Hoàn thiện khuôn khổ pháp luật, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển hạ tầng bưu chính số

Một số hạn chế, bất cập

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, Luật Bưu chính được thông qua ngày 17/6/2010 tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XII, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2011. 

Sau 15 năm thực thi, Luật Bưu chính đã bộc lộ một số nội dung không còn phù hợp, cần được điều chỉnh để giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong công tác thực thi cũng như đáp ứng xu thế phát triển mới:

Cụ thể, môi trường pháp luật chung có nhiều thay đổi từ sau năm 2010. Từ năm 2010 đến nay, hệ thống pháp luật Việt Nam đã liên tục được cập nhật, bổ sung, hoàn thiện với việc sửa đổi, bổ sung các luật quan trọng như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư...

Đồng thời, Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới với các cam kết sâu rộng hơn. Do đó, các quy định liên quan đến doanh nghiệp bưu chính cần được rà soát, điều chỉnh để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và phù hợp với cam kết quốc tế.

Tại thời điểm ban hành Luật Bưu chính, năm 2010, cấu trúc thị trường còn truyền thống, với thư tín chiếm tỷ trọng lớn, nên quy định cấp phép chủ yếu tập trung vào dịch vụ thư có địa chỉ nhận, khối lượng đến 2kg. Tuy nhiên, trong 15 năm qua, đặc biệt trong giai đoạn 2020 - 2025, sự phát triển bùng nổ của thương mại điện tử đã tác động mạnh, làm thay đổi sâu sắc cơ cấu thị trường, với sản lượng gói, kiện hàng hóa chiếm hơn 90% tổng sản lượng bưu gửi.

Cùng với sự tăng trưởng của dịch vụ bưu chính truyền thống, các loại hình dịch vụ mới xuất hiện như dịch vụ hoàn tất đơn hàng, dịch vụ logistics nhẹ... cũng cần có các biện pháp quản lý phù hợp, một mặt thúc đẩy phát triển, một mặt đảm bảo tính bền vững của các dịch vụ mới.

Chuyển đổi số đang diễn ra nhanh chóng trên toàn cầu. Trong lĩnh vực bưu chính, nhiều mô hình kinh doanh mới dựa trên nền tảng công nghệ, không phụ thuộc vào mạng lưới vật lý truyền thống, thậm chí là không tự thực hiện công đoạn nào trong quy trình cung ứng dịch vụ đang ngày càng trở nên phổ biến.

Sự thay đổi mô hình kinh doanh như vậy đã đặt ra yêu cầu phải bổ sung quy định pháp lý để quản lý các doanh nghiệp bưu chính với mô hình cung ứng dịch vụ mới, bảo đảm thị trường minh bạch, cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và giữ vững an toàn, an ninh trong hoạt động bưu chính...

Tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp bưu chính

Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, việc xây dựng dự thảo Luật Bưu chính lần cần thiết nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về bưu chính, bảo đảm thống nhất, đồng bộ, ổn định, khả thi; giải quyết các vướng mắc, bất cập phát sinh trong thực tiễn. Nội luật hóa đầy đủ các cam kết quốc tế trong lĩnh vực bưu chính, phù hợp tiến trình hội nhập và bảo vệ lợi ích quốc gia. Tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển hạ tầng bưu chính số, đảm bảo an toàn dữ liệu, an ninh mạng; mở rộng không gian, mở rộng hệ sinh thái dịch vụ, hỗ trợ phát triển thương mại điện tử, nhất là thương mại điện tử xuyên biên giới, góp phần phát triển kinh tế số, xã hội số.

Đồng thời, khuyến khích đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng, thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò động lực quan trọng trong phát triển dịch vụ bưu chính.

Dự thảo Luật được xây dựng trên quan điểm bảo đảm phù hợp với Hiến pháp và các quy định pháp luật có liên quan; tuân thủ đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hướng dẫn có liên quan; bảo đảm tiến độ thực hiện theo nhiệm vụ, kế hoạch được giao.

Phát triển hạ tầng bưu chính thành một trong các hạ tầng quan trọng, thiết yếu của quốc gia, được sử dụng để cung ứng các sản phẩm, dịch vụ bưu chính và các sản phẩm, dịch vụ khác; tham gia phòng, chống thiên tai, dịch bệnh và các trường hợp khẩn cấp, trong đó lấy mạng bưu chính công cộng làm nòng cốt.

