Hàng hoá 'còng lưng' vì cõng chi phí logistics

Ảnh minh họa

Chi phí logistics Việt Nam đang cao hơn những nước phát triển

Ông Lê Duy Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam cho hay, ngành dịch vụ logistics Việt Nam đang phát triển mạnh với tốc độ từ 15-16%/năm. Theo chỉ số hoạt động LPI của Ngân hàng Thế giới 2014, Việt Nam xếp hạng 53 và 2016 xếp hạng 64/160 nước, đứng thứ 4 trong các nước ASEAN, sau Singapore, Malaysia và Thái Lan.

Số lượng doanh nghiệp logistics ước tính khoảng trên 3.000 doanh nghiệp. Quy mô vốn, đa số trên 70% là doanh nghiệp vừa và nhỏ, 7% là vốn trên 1.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, ông Hiệp nhìn nhận, chi phí logistics của Việt Nam hiện ở mức cao, chiếm 20,8% GDP, tương đương 41,26 tỷ USD. Thậm chí, mức này được đánh giá "có thể là cao nhất khu vực, cao hơn Campuchia, Myanmar, đặc biệt, cao hơn Thái Lan 16% còn ở các nước phát triển chỉ ở mức 9-14%".

Hạn chế này cũng được nhìn nhận bởi Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh khi ông chia sẻ: "Logistics ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, kéo dài từ nhiều năm nay vẫn chưa giải quyết được như: công tác quy hoạch giữa các ngành liên quan vẫn còn chưa có sự kết nối chặt chẽ với nhau; cơ sở hạ tầng giao thông, thương mại, công nghệ thông tin còn yếu kém, chưa kết nối được với các nước trong khu vực; nguồn nhân lực cho hoạt động logistics còn chưa đáp ứng được yêu cầu; đặc biệt là năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logistics ở Việt Nam còn chưa cao so với doanh nghiệp các nước trong khu vực và thế giới…".

Nhìn từ góc độ chuyên gia, ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, trong 20 năm qua, Việt Nam đã tham gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) hơn bất kỳ nước nào khác trong khu vực, nhờ đó trở thành một trong những nền kinh tế hội nhập sâu rộng nhất trên thế giới, với tỷ trọng kim ngạch thương mại trên GDP đạt trên 170%. Tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa đạt bình quân 15% trong 5 năm qua, cao gần gấp 5 lần tăng trưởng thương mại toàn cầu. Nhờ đó, Việt Nam hiện đang nổi lên là một trung tâm sản xuất công nghiệp toàn cầu và một trong những điểm đến hàng đầu trên thế giới đối với đầu tư FDI, thu hút khoảng 35 tỷ USD vốn đăng ký vào năm 2017.

"Tuy nhiên, mặc dù xuất khẩu đã tăng trưởng mạnh, Việt Nam vẫn chỉ thực hiện những công đoạn sản xuất có giá trị gia tăng thấp nhất trong chuỗi giá trị toàn cầu. Kết quả xuất khẩu chủ yếu vẫn phụ thuộc vào khu vực FDI, hiện đang chiếm tới 70% tổng giá trị xuất khẩu, qua đó cho thấy mối liên kết yếu giữa các doanh nghiệp trong nước với chuỗi giá trị toàn cầu.  Chi phí xuất nhập khẩu của Việt Nam vẫn cao hơn mức bình quân của khối ASEAN", ông Ousmane Dione nói.

Thậm chí, ông Ousmane Dione còn đưa ra con số đáng lưu tâm là tính theo tỉ trọng GDP, chi phí logistics của Việt Nam là 18%, cao gần gấp đôi so với các nền kinh tế phát triển và cao hơn 4% so với mức bình quân toàn cầu.

"Dù đã đạt được những tiến bộ đáng kể về cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ logistics nhưng Việt Nam vẫn còn nhiều việc phải làm để nâng cao hiệu quả logistics, mà bằng chứng là việc thứ hạng của Việt Nam theo chỉ số năng lực logistics (LPI) đã giảm từ 48 năm 2014 xuống 64 năm 2016.  Sự sụt giảm này cho thấy các nền kinh tế khác đang có sự thăng tiến nhanh hơn nhiều so với Việt Nam, đồng nghĩa với việc Việt Nam đang mất đi lợi thế cạnh tranh", ông Ousmane Dione nói.

Kế hoạch logistics quốc gia toàn diện

Ông Phạm Minh Đức, Chuyên gia kinh tế của World Bank nhận định, thuế quan trung bình của Việt Nam đã giảm rất nhiều từ 1994 đến 2015 nhưng do chi phí thuế quan vẫn cao hơn rất nhiều so với mức trung bình ASEAN, do đó còn rất nhiều dư địa để cải cách, tăng trưởng kinh tế.

"Phần mềm của chi phí thương mại phi thuế quan - thời gian tuân thủ thủ tục hành chính trước và tại cửa khẩu - chiếm 76% thời gian nhập khẩu do hải quan và các cơ quan kiểm tra chuyên ngành chịu trách nhiệm. Việt Nam có quá nhiều quy tắc dẫn đến chi phí thương mại cao, gấp đôi so với nhiều nước khác", ông Đức nói.

Bên cạnh đó, vị này cho rằng để giảm chi phí phải cắt giảm các thủ tục hành chính, thiết lập một cơ chế hữu hiệu để đảm bảo trách nhiệm giải trình của hải quan và các cơ quan quản lý chuyên ngành, đưa vào sử dụng công thông tin điện tử minh bạch, áp dụng cơ chế một cửa quốc gia….

Còn ông Lê Duy Hiệp cho hay, lần đầu tiên Việt Nam có một kế hoạch hành động logistics quốc gia toàn diện và là nội dung, động lực cho ngành dịch vụ logistics Việt Nam phát triển đó là Quyết định 200/QĐ-TTg ngày 14/2/2017 do Thủ tướng Chính phủ ban hành thông qua Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025.

Quyết định 200 đã đề ra 60 nhiệm vụ cụ thể trên 4 nội dung của hệ thống logistics Việt Nam. Mục tiêu đến năm 2025, tỉ trọng đóng góp của ngành dịch vụ logistics vào GDP đạt 8-10%, tốc độ tăng trưởng dịch vụ đạt 15-20%, tỉ lệ thuê ngoài dịch vụ logistics đạt 50-60%, chi phí logistics giảm xuống tương đương 16-20% GDP, xếp hạng theo chỉ số năng lực quốc gia về logistics (LPI) trên thế giới đạt từ 50 trở lên.

Nói thêm về việc thực hiện Quyết định 200, Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh cho biết, hiện Bộ Công Thương cùng các bộ ngành khác đã và đang tập trung thực hiện những nhiệm vụ mà Thủ tướng giao trong Quyết định đó.

"Thời gian qua, chúng ta cũng đã có một số trung tâm logistics lớn ở các đầu tàu kinh tế quan trọng như TPHCM, Hà Nội, Hải Phòng… tới đây sẽ tiếp tục đầu tư, phát triển thêm các trung tâm logistics để tạo thuận lợi cho ngành dịch vụ này. Tuy nhiên, chúng ta sẽ không làm việc đó một cách duy ý chí, bởi luồng hàng hóa di chuyển thì trung tâm logistics sẽ hình thành ở những nơi có nhu cầu lớn nhất. Chúng ta cần căn cứ theo những quy luật, những đòi hỏi khách quan đó, rồi nhà nước sẽ đưa ra chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chứ Nhà nước không làm thay", Thứ trưởng nói.

Phan Trang