Hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế số, xã hội số

Tiếp tục chương trình phiên họp chuyên đề pháp luật, chiều 12/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Viễn thông (sửa đổi).

Sau hơn 12 năm áp dụng, Luật Viễn thông và các văn bản hướng dẫn đã tạo hành lang pháp lý thúc đẩy cạnh tranh, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tham gia thị trường; mạng lưới cơ sở hạ tầng kỹ thuật viễn thông hiện đại; chất lượng dịch vụ viễn thông được hoàn thiện và nâng cao…

Bên cạnh những kết quả đạt được, bối cảnh và tình hình mới đặt ra yêu cầu cần phải hoàn thiện Luật Viễn thông, thể chế hóa các chủ trương của Đảng và Nhà nước, nâng cao năng lực quản lý và thúc đẩy hạ tầng viễn thông theo hướng thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững, hiện đại,...

Thực tiễn cho thấy Luật hiện hành bộc lộ một số bất cập, hạn chế không còn phù hợp cần được điều chỉnh để giải quyết các vấn đề vướng mắc trong công tác thực thi. Do vậy, Chính phủ đã tổng kết thực tiễn, đề nghị cần thiết phải sửa đổi Luật để đáp ứng xu thế phát triển mới.

Dự Luật được xây dựng có bố cục gồm 10 chương với 73 điều, quy định về hoạt động viễn thông, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động viễn thông; quản lý nhà nước về viễn thông. 

Luật áp dụng đối với tổ chức, cá nhân Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài trực tiếp tham gia hoặc có liên quan đến hoạt động viễn thông tại Việt Nam.

Khắc phục những vấn đề vướng mắc, lỗ hổng chính sách về viễn thông

Tờ trình của Chính phủ về dự án luật do Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Đức Long trình bày tại phiên họp cho biết mục đích xây dựng Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ, đúng chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước trong hoạt động viễn thông, phát triển hạ tầng viễn thông và các hạ tầng khác, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế số, xã hội số; huy động các thành phần kinh tế có đủ năng lực tham gia xây dựng phát triển hạ tầng viễn thông và các hạ tầng khác phục vụ cho chuyển đổi số quốc gia tại Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng 4.0, đặc biệt là Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII: "Xây dựng và triển khai chiến lược phát triển hạ tầng thông tin, hạ tầng số, quy hoạch hạ tầng thông tin và truyền thông cho giai đoạn tới theo định hướng hạ tầng số là thiết yếu, bảo đảm an toàn thông tin mạng là then chốt, ưu tiên đầu tư phát triển nhanh, đi trước một bước".

Đồng thời, khắc phục những vấn đề vướng mắc về thể chế, lỗ hổng chính sách, bất cập trong các quy định của Luật Viễn thông 2009 và các quy định pháp luật có liên quan đến hoạt động viễn thông gây hạn chế quá trình phát triển; bổ sung quy định đối với các nội dung mới, phù hợp với xu thế phát triển viễn thông, xu thế hội tụ, hình thành hạ tầng số, hạ tầng của nền kinh tế số. Bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi của Luật này với hệ thống pháp luật, phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đơn giản hóa các thủ tục hành chính… 

Trong quá trình đề nghị xây dựng, soạn thảo dự án Luật Viễn thông, Bộ Thông tin và Truyền thông đã tiến hành rà soát, tổng kết, lấy ý kiến các đối tượng chịu sự tác động, các cơ quan, tổ chức, hiệp hội; tổ chức nhiều hội thảo để rà soát, đánh giá toàn diện những vấn đề vướng mắc, bất cập trong thực thi, những mâu thuẫn chồng chéo của Luật Viễn thông 2009 với các luật khác nhằm sửa đổi toàn diện và đảm bảo tính khả thi của dự thảo Luật.

Các nội dung của dự thảo Luật bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ

Thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy khẳng định, Thường trực Ủy ban tán thành với sự cần thiết phải sửa đổi dự án Luật với những lý do như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Các nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên. 

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo, bổ sung thêm thông tin vào hồ sơ trình để làm nổi bật được sự cần thiết phải sửa đổi Luật Viễn thông một cách toàn diện. Hồ sơ dự án Luật cơ bản đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023)... 

Ông Lê Quang Huy đề nghị cân nhắc chỉ nên luật hóa những nội dung đã được đồng thuận, đối với những nội dung chưa có sự thống nhất, chỉ nên quy định một số nội dung mang tính nguyên tắc trong dự thảo Luật và sẽ được cụ thể hóa trong văn bản hướng dẫn để bảo đảm tính linh hoạt trong thực tế.

