lan, với thị phần tăng từ 0,76% lên 8,59%.

Lợi thế cạnh tranh của dừa xiêm xanh Việt Nam nằm ở vị ngọt thanh mát và khả năng bảo quản lâu, đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường khó tính như EU, Mỹ và Canada. Quyết định của Cục Kiểm dịch Động Thực vật Hoa Kỳ (APHIS) tháng 8/2023, cho phép nhập khẩu dừa tươi Việt Nam (đã gọt vỏ hoặc gọt 75% vỏ xanh) đã đánh dấu sự trở lại của dừa Việt trên thị trường này sau thời gian gián đoạn, mở ra triển vọng tăng trưởng bền vững.

Phát triển sản xuất dừa tươi bền vững

Để tận dụng tiềm năng xuất khẩu và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, Việt Nam đang định hướng phát triển sản xuất dừa tươi theo hướng bền vững. Cả nước hiện có khoảng 200.000 ha trồng dừa, sản lượng hơn 2 triệu tấn, chủ yếu tập trung tại Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang và các tỉnh ĐBSCL. Năm 2023, xuất khẩu dừa tươi đạt 30.000 tấn sang 15 quốc gia, trong khi dừa khô và sản phẩm chế biến đạt hơn 300.000 tấn. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng, ngành dừa cần vượt qua thách thức từ biến đổi khí hậu, sâu bệnh và yêu cầu tiêu chuẩn quốc tế.

Nghị định thư với Trung Quốc yêu cầu các vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được đăng ký, phê duyệt bởi Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC). Ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết: "Dừa tươi xuất khẩu sang Trung Quốc phải tuân thủ 9 điều kiện kiểm dịch, không nhiễm sâu bệnh và đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm". Trước đợt kiểm tra trực tuyến của GACC vào ngày 11-12/9/2025, 15 tỉnh trồng dừa lớn được yêu cầu chuẩn bị kỹ lưỡng, từ mã số vùng trồng đến quy trình đóng gói. Các địa phương vi phạm sẽ bị loại khỏi danh sách xuất khẩu, đảm bảo chất lượng đồng đều.

Xu hướng tiêu dùng bền vững tại Mỹ và EU thúc đẩy Việt Nam mở rộng diện tích dừa hữu cơ. Hiện tại, Bến Tre đã có các mô hình dừa hữu cơ đạt chứng nhận GlobalGAP, hướng tới xuất khẩu sang thị trường cao cấp. Định hướng đến năm 2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu 10% diện tích dừa (20.000 ha) đạt tiêu chuẩn hữu cơ, 50% được cấp mã số vùng trồng để truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu từ các nhà nhập khẩu về tính minh bạch và an toàn.

Để tăng năng suất và thích ứng với biến đổi khí hậu, các công nghệ như tưới nhỏ giọt, cảm biến độ ẩm và giống dừa lai chịu mặn đang được triển khai tại ĐBSCL. Các viện nghiên cứu phối hợp với doanh nghiệp để cải tiến giống dừa, nâng cao khả năng chống chịu và kéo dài thời gian bảo quản, giúp cạnh tranh với Thái Lan – đối thủ lớn tại Mỹ (dù thị phần Thái Lan giảm từ 32% xuống 24% trong năm 2024).

Ngoài dừa tươi nguyên trái, Việt Nam đẩy mạnh chế biến nước dừa đóng gói, cơm dừa tiện lợi và các sản phẩm giá trị gia tăng như mỹ phẩm từ dừa. Ông Hoàng Trung, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: "Chúng ta cần đa dạng hóa thị trường, không chỉ phụ thuộc vào Trung Quốc và Mỹ, mà còn hướng tới EU, Nhật Bản và Hàn Quốc – những nơi có nhu cầu dừa tươi và chế phẩm tăng mạnh".

Với vị trí trong top 10 nước sản xuất dừa lớn nhất thế giới, Việt Nam có tiềm năng vượt xa kim ngạch 1,1 tỷ USD nếu khai thác tốt xu hướng tiêu dùng lành mạnh. Tuy nhiên, thách thức từ hạn hán, xâm nhập mặn và yêu cầu kiểm dịch khắt khe đòi hỏi đầu tư lớn vào hạ tầng và công nghệ. Việc Thái Lan mất thị phần tại Mỹ là cơ hội để Việt Nam chiếm lĩnh, nhưng cần duy trì chất lượng để cạnh tranh với Mexico – nhà cung cấp số 1 tại thị trường này.

Đỗ Hương