Dịch vụ bưu chính trở thành một trong các dịch vụ thiết yếu của xã hội, phục vụ nhu cầu đa dạng của tổ chức, doanh nghiệp, người dân. Bảo đảm mọi người dân trên cả nước đều có quyền được tiếp cận và sử dụng dịch vụ bưu chính phổ cập thường xuyên, ổn định, với chất lượng và giá cước hợp lý.

Minh bạch, đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp bưu chính, góp phần thúc đẩy thương mại điện tử, nhất là thương mại điện tử xuyên biên giới.

Đề xuất 5 chính sách xây dựng Luật Bưu chính

Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất 5 chính sách xây dựng Luật Bưu chính (thay thế):

Chính sách 1: Sửa đổi, bổ sung các khái niệm về dịch vụ bưu chính, hạ tầng bưu chính để mở rộng không gian lĩnh vực bưu chính, đồng bộ với các pháp luật liên quan.

Mục tiêu của chính sách nhằm mở rộng phạm vi lĩnh vực bưu chính, từ dịch vụ bưu chính truyền thống sang bao gồm các dịch vụ bưu chính mới, dịch vụ logistics bưu chính, các dịch vụ cộng thêm của bưu chính; tạo ra không gian hoạt động bưu chính 3 chiều (3D), thay vì 2 chiều (2D) như từ trước đến nay, nhằm tận dụng các công nghệ giao hàng mới.

Chính sách 2: Điều chỉnh phạm vi dịch vụ bưu chính công ích (bao gồm dịch vụ bưu chính phổ cập), bổ sung quy định về mạng bưu chính công cộng để thể hiện vai trò hạ tầng thiết yếu và cơ chế chỗ trợ của nhà nước để đảm bảo cung ứng dịch vụ bưu chính công ích.

Mục tiêu của chính sách điều chỉnh phạm vi dịch vụ bưu chính công ích, trong đó tập trung dịch vụ bưu chính phổ cập để thực sự là dịch vụ thiết yếu của xã hội; có cơ chế hỗ trợ của Nhà nước phù hợp để đảm bảo cung ứng dịch vụ bưu chính công ích.

Chính sách 3: Sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý thị trường, dịch vụ bưu chính thương mại. Mục tiêu của chính sách sửa đổi, bổ sung quy định, điều kiện cấp phép các dịch vụ bưu chính, logistics nhẹ, bưu chính logistics, hoàn tất đơn hàng… để đáp ứng nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp bưu chính; sửa đổi, bổ sung quy định về giá cước, tiêu chuẩn chất lượng đối với các loại hinh dịch vụ bưu chính.

Chính sách 4: Hoàn thiện quy định về công tác bảo đảm an toàn, an ninh bưu chính với mục tiêu giảm thiểu nguy cơ mất an toàn, an ninh bưu chính; giúp doanh nghiệp bưu chính chủ động phòng ngừa, phát hiện và ngăn chặn việc lợi dụng mạng lưới bưu chính để vận chuyển hàng cấm và hàng nguy hiểm. Phân định rõ trách nhiệm các cơ quan, tổ chức, cá nhân khi xảy ra vụ việc mất an toàn, an ninh bưu chính.

Chính sách 5: Bổ sung các quy định về chuyển đổi xanh, chuyển đổi số trong bưu chính, các mô hình thử nghiệm công nghệ mới trong bưu chính, dịch vụ bưu chính phục vụ thương mại điện tử.

Mục tiêu tạo lập cơ chế thử nghiệm công nghệ cho lĩnh vực bưu chính; quy định các chính sách ưu tiên, ưu đãi cho dịch vụ bưu chính phục vụ thương mại điện tử. Đảm bảo hoạt động vận chuyển, giao nhận hàng hóa thông qua các kênh kỹ thuật số, thông qua nền tảng thương mại điện tử, xuyên biên giới được kiểm soát minh bạch, tuân thủ pháp luật, đồng thời tạo thuận lợi cho luồng hàng hóa và dữ liệu thương mại số.

Tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp bưu chính trong chuỗi cung ứng xuyên biên giới, đặc biệt là ở khâu gom hàng, hoàn tất đơn hàng, thông quan và truy xuất nguồn gốc.

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây.

Minh Hiển