Giải bài toán nhà vệ sinh công cộng tại TPHCM

Tại cuộc họp với Ban Thường vụ Quận ủy Quận 1 về chỉnh trang đô thị, vệ sinh môi trường trên địa bàn hôm 19/3 vừa qua, Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Nên thẳng thắn chỉ ra, TPHCM cần phải nhìn lại vấn đề này một cách nghiêm túc. Tất cả cư dân của Thành phố không thể chấp nhận được tình trạng thiếu nhà vệ sinh công cộng, kém vệ sinh. Thành phố phải hành động quyết liệt để khắc phục tình trạng này trong thời gian sớm nhất, dứt khoát đến trước 30/4 phải tạo được chuyển biến mạnh mẽ trong việc này.

Trước đó, tại cuộc họp về kinh tế-xã hội TPHCM tháng 2 và nhiệm vụ, giải pháp tháng 3/2023, Chủ tịch UBND Thành phố Phan Văn Mãi khẳng định: "Không thể chấp nhận việc Thành phố lại để thiếu nhà vệ sinh công cộng", đồng thời yêu cầu Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp các sở, ban, ngành liên quan giải quyết vấn đề bất cập, nhanh chóng thiết lập hệ thống nhà vệ sinh công cộng bảo đảm tiêu chuẩn.

Đầu tư, bổ sung mới nhà vệ sinh công 

Đại diện Sở TN&MT TPHCM, ông Trần Nguyên Hiền, Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn cho biết, theo báo cáo nhanh của các địa phương, hiện nay trên địa bàn Thành phố chỉ có khoảng 255 nhà vệ sinh công cộng trên quy mô hơn 10 triệu dân. Các nhà vệ sinh công cộng tập trung ở khu vực nội thành nhưng mật độ quá thưa thớt khiến người dân, nhất là khách vãng lai, khách du lịch gặp khó khăn, bất tiện khi tiếp cận (tập trung nhiều nhất ở Quận 5 với 38 nhà vệ sinh công cộng; khu vực trung tâm Thành phố như Quận 1, Quận 3 có khoảng 10-18 nhà vệ sinh công cộng).

Do thiếu nhà vệ sinh công cộng nên dẫn đến nhiều vi phạm về vệ sinh nơi công cộng như đường phố, công viên... Năm 2022, tổng số vi phạm về vệ sinh nơi công cộng trên địa bàn Thành phố là 3.257 trường hợp (nhắc nhở chưa xử phạt là 531 trường hợp, xử phạt 2.726 trường hợp, tổng số tiền là 1,6 tỷ đồng; xử phạt đối với các hành vi được phát hiện qua camera giám sát là 58 trường hợp, xử phạt qua công tác kiểm tra là 2.668 trường hợp). 

Tuy nhiên, đại diện Sở TN&MT khẳng định không thể cho rằng hành vi vi phạm về vệ sinh nơi công cộng hoàn toàn là hệ lụy của việc thiếu nhà vệ sinh công cộng vì đây là hành động của một nhóm nhỏ các cá nhân thiếu ý thức bảo vệ, giữ gìn vệ sinh chung trong cộng đồng. 

Thời gian qua, các nhà vệ sinh công cộng hoặc các nhà vệ sinh do các cá nhân, tổ chức hỗ trợ người dân, khách vãng lai sử dụng có tình trạng không giữ gìn vệ sinh: Không khóa nước sau khi sử dụng, xả rác thải giấy vệ sinh bừa bãi xuống sàn, giẫm chân lên bệ bồn cầu, đổ bỏ thức ăn thừa/giấy vệ sinh vào bồn cầu gây nghẹt đường ống thoát nước, phá hoại các trang thiết bị vệ sinh...) gây ảnh hưởng đến người có nhu cầu sử dụng tiếp theo.

Do vậy, bên cạnh việc đầu tư, bổ sung mới nhà vệ sinh công cộng và tiếp tục vận động các chủ sở hữu hoặc đơn vị quản lý, khai thác các cơ sở như bưu điện, cây xăng, trung tâm văn hóa, trung tâm đào tạo, siêu thị, cửa hàng, trung tâm thương mại, nhà hàng, khách sạn, cơ sở dịch vụ ăn uống, bến xe... trên địa bàn Thành phố hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho khách du lịch, khách vãng lai được sử dụng nhà vệ sinh ở bên trong các khu vực này (bố trí biển báo hướng dẫn để du khách dễ dàng nhận biết và sử dụng) thì các hành vi vi phạm về vệ sinh nơi công cộng cần phải được đấu tranh, xử lý nghiêm theo quy định.

