Gỡ vướng về quản lý chi phí đầu tư xây dựng

Chỉ số giá xây dựng tăng từ 15-20%

Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 9/7/2022 của Chính phủ, Bộ Xây dựng đã tổng hợp tình hình biến động giá VLXD và sự tác động của biến động giá nhiên liệu, VLXD thời gian qua đến việc triển khai thực hiện các hợp đồng xây dựng.

Bộ Xây dựng cho biết, từ cuối quý IV/2020 đến hết quý I/2022, giá vật liệu tăng mạnh đã tác động trực tiếp làm tăng chi phí đầu tư xây dựng (ĐTXD) của các công trình, dự án.

Tổng hợp số liệu từ các địa phương, chỉ số giá xây dựng quý I/2022 tăng trung bình khoảng 10% so với thời điểm năm 2020 (thời điểm chưa có biến động), trong đó chỉ số giá xây dựng một số công trình (công nghiệp, giao thông, hạ tầng kỹ thuật...) tại một số địa phương tăng từ 15-20%.

Yếu tố này đã tác động lớn đến công tác quản lý thực hiện hợp đồng xây dựng giữa chủ đầu tư và các nhà thầu thi công.

Giá VLXD, nhiên liệu tăng bất thường tác động chủ yếu đến các hợp đồng được ký kết từ quý IV/2020 trở về trước và các hợp đồng quy mô nhỏ có giá trị dưới 20 tỷ đồng được ký kết từ năm 2021 trở lại đây (theo quy định của pháp luật về đấu thầu, các hợp đồng quy mô nhỏ phải thực hiện theo hình thức hợp đồng trọn gói).

Ngoài ra, một số hợp đồng thi công chậm tiến độ bởi các nguyên nhân khách quan như chậm bàn giao mặt bằng, ảnh hưởng của dịch COVID-19 hoặc phải điều chỉnh dự án, điều chỉnh thiết kế.... đúng vào giai đoạn giá tăng cao. Đây là một trong những nguyên nhân nhà thầu gặp khó khăn, thi công cầm chừng.

Đối với hợp đồng đơn giá cố định, theo quy định của pháp luật đây là hợp đồng có đơn giá thanh toán cố định trong suốt quá trình thực hiện, do vậy khi tăng giá vật liệu, nhiên liệu cũng gặp khó khăn như với trường hợp hợp đồng trọn gói.

Bộ Xây dựng cho biết, pháp luật hiện hành về hợp đồng xây dựng đã quy định rõ các phương pháp điều chỉnh giá để chủ đầu tư, nhà thầu lựa chọn (điều chỉnh theo chỉ số giá công trình, chỉ số giá theo nhóm VLXD chủ yếu; điều chỉnh theo từng danh mục giá VLXD; giá điều chỉnh theo phương pháp bù trừ trực tiếp...).

Việc thực hiện các hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh sẽ giảm thiểu các rủi ro, ảnh hưởng do biến động giá VLXD. Tuy nhiên trên thực tế, việc thực hiện các hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh cũng gặp khó khăn, vướng mắc do việc công bố giá vật tư, vật liệu và chỉ số giá xây dựng tại nhiều địa phương còn chậm và chưa sát với diễn biến giá trên thị trường.

Nỗ lực gỡ vướng

Trước tình hình này, Bộ Xây dựng và các bộ, ngành Trung ương, các địa phương đã triển khai quyết liệt một số giải pháp tháo gỡ.

Cụ thể, Bộ Xây dựng đã có văn bản yêu cầu các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện nghiêm việc công bố giá theo quy định pháp luật; tăng tần suất công bố và thường xuyên cập nhật, điều chỉnh công bố giá VLXD, chỉ số giá xây dựng, bảo đảm kịp thời với những biến động giá trên thị trường xây dựng.

Cùng với đó, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, quản lý thị trường, không để xảy ra tình trạng lợi dụng để đầu cơ, tăng giá bất hợp lý.

Về mặt nghiệp vụ, Bộ Xây dựng cũng tăng cường kiểm tra, hướng dẫn các địa phương khảo sát thu thập số liệu, cách thức xác định giá vật liệu, thiết bị công trình, chỉ số giá xây dựng.

Tính đến hết tháng 7, Bộ Xây dựng đã chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông vận tải tổ chức các đoàn hướng dẫn, giám sát, kiểm tra việc công bố giá tại 7 địa phương:  Quảng Ninh, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Đồng Nai, Cần Thơ, Tiền Giang về việc chấp hành quy định về công bố giá, phù hợp với yêu cầu thực tế hiện nay.

Bộ Xây dựng cho biết đến thời điểm hiện tại, đã có 44 địa phương công bố giá vật liệu hàng tháng, 19 địa phương công bố giá VLXD hàng quý. Một số địa phương thực hiện tốt công tác khảo sát, công bố giá VLXD kịp thời, bám sát diễn biến thị trường, thuận tiện cho chủ đầu tư, nhà thầu trong quá trình thanh, quyết toán và xác lập quản lý chi phí ĐTXD.

Tuy nhiên, thực tế biến động quá nhanh, các giải pháp này vẫn chưa theo kịp thực tiễn. Nhiều hợp đồng đầu tư xây dựng đã và đang thực hiện trong hai năm qua vẫn còn gặp khó khăn.

Từ thực tế này, để tiếp tục gỡ vướng, Bộ Xây dựng đang phối hợp cùng các bộ, ngành và các địa phương tổng hợp số liệu thực hiện của các hợp đồng, để báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Cụ thể, đối với hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh, Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ giao UBND các tỉnh, thành phố chủ động tổ chức kiểm tra, rà soát, đánh giá tổng thể việc công bố giá VLXD, chỉ số giá xây dựng trên địa bàn quản lý từ năm 2021 trở lại đây, bảo đảm công bố sát giá thị trường, công bằng, minh bạch.

Trường hợp giá VLXD, chỉ số giá đã công bố theo quy định chưa phản ánh đúng biến động giá VLXD trên thị trường, các địa phương bổ sung việc công bố VLXD, chỉ số giá xây dựng, tăng tần suất sớm hơn, theo tháng, bảo đảm theo quy định của Luật Xây dựng và Nghị định số 10/2021/NĐ-CP ngày 09/02/2021 của Chính phủ.

Kiến nghị giao Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, căn cứ chức năng nhiệm vụ được giao giám sát, đánh giá kết quả thực hiện của các địa phương, kịp thời tham mưu các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc báo cáo Chính phủ.

Giao cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định đầu tư chỉ đạo chủ đầu tư các dự án báo cáo đánh giá các khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân. Xác định rõ trách nhiệm các bên và cơ sở pháp lý về việc điều chỉnh hợp đồng (kể cả các hợp đồng BOT), đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn trên cơ sở chủ động xử lý những vấn đề thuộc thẩm quyền

Cùng với đó, cần xác định mức độ ảnh hưởng đến tổng mức đầu tư đã phê duyệt, cân đối các nguồn vốn, báo cáo các bộ, ngành liên quan để tổng hợp, báo cáo Chính phủ.

Toàn Thắng