Hoạt động KHCN ở địa phương: Cần quyết liệt và thực chất hơn

Bộ trưởng Bộ KHCN Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh như trên tại Hội nghị Giám đốc Sở KH&CN toàn quốc năm 2023 do Bộ KHCN phối hợp với UBND tỉnh Bình Định tổ chức ngày 17/3.

Tại Hội nghị, đề cập đến 2 Nghị quyết rất quan trọng của Chính phủ ban hành đầu năm nay là Nghị quyết số 01/NQ-CP và Nghị quyết số 02/NQ-CP, Thứ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh trong các Nghị quyết này, nội hàm về KHCN và đổi mới sáng tạo được đề cập rất nhiều, xác định KHCN và đổi mới sáng tạo là giải pháp đột phá để đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm hàng hóa.

Đồng thời ở cả trong 2 Nghị quyết, Chính phủ cũng đã giao cho Bộ KHCN nói riêng và ngành KHCN nói chung rất nhiều nhiệm vụ phải tập trung triển khai thực hiện.

Báo cáo của Bộ KHCN cho biết năm 2022, các Sở KHCN đã tham mưu cho tỉnh/thành ủy, HĐND, UBND các địa phương ban hành được 384 văn bản bao gồm các Nghị quyết, Chỉ thị, Chương trình, Kế hoạch, Đề án, Quyết định... quản lý, kế hoạch triển khai thực hiện, nhiều cơ chế chính sách có tính đột phá ở các lĩnh vực như: Thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, chính sách phát triển tài sản trí tuệ, chuyển đổi số…

Công tác đầu tư tăng cường tiềm lực cho KHCN, kiện toàn tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính đã được các địa phương triển khai đồng bộ. Nhiều địa phương đã chủ động tham mưu cho tỉnh bố trí ngân sách chi cho KHCN cao hơn so với Trung ương phân bổ.

Công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực KH&CN được bảo đảm, nhiều địa phương đã đẩy mạnh áp dụng truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm hàng hóa, ban hành hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn để quản lý chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh việc xác lập và thực thi quyền sở hữu trí tuệ…

Hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tiếp tục được quan tâm phát triển mạnh mẽ. Có 58 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã ban hành kế hoạch triển khai Đề án 844. Hơn 20 địa phương đã và đang kết nối các nguồn lực thành lập trung tâm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; có hơn 1.000 tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, hơn 200 không gian làm việc chung. Mạng lưới nghiên cứu khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hiện đã có hơn 400 thành viên, kết nối hơn 1.000 nhà khoa học, chuyên gia có uy tín trong và ngoài nước.

Hoạt động xúc tiến phát triển thị trường KH&CN, kết nối cung cầu công nghệ, tổ chức các cuộc thi… có bước phát triển tốt. Các hoạt động này ở các đô thị lớn, trung tâm như TP. Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TPHCM, Bình Dương, Cần Thơ, Bến Tre… đã lan tỏa và thu hút hàng chục nghìn lượt người tham gia, kết nối với nhiều doanh nghiệp, đối tác nước ngoài như Hà Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Australia, các nước EU…

Các hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ ở các địa phương cũng tiếp tục được quan tâm thực hiện, nhiều kết quả ứng dụng tốt vào sản xuất như các quy trình công nghệ mới được áp dụng trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp chế biến, nuôi trồng thủy hải sản, khai thác phát triển nhiều nguồn gen sinh vật quý hiếm, đặc hữu, trồng và chế biến dược liệu, ứng phó với biến đổi khí hậu…

Nêu thực tiễn tại địa phương, ông Lâm Hải Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho hay Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Bình Định rất chú trọng đến phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo trên địa bàn. Tỉnh đã ban hành các Chương trình hành động về phát triển KHCN của tỉnh giai đoạn 2016-2020, 2020-2025.

Qua đó, đã có nhiều kết quả nghiên cứu khoa học và chuyển giao ứng dụng công nghệ được đưa vào sản xuất như đánh bắt, chế biến thủy hải sản; sản xuất gà giống, tôm giống; sản xuất cây giống nông, lâm nghiệp; công nghiệp chế biến, chế tạo; chuyển đổi số... góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả một số cây trồng, vật nuôi và sản phẩm hàng hóa, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân...

Tỉ trọng đóng góp của năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GRDP của tỉnh năm 2022 khoảng 41,95%. Góp phần đưa GRDP của tỉnh tăng 8,57% cao nhất trong vòng 10 năm trở lại đây.

"Tỉnh Bình Định đang tìm những giải pháp mạnh mẽ hơn để thúc đẩy việc phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo tại địa phương, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Định trong thời gian tới", ông Lâm Hải Giang cho biết.

Tại Hội nghị, các ý kiến cũng cho rằng hiện nay, hoạt động KHCN tại các địa phương vẫn còn trầm lắng. Việc ban hành một số văn bản quản lý nhà nước trong lĩnh vực KHCN còn chậm, một số nội dung chưa thực sự phù hợp với thực tế ở địa phương, gây khó khăn cho công tác tổ chức triển khai hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo, nhất là các đơn vị sự nghiệp KHCN, doanh nghiệp KHCN.

Hơn nữa, các địa phương chưa có giải pháp đủ mạnh để huy động được nhiều hơn các nguồn lực xã hội đầu tư cho phát triển KH&CN, nhất là việc thực hiện các nhiệm vụ KH&CN có quy mô lớn, đầu tư tăng cường tiềm lực cho các tổ chức KH&CN. Hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ mới chỉ tập trung giải quyết một số vấn đề mang tính bức xúc trước mắt ở từng địa phương, vẫn còn thiếu các nhiệm vụ KH&CN có tính liên vùng, triển khai ở quy mô lớn. Nguồn nhân lực KHCN của địa phương chưa đáp ứng yêu cầu...

Hoàn thiện hành lang pháp lý, chính sách thuận lợi cho KHCN và đổi mới sáng tạo

Lắng nghe các ý kiến của các địa phương , Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt đã đề nghị các đơn vị của Bộ KHCN tiếp tục rà soát, hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ chế chính sách thuận lợi cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo, như: Sửa đổi, bổ sung Luật KHCN năm 2013; Nghị định