Hoàn thiện khung pháp lý, giảm thiểu rủi ro trong quản lý nợ công

Toàn cảnh hội thảo. VGP/Huy Thắng

Đây là một trong những nội dung lớn được các đại biểu đã trao đổi tại Hội thảo Xây dựng khung cải cách về quản lý nợ công và quản lý rủi ro do Bộ Tài chính tổ chức vừa qua tại tại Quảng Ninh.  

Nhiều nội dung cần tiếp tục rà soát thống nhất

 Về cải cách thể chế, ông Trương Hùng Long – Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại cho biết, Luật Quản lý nợ công được Quốc hội thông qua vào tháng 11/2017 và bắt đầu có hiệu lực vào tháng 7/2018. Hệ thống 7 nghị định hướng dẫn Luật cũng đã được Chính phủ ban hành. Khuôn khổ pháp lý mới đặt ra yêu cầu quản lý nợ một cách chủ động, đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển nhưng vẫn bảo đảm an toàn bền vững nợ và an ninh tài chính quốc gia.

Tuy nhiên, theo đánh giá chung, bên cạnh những mặt cải thiện, phải thừa nhận rằng, hệ thống các công cụ quản lý nợ công mặc dù đã được ban hành nhưng việc huy động vốn vay đôi khi thoát ly chiến lược, kế hoạch đã được phê duyệt nên hiệu lực thi hành thấp, bị động, chưa có các chế tài để đảm bảo việc tuân thủ trong tổ chức thực hiện các công cụ quản lý nợ này. 

Cơ chế hiện hành về bảo lãnh vẫn dựa nhiều vào bao cấp của Nhà nước, NSNN chịu rủi ro tín dụng; chưa có quy định cụ thể về việc phân loại nợ, trích lập và xử lý rủi ro tín dụng nên khi có nợ xấu hoặc nợ quá hạn không có nguồn để xử lý, phải điều chỉnh cơ chế tài chính, tái cơ cấu nợ bằng cách chuyển sang đầu tư vốn nhà nước hoặc cấp phát ngân sách nhà nước (NSNN), làm tăng nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ.

Bên cạnh đó, bối cảnh công tác quản lý nợ công có nhiều thay đổi. Đầu mối cơ quan quản lý mặc dù có bước cải thiện nhưng vẫn còn phân tán. Trong khi đó, Việt Nam đã tốt nghiệp nguồn vốn IDA (của WB) và sắp tới tốt nghiệp nguồn ADF (của ADB) nên việc huy động vốn sẽ phải tiếp cận dần với điều kiện thị trường.

Nợ công trong những năm gần đây có xu hướng tăng chậm lại nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro vì các chỉ số nợ vẫn còn cao, cần tiếp tục vay nợ để bù đắp thâm hụt ngân sách, quản lý danh mục nợ cũng trở nên phức tạp hơn do thị trường biến động.

Riêng về khía cạnh nợ tại địa phương, theo ông Nguyễn Minh Tân, Vụ Phó Vụ NSNN, vai trò quan lý nợ của Sở Tài chính địa phương khá yếu. “Khi chúng tôi và địa phương thảo luận về dự toán, họ trao đổi nhiều về việc phải chi khoản này kia nhưng khi hỏi vay ở đâu, các hình thức vay thế nào, thì họ lại lúng túng, gần như chưa có kinh nghiệm”, ông Nguyễn Minh Tân nói.

Do đó, khuôn khổ quản lý cần chú ý đầy đủ các khía cạnh khác nhau trong tổng thể nợ quốc gia, trong đó có vấn đề nợ địa phương. Cần có cách quản lý bảo đảm hiệu quả chi tiết, trong đó nâng cao trình độ quản lý nợ tại đơn vị cấp dưới.

“Vấn đề là nếu vay thị trường phải có đề án, phương án cụ thể, chứng minh tính hiệu quả, liệu họ có thật sự muốn vay không?”, ông Tân đặt vấn đề.

Với bối cảnh trên, Bộ Tài chính đang nỗ lực cải cách công tác quản lý nợ. Bộ Tài chính đã phối hợp cùng Nhóm chuyên gia của Ngân hàng Thế giới xây dựng Khung cải cách về quản lý nợ công.

Đại diện đối tác, ông Sebastian Eckardt, Kinh tế trưởng, Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá Luật Quản lý nợ công 2017 ra đời là một thành công rất đáng kể, tạo nền tảng vững chắc, đặt ra những nguyên tắc quan trọng trong quản lý nợ công.

Tuy nhiên, dù bản thân Luật này đã ra khuôn khổ pháp lý tốt, nhưng chừng đó là chưa đủ. Quan trọng là việc triển khai Luật, đề ra những định hướng chiến lược, đồng thời những hành động cụ thể để đưa nguyên tắc trong luật trở nên thực tế, trong đó bao gồm các vấn đề như cải cách thể chế, tăng cường công tác phối hợp, xử lý các vấn đề phân tán trong quản lý, tổ chức để quản lý nợ công được thực hiện tổng thể.

Ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại. Ảnh: VGP/Huy Thắng

Tiếp thu ý kiến xây dựng nền móng vững chắc về quản lý nợ

Ông Rodrigo Cabral, chuyên gia tài chính cấp cao, WB cho rằng, bản lộ trình chỉ ra các mảng nội dung cải cách, nhưng các đối tác vẫn kỳ vọng việc đưa ra nội dung cụ thể hơn. Công nghệ thông tin (CNTT) không phải là phương thuốc thần kỳ, khi các vấn đề thường liên quan đến quy trình nghiệp vụ. Quan trọng cần có tinh thần chủ động mạnh mẽ của lãnh đạo cao cấp, phối hợp chặt chẽ giữac các đơn vị, sắp xếp ưu tiên hợp lý các dự án hiệu quả.

Còn đại diện Tổ chức Hợp tác kinh tế liên bang Thụy Sĩ (SECO) cho biết, SECO muốn hỗ trợ Việt Nam có một kế hoạch mới, “bản vẽ” mới để có nền móng tốt cho “ngôi nhà mới” về quản lý nợ công.

Khung cải cách tiếp nhận cái ý kiến đóng góp nhưng quan trọng nhất là tinh thần làm chủ cao của Bộ Tài chính trong việc xây dựng khung khổ này.

Về các công việc phải làm thời gian tới, ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại cho rằng, cần có các giải pháp đồng bộ trong ngắn và dài hạn.

Trước mắt, cần khẩn trương rà soát chính sách về quản lý nợ công và các chính sách liên quan để có thể đánh giá toàn diện về khuôn khổ pháp lý quản lý nợ công cũng như bảo đảm sự đồng bộ giữa quản lý nợ với quản lý ngân sách và đầu tư công; kiểm soát các chỉ tiêu an toàn nợ, các trần ngưỡng an toàn nợ; kiểm soát rủi ro đối với danh mục nợ công. Đánh giá kết quả thực hiện giai đoạn 2016-2020 và chuẩn bị cho giai đoạn 2021-2025. Áp dụng các mô hình phân tích bền vững nợ, mô hình xây dựng Chương trình quản lý nợ trung hạn nhằm quản lý nợ, quản lý rủi ro một cách chủ động; bảo đảm huy động hợp lý các nguồn lực bù đắp thâm hụt ngân sách trong khi duy trì các chỉ tiêu an toàn nợ trong giới hạn Quốc hội cho phép; cải thiện công tác huy động vốn thông qua việc đa dạng hóa các hình thức huy động vốn trong nước của Chính phủ, mở rộng, tiếp cận các hình thức huy động vốn nước ngoài, thay thế dần cho nguồn vốn ODA.

Quan trọng là cần cân đối giữa vốn vay trong nước và vốn vay nước ngoài nhằm đạt được cơ cấu danh mục nợ công hợp lý; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kiểm soát chặt chẽ sử dụng vốn vay, đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn để tạo nguồn trả nợ trong tương lai, gắn trách nhiệm sử dụng vốn vay nợ công với trách nhiệm giải trình; công khai minh bạch về nợ công.

Để khắc phục điểm yếu về quản lý nợ địa phương, ông Trương Hùng Long đề nghị cần thiết lập hệ thống thông tin, hài hoà hoá quy định từ Trung ương đến địa phương để thống nhất cách thức quản lý.

Trong dài hạn, đại diện Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại cho rằng, trước tiên, cần chuẩn hoá các quy trình quản lý nợ theo hướng chặt chẽ, rõ ràng, minh bạch. Cần hiện đại hoá công tác quản lý nợ thông qua áp dụng tối đa công nghệ thông tin vào các công đoạn nhằm bảo đảm tính chính xác, kịp thời, thuận lợi trong công tác quản lý.

Cần nâng cao năng lực bộ máy quản lý nợ thông qua hoạt động đào tạo, cập nhật kiến thức, nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý, hướng tới mô hình cơ quan quản lý nợ chuyên nghiệp, hiện đại theo thông lệ quốc tế tốt nhất.

Cải cách công tác quản lý nợ công sẽ là một ma trận tổng thể nhưng bao gồm các hoạt động rất cụ thể, có lộ trình thực hiện rõ ràng. Khi rà soát khung pháp lý đòi hỏi có nhiều vấn đề phải giải quyết, riêng Luật Quản lý nợ công động chạm tới 24 Luật khác.

Đại diện Bộ Tài chính cho biết, sau buổi thảo luận với các đối tác, nhà tài trợ về khung cải cách công tác quản lý nợ công, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp với chuyên gia để hoàn thiện ma trận tổng thể về quản lý nợ công, bao gồm lộ trình thực hiện từ nay đến năm 2025 để có thể triển khai thực hiện nay.

Huy Thắng