‘Hộ chiếu vaccine’ sẽ được hiện thực hóa?

Tiêm phòng vaccine ngừa COVID-19 cho tình nguyện viên tại phòng thí nghiệm ở Đức - Ảnh: AP

Với thực tế là các chiến dịch tiêm chủng diện rộng đã được triển khai từ Á đến Âu, nhiều người đang cần một câu trả lời chắc chắn cho câu hỏi liệu chúng ta có cần "hộ chiếu vaccine" hay chứng nhận đã tiêm phòng COVID-19 khi đi nước ngoài hay không?

Thông điệp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về "hộ chiếu vaccine" khá rõ ràng. Tại một buổi cung cấp thông tin cho báo chí ở Copenhagen, Đan Mạch ngày 4/12/2020, bác sĩ Catherine Smallwood - chuyên viên cao cấp về vấn đề khẩn cấp của WHO tại châu Âu - cho biết: "Chúng tôi không khuyến nghị "hộ chiếu miễn dịch" (chứng nhận tiêm vaccine) và cũng không khuyến nghị dùng xét nghiệm như một phương tiện để ngăn ngừa đường lây truyền qua biên giới. Những gì chúng tôi khuyến nghị là các quốc gia nên xem xét dữ liệu về sự lây lan trong nước, nước ngoài và điều chỉnh hướng dẫn đi lại của họ cho phù hợp".

Bất chấp khuyến nghị của quan chức WHO, nhiều nước châu Âu dường như đang ngả theo "hộ chiếu vaccine", thà an toàn mà tránh được dịch vẫn hơn là phải nói hối tiếc.

Bỉ ủng hộ "hộ chiếu vaccine" ở EU và thậm chí là trên toàn cầu. Dự báo, nhiều nước sẽ đòi hỏi du khách phải trình chứng nhận đã tiêm vaccine ở cửa khẩu. Đan Mạch, nước châu Âu hiền hòa, đã cho phép người dân lấy hộ chiếu này trên trang web của Bộ Y tế.

Hãng RT đưa tin, trong loạt chỉ thị được các quan chức công bố hồi cuối năm 2020, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh cho các nhà lập pháp “xem xét giấy chứng nhận cho những người đã tiêm vaccine phòng COVID-19 được nước này phát triển. Và mục đích việc này là nhằm giúp các công dân có thể đi lại khắp các biên giới của Nga và những nước khác”.

Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin đã được giao nhiệm vụ phụ trách việc thi hành các khuyến nghị và dự kiến ông sẽ báo cáo lại trong ngày 20/1 tới.

Theo RT, Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế, vốn đại diện cho khoảng 290 hãng hàng không trên khắp thế giới đã ủng hộ về ý tưởng “hộ chiếu vaccine”, đồng thời tổ chức này cũng đang tự phát triển hệ thống kỹ thuật số của riêng họ, để có thể theo dõi những người đã tiêm vaccine phòng COVID-19.

Ở Hungary, chính quyền đã yêu cầu người nhập cảnh phải có chứng minh là mình đã tiêm vaccine phòng COVID-19 thông qua một ứng dụng trên điện thoại di động.

Tại Iceland, người nào có giấy tờ xác nhận mình đã từng nhiễm và khỏi COVID-19 kể từ ngày 10/12/2020 thì không cần xét nghiệm hay cách ly. Người phát ngôn của chính phủ cho rằng yêu cầu này của chính quyền không giống với yêu cầu chứng nhận đã tiêm vaccine.

Mới đây, Australia tuyên bố sẽ thực hiện “hộ chiếu vaccine” đối với người nhập cảnh. Hãng hàng không Qantas của Australia khẳng định sẽ áp dụng chính sách này ngay từ đầu năm 2021.

Trong một diễn biến liên quan, nhằm vực lại nền kinh tế đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch COVID-19, Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis vừa kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) triển khai kế hoạch giấy chứng nhận tiêm chủng COVID-19 trên toàn khối để giúp các thành viên khôi phục hoạt động du lịch đã bị tê liệt bởi đại dịch COVID-19. Đây cũng là một dạng của “hộ chiếu vaccine” như Australia đề xuất. Hy Lạp, quốc gia có nguồn thu từ du lịch chiếm 20% sản lượng kinh tế đang rất muốn phục hồi hoạt động du lịch trước mùa Hè năm nay.

Trong khi đó, một số nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) bày tỏ sự ủng hộ đề xuất này, đồng thời lưu ý cần phải có sự phối hợp với các chuyên gia y tế để thảo luận về thông số kỹ thuật một cách phù hợp.

Còn băn khoăn gì?

Thủ tướng Pháp Jean Castex thông báo sẽ trình Quốc hội Pháp về biện pháp kiểm soát sự lây lan của đại dịch bằng tấm hộ chiếu tiêm chủng vaccine COVID-19 này. Nội dung của quy định sẽ là chỉ những người có hộ chiếu tiêm chủng mới được dùng phương tiện hàng không, nhập cảnh và thăm dự các hoạt động đông người.

Dù mới ở dạng dự thảo, quy định này đã vấp phải nhiều ý kiến trái chiều. Bộ trưởng Bộ Giao thông Pháp, ông Jean-Baptiste Djebbari, đã đưa ra ý kiến rằng, việc cấp hộ chiếu này sẽ vô hình trung tạo ra sự phân loại công dân, đi ngược lại quyền tự do lựa chọn tiêm chủng, đặc biệt trong giai đoạn vaccine chưa đủ để cung cấp cho toàn thế giới. Tại Pháp, ông sẽ gần như không áp dụng biện pháp này cho ngành vận tải dân dụng.

Tuy vậy, Pháp sẽ vẫn tiếp tục đưa dự thảo này ra trình Quốc hội. Cho đến thời điểm hiện tại, ở Pháp, việc tiêm hay không tiêm vaccine đang thuộc quyền quyết định của công dân. Do đó, việc áp dụng "hộ chiếu vaccine" gần như đi ngược lại những quyết định của Chính phủ Pháp trong giai đoạn này.

Ana Beduschi, giáo sư luật của Đại học Exeter (Anh), viết trong một báo cáo: "Hộ chiếu y tế (kỹ thuật số) có thể góp phần vào việc quản lý lâu dài đại dịch COVID-19, tuy nhiên nó đặt ra những câu hỏi cần thiết về việc bảo vệ quyền riêng tư của dữ liệu và quyền con người.

Đơn cử là nhiều cơ quan sẽ yêu cầu chúng ta cung cấp thông tin về sức khỏe, chẳng hạn như kết quả xét nghiệm COVID-19 hoặc hồ sơ tiêm chủng, thì mới được vào một số không gian công cộng và tư nhân như nhà hàng, nhà thờ hoặc dùng phương tiện giao thông công cộng".

Như vậy, dưới nhiều hình thức khác nhau các quốc gia đã ngầm sử dụng “hộ chiếu vaccine” đối với hành khách nhập cảnh. Tuy nhiên, động thái này cũng vấp phải những phản ứng trái chiều của nhiều quốc gia. Bởi lẽ, nếu áp dụng “hộ chiếu vaccine” sẽ đi ngược lại quy định về quyền lựa chọn tiêm hay không tiêm vaccine của người dân. Mặt khác, hiện nay vaccine ngừa COVID-19 vẫn chưa phổ biến rộng rãi trên thế giới, nhất là những nước nghèo. Điều này sẽ tạo ra một sự phân biệt đối xử đối với các nước nghèo và công dân các quốc gia liên quan.

An Bình