Về Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam (Điều 34), Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị nên tiếp tục duy trì Quỹ theo như đề nghị tại Tờ trình của Chính phủ. Tuy nhiên, dự thảo Luật cần cân nhắc để luật hóa các nội dung đã được quy định tại các quyết định của Thủ tướng Chính phủ và triển khai thực hiện ổn định trong thời gian qua liên quan đến nguyên tắc hoạt động, nhiệm vụ, quyền hạn của Quỹ để bảo đảm tính minh bạch, rõ ràng, cụ thể và tăng tính hiệu quả.

Các quy định về tổ chức và hoạt động của Quỹ cần rà soát, hoàn thiện để phù hợp với mục tiêu của Quỹ là hỗ trợ thực hiện chính sách của Nhà nước về cung cấp dịch vụ viễn thông "công ích" và pháp luật về ngân sách Nhà nước. 

Tiếp tục xem xét về phạm vi điều chỉnh của luật

Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản bày tỏ thống nhất với Tờ trình Chính phủ và báo cáo thẩm tra; đánh giá cao cơ quan soạn thảo đã chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng về hồ sơ tài liệu, cho rằng dự án Luật cơ bản đủ điều kiện trình Quốc hội sau khi được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp này.

Nhất trí cao với sự cần thiết xây dựng Luật Viễn thông (sửa đổi) để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số, xã hội số, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm cho rằng về phạm vi điều chỉnh, Luật cần điều chỉnh thêm các vấn đề về trung tâm dữ liệu, dịch vụ điện toán đám mây, dịch vụ viễn thông cơ bản trên internet. 

Bên cạnh đó, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đề nghị cần quy định cụ thể hơn về quyền, nghĩa vụ của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ và khách hàng thụ hưởng, nhất là trong các vấn đề liên quan đến an ninh mạng, bảo vệ bí mật Nhà nước, bảo vệ bí mật đời tư cá nhân.

Một số ý kiến bày tỏ tán thành với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật đối với dịch vụ: Trung tâm dữ liệu; điện toán đám mây và dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet (OTT- Over The Top) vì phù hợp với xu hướng phát triển của viễn thông trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ và xu hướng hội tụ trong lĩnh vực này ngày càng trở nên rõ ràng. 

Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc thêm về việc mở rộng phạm vi điều chỉnh và các quy định có liên quan trong dự thảo Luật đối với những nội dung mở rộng này, tránh sự trùng lặp, chồng chéo. Đồng thời, cần nghiên cứu thiết kế quy định trong dự thảo Luật đối với 3 loại dịch vụ mới nêu trên theo hướng mở, mang tính nguyên tắc để phù hợp với xu thế thay đổi của các dịch vụ mới và thể hiện quan điểm của Nhà nước về việc khuyến khích đổi mới sáng tạo đối với các dịch vụ mới này.

Dẫn chiếu Khoản 25 Điều 3 của dự thảo Luật có quy định: "Phương tiện thiết yếu là bộ phận quan trọng của cơ sở hạ tầng viễn thông do một hoặc một số doanh nghiệp viễn thông độc quyền chiếm giữ hoặc chiếm giữ phần lớn trên thị trường viễn thông và việc thiết lập mới bộ phận cơ sở hạ tầng này để thay thế là không khả thi về kinh tế, kỹ thuật", Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ cụm từ "độc quyền" để đảm bảo thống nhất với Luật Cạnh tranh, đảm bảo sử dụng từ ngữ một cách chính xác, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Đối với việc cung cấp, cấp phép, ngừng dịch vụ viễn thông, thực tế hiện nay có nhiều vấn đề mà khuôn khổ pháp lý chưa có công cụ điều chỉnh, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Vũ Hải Hà đề nghị Ban soạn thảo dự án Luật bổ sung cho phù hợp...

Nhấn mạnh đối với lĩnh vực viễn thông, hoạt động hợp tác quốc tế rất quan trọng nhưng Ban soạn thảo không thiết kế một điều hoặc chương nào về hợp tác quốc tế, vì vậy, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, xem xét về vấn đề này.

Đánh giá cao nội dung báo cáo của cơ quan soạn thảo cũng như cơ quan thẩm tra, đồng thời nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật như những lý do trong Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng với 10 năm thi hành trong thực tiễn, Luật hiện hành đã phát sinh những vấn đề bất cập cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp… Để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, cần hết sức chú ý rà soát xem luật này liên quan đến bao nhiêu luật để xử lý những chồng chéo, mâu thuẫn (nếu có) giữa các luật trước khi ban hành. 

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng bày tỏ sự thống nhất với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật để phù hợp với xu hướng phát triển của viễn thông trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ.

Ngoài ra, để đảm bảo tính cụ thể của dự thảo luật, Ban soạn thảo cần rà soát cập nhật những quy định đã thực hiện ổn định để đưa vào dự thảo Luật và tránh việc giao cho Chính phủ quá nhiều điều, khoản hướng dẫn, quy định chi tiết./.

Nguyễn Hoàng