Giải bài toán mâu thuẫn giữa giá trị đích thực và quảng cáo lừa đảo của TPCN

Tại buổi toạ đàm "Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng" do Hiệp hội Thực phẩm chức năng (TPCN) Việt Nam tổ chức ngày 29/5, PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội TPCN Việt Nam cho biết, ngành TPCN đã phát triển nhanh chóng hơn 20 năm qua, do những đóng góp vào việc bảo vệ sức khỏe của nhân dân.

Các quảng cáo vi phạm phổ biến

Tuy nhiên, hiện nay thực trạng quảng cáo các sản phẩm này đang gây khó chịu, bức xúc cho cả người trong ngành và người tiêu dùng.

Có 4 hiện tượng quảng cáo vi phạm phổ biến về TPCN hiện nay, đó là quảng cáo sai sự thật, lừa gạt, giả mạo; quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm; quảng cáo mơ hồ, gây hiểu nhầm; quảng cáo nhắm vào các đối tượng nhạy cảm (người bệnh ung thư, bệnh hiểm nghèo).

"Thực tế, không có sản phẩm khoa học nào có tác dụng như quảng cáo đánh bay tiểu đường type 1, type 2, chữa dứt điểm hoàn toàn huyết áp cao… Chính những quảng cáo sai phạm trong lĩnh vực TPCN đã và đang gây ra những tác hại nguy hiểm cho xã hội", ông Trần Đáng nhấn mạnh.

Nguyên nhân của thực trạng này được chỉ ra là do thiếu quy chế pháp luật đối với người quảng cáo, người kinh doanh quảng cáo, người phát hành quảng cáo. Hiện nay, mới có quy định xử lý người quảng cáo. Bên cạnh đó, còn do hệ thống quản lý, thanh tra chưa hoàn thiện, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe…

Quảng cáo gian dối nguy hại cả sức khoẻ và tài chính

Theo ông Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, Luật An toàn thực phẩm chỉ quản lý chung về thực phẩm, còn quy định về quảng cáo hàng hóa nói chung và quảng cáo TPCN nói riêng nằm trong Luật Quảng cáo và các văn bản hướng dẫn. Theo đó, người phát hành quảng cáo chỉ được phát hành quảng cáo theo đúng nội dung đã thẩm định.

Tuy nhiên, thực tế, nhiều doanh nghiệp quảng cáo sản phẩm không theo nội dung đã thẩm định. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp cho biết, họ không quảng cáo sản phẩm sai quy định, mà do đơn vị, cá nhân khác quảng cáo, họ không nắm được.

Nhiều sản phẩm còn có nội dung quảng cáo "lách luật" giữa thuốc đông y và TPCN, không nói rõ sản phẩm là gì, gây hiểu lầm nghiêm trọng, đặc biệt trên nền tảng Youtube.

Về chế tài xử phạt, ông Nguyễn Thanh Phong cũng cho rằng, pháp luật đã quy định. Song vấn đề là người phát hành quảng cáo, đặc biệt là các trang mạng xã hội có máy chủ ở nước ngoài nên rất khó xử phạt.

"Nguy hại về quảng cáo gian dối trong lĩnh vực y tế không chỉ về tài chính mà nhiều người mắc bệnh nan y, nếu được phát hiện, điều trị sớm có thể chữa khỏi bệnh hoặc kéo dài sự sống. Tuy nhiên, những quảng cáo TPCN "cam kết chữa khỏi" đã lấy đi thời gian vàng điều trị bệnh của họ.

Thậm chí, nhiều sản phẩm quảng cáo: giảm cân, xương khớp, tăng cường sinh lý nam…còn chứa chất cấm", lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm nhấn mạnh.

Tại buổi toạ đàm, đa số các chuyên gia khẳng định, TPCN có đóng góp lớn vào việc nâng cao sức đề kháng của cơ thể, hỗ trợ điều trị một số bệnh. Tuy nhiên, TPCN không thể chữa bệnh.

Cần tiêu chí để công bố xếp hạng uy tín của DN

Để thị trường TPCN phát triển lành mạnh, góp phần bảo vệ sức khỏe của người dân, Hiệp hội TPCN Việt Nam đã ban hành quy chế về đạo đức quảng cáo TPCN. Quy chế gồm 5 chương, 16 điều, chỉ ra cụ thể những hành vi được coi là vi phạm trong quảng cáo TPCN và nêu rõ những chuẩn mực đạo đức trong quảng cáo, biện pháp hạn chế vi phạm đạo đức quảng cáo…

Theo Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm, trong bản quy tắc đạo đức có những khái niệm rất mới: Người phát hành quảng cáo, người phát hành dịch vụ quảng cáo, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo. Đây là 3 đối tượng có thể tạo ra sự chuyển đổi tích cực.

Thứ trưởng cũng gợi ý, sau bản quy chế này, cần có tiêu chí đo đếm, đánh giá công khai, công bố xếp hạng của các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Bộ TT&TT cũng đã yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới nỗ lực kiểm soát quảng cáo, nếu không, các doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ rút tiền không sử dụng nền tảng đó nữa.

Đối diện với các doanh nghiệp không hợp pháp, chúng ta cần tác động tới các công ty kinh doanh quảng cáo (ad network). Họ có mối liên kết để nhúng mã vào các trang web. Họ là pháp nhân nên chúng ta có thể xử lý bằng 3 cách: chặn tên miền quốc tế hoặc xử phạt trong nước hoặc xếp hạng theo chuẩn mực đạo đức trong lĩnh vực quảng cáo. Song song với thống kê, sẽ phát hiện xử phạt vi phạm và đưa vào blacklist, dễ dẫn đến rủi ro (khủng hoảng nhãn hiệu).

"Việc Bộ TT&TT có thể làm là công bố những mạng lưới công nghệ có nhiều quảng cáo vi phạm để các doanh nghiệp biết mà tránh", Thứ trưởng nhấn mạnh.

HM