Giúp người dân dễ tiếp cận hơn với thuốc thiết yếu

Nên đa dạng hóa loại thuốc thay vì lạm dụng biệt dược - Ảnh: Chinhphu.vn

Mặc dù Bộ Y tế đã ban hành danh mục TTY và liên Bộ Tài chính-Y tế đã ban hành Thông tư quy định thống nhất giá bán trên toàn quốc 50 mặt hàng thuốc đặc biệt thiết yếu, song vẫn còn những cản trở tiếp cận các loại thuốc này, nhất là với người nghèo, người dân ở vùng sâu, vùng xa.

TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý và Khám chữa bệnh cho biết, theo kết quả khảo sát tại hơn 350 bệnh viện thực hiện trong năm 2009, có trên 95% bệnh viện cung ứng đủ thuốc cho người bệnh có thẻ BHYT. Ngoài ra, cả nước hiện có 41.849 quầy bán lẻ thuốc phân bố từ cấp phường, xã trở lên. Tuy nhiên, vẫn còn 592 trung tâm y tế xã chưa có quầy thuốc, 90% nguyên liệu thuốc sản xuất trong nước phải nhập khẩu.

Nhiều cơ sở y tế tuyến xã, huyện, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn thiếu nhiều loại trong danh mục TTY cả về chủng loại lẫn số lượng. Các cơ sở trong nước vẫn chưa sản xuất được một số nhóm TTY như nhóm thuốc giải độc đặc hiệu, nhóm thuốc chống ung thư và tác động và hệ thống miễn dịch, thuốc chống liệt rung...

Thêm vào đó, giá một số mặt hàng TTY  còn cao, đặc biệt là thuốc nhập khẩu, thuốc đặc trị. Đây là rào cản lớn nhất khiến bệnh nhân nghèo chưa hoặc ít có cơ hội tiếp cận với loại  thuốc này.

Thuốc thiết yếu là những loại thuốc chữa các bệnh phổ biến, có nhu cầu sử dụng cao; thuốc kháng sinh, thuốc cấp cứu tối cần trong điều trị; thuốc điều trị bệnh nhiều người mắc và có tỷ lệ tử vong cao.

Ngoài ra, tình trạng một số bệnh viện sử dụng thuốc và việc một số bác sĩ kê đơn chưa hợp lý đã tạo thêm gánh nặng tài chính phi lý lên người bệnh, đặc biệt người nghèo, bởi trong nhiều trường hợp có thể sử dụng các loại thuốc rẻ hơn mà vẫn đảm bảo hiệu quả. Trong khi đó, các bà mẹ và trẻ em chính là đối tượng có nhu cầu cao nhất và cũng là đối tượng cần được ưu tiên hàng đầu trong tiếp cận các loại TTY.

Tăng cường sử dụng thuốc gốc, không lạm dụng biệt dược

Một giải pháp hiệu quả để giải quyết tình trạng thiếu TTY mà nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng đó là tăng cường sử dụng điều trị bằng thuốc gốc.

Thông thường, thuốc gốc có chứa một hoạt chất chính. Trong khi đó, biệt dược không đơn thuần chứa một loại hoạt chất, mà thường được các nhà sản xuất nghiên cứu để phối chế thêm nhiều loại dược chất để tạo ra một sản phẩm mới có hiệu quả điều trị đa năng hơn.

Nhiều trường hợp bệnh nhân chỉ cần dùng thuốc gốc điều trị là khỏi bệnh song vì nhiều động cơ khác nhau (trong đó chủ yếu là vì lợi nhuận), nên nhiều thầy thuốc đều ngại kê đơn theo tên gốc mà lại thích kê đơn theo biệt dược (do giá thành biệt dược đắt). Người bệnh do thiếu thông tin cộng với tâm lý "thuốc đắt mới tốt" lại không được bác sĩ hướng dẫn đầy đủ nên cũng ưa thích dùng biệt dược.

Dùng thuốc gốc không chỉ giúp giảm chi phí điều trị mà còn có lợi thế là do đã qua một thời gian dài thử thách nên bộc lộ hết những tác dụng phụ và tai biến của chúng.

Hiện Bộ Y tế cũng đã yêu cầu các bệnh viện quy định tiêu chuẩn của một đơn thuốc hợp lý là tên thuốc phải được ghi theo tên gốc để tránh bị nhầm lẫn khi có nhiều tên thuốc na ná như nhau, hoặc dùng trùng lặp nhau trong cùng một đơn (toa) gây ra tai biến quá liều. Bác sĩ khi kê đơn thuốc cần chỉ ra một số loại thuốc có tác dụng tương đương để người bệnh có quyền lựa chọn tùy theo điều kiện kinh tế của mình.

Tuy nhiên, vẫn cần có thêm những chính sách đặc thù cho thuốc gốc. Thậm chí đối với một số loại thuốc gốc điều trị bệnh truyền nhiễm, nguy cơ tử vong cao có thể phát miễn phí cho bệnh nhân nội trú, sử dụng thẻ BHYT, cho các cơ sở y tế tuyến xã huyện, vùng sâu vùng xa.

Ưu tiên đầu tư sản xuất TTY

Tại Hội nghị Tăng cường khả năng tiếp cận TTY mới đây, Bộ trưởng Nguyễn Quốc Triệu đã kêu gọi các đối tác nước ngoài tiếp tục hỗ trợ hơn nữa trong việc cung cấp TTY  cho Việt Nam, đồng thời đầu tư hơn nữa vào lĩnh vực sản xuất thuốc tại Việt Nam, nhất là những thuốc có dạng bào chế hiện đại, những loại thuốc sử dụng nguồn dược liệu có nguồn tiềm năng cao, được trồng và thu hái ở Việt Nam.

Đây được coi là hướng đi quan trọng để góp phần thúc đẩy năng lực tự chủ được một số mặt hàng thuốc cơ bản, giảm bớt phụ thuộc của Việt Nam vào thuốc ngoại, đồng thời giảm giá thành để tăng cường khả năng tiếp cận TTY cho những người nghèo.

Ngoài ra, Bộ cũng đang xem xét xây dựng danh mục TTY mà nước ta có khả năng sản xuất, đặc biệt tập trung sản xuất một số loại nguyên liệu hóa dược chủ đạo như kháng sinh, tá dược nhằm tăng số lượng, giảm giá thành sản phẩm, đồng thời, triển khai các biện pháp hữu hiệu để bình ổn, kiểm soát giá TTY, đặc biệt đối với các nhóm thuốc mà Việt Nam chưa sản xuất được.

Bên cạnh đó, danh mục TTY sẽ phải được thường xuyên cập nhật định kỳ 6 tháng/lần để bổ sung những loại thuốc mới, loại bỏ những loại thuốc cũ cho phù hợp với tình hình dịch bệnh ở từng thời điểm.

Nguyệt Hà