Quận 1 là quận trung tâm của TPHCM, tuy nhiên, theo Chủ tịch UBND Quận 1 Lê Đức Thanh, quận không có quỹ đất công để bố trí nhà vệ sinh công cộng. Do đó, trong thời gian qua chỉ tồn tại các nhà vệ sinh công cộng tại các chợ, công viên, bến xe bus.

Hiện nay, trên địa bàn quận có tổng cộng 18 nhà vệ sinh công cộng, nhiều cơ sở kinh doanh, cửa hàng tiện lợi, quán ăn, nhà hàng, khách sạn, siêu thị, trung tâm thương mại được trang bị nhà vệ sinh hiện đại có thể vận động hỗ trợ phục vụ miễn phí cho người dân và du khách.

Từ năm 2017, UBND Quận 1 đã chỉ đạo UBND các phường vận động các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ trên địa bàn tạo điều kiện để người dân và du khách sử dụng miễn phí nhà vệ sinh. Đến nay, 100 vị trí trên địa bàn quận đã lắp biển báo hỗ trợ cho người dân và du khách được sử dụng miễn phí nhà vệ sinh. Dù vậy, người dân còn tâm lý ngần ngại khi cần sử dụng nhà vệ sinh tại các khách sạn, nhà hàng cao cấp.

Đối với việc đầu tư xây dựng mới, Chủ tịch UBND Quận 1 cho biết, đơn vị đã có văn bản kiến nghị UBND TPHCM và Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM chấp thuận chủ trương xây dựng mới nhà vệ sinh công cộng tạm thời tại 5 vị trí có thể xây dựng, phục vụ miễn phí cho người dân và du khách.

Đề xuất xây nhà vệ sinh dưới gầm cầu vượt, chân cầu

Chủ tịch UBND Thành phố Phan Văn Mãi đã giao Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích Thanh niên xung phong nghiên cứu, đề xuất mẫu thiết kế, phương án nguồn lực tài chính, cách thức vận hành, quản lý để đầu tư xây dựng nhà vệ sinh công cộng khu vực trung tâm thành phố.

Việc xây dựng phải theo hướng hiện đại, bảo đảm các yêu cầu về tiện ích, mỹ quan đô thị, thân thiện môi trường. Trong đó, lưu ý mẫu thiết kế nhà vệ sinh công cộng có đề xuất các phương thức kết hợp trong quản lý, khai thác nhằm tạo nguồn thu, tạo sinh kế cho người lao động quản lý, vận hành nhà vệ sinh công cộng để tăng thêm hiệu quả trong công tác quản lý.

Ông Lê Thành Khoa, Giám đốc Công ty cho biết, Công ty sẽ cùng UBND Quận 1 khảo sát các địa điểm có thể xây nhà vệ sinh công cộng như gầm cầu vượt, các chân cầu, các dải phân cách rộng của các tuyến đường lớn, dài, đông người qua lại; các trạm xe buýt, trường học, chợ, bến xe, công viên, bệnh viện, các bãi đậu xe, ga tàu điện ngầm, các điểm tham quan.

Nói về đề xuất này, ông Đỗ Ngọc Hải, Trưởng Phòng Quản lý vận tải đường bộ, Sở GTVT TPHCM cho biết, các phạm vi chân cầu, gầm cầu vượt được đề xuất xây dựng phải bảo đảm yêu cầu theo quy định của pháp luật. Nếu xây nhà vệ sinh công cộng tại công trình cầu, gầm cầu vượt thì cần phải xem xét về an ninh, an toàn và phòng, chống cháy nổ, đặc biệt là sự ảnh hưởng của quá trình hoạt động đến kết cấu của công trình giao thông đường bộ.

Hiện Sở GTVT đã giao Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông đường bộ nghiên cứu, xem xét 31 vị trí dưới gầm cầu, nếu những vị trí này đủ điều kiện thì mới tiến hành xây dựng nhà vệ sinh công cộng.

Cũng theo ông Hải, vị trí trên hành lang đường bộ như vỉa hè có thể xem xét để xây dựng nhà vệ sinh công cộng. Riêng đối với các công trình cầu thì cần phải xem xét, đánh giá thật kỹ về kết cấu của công trình.

Vũ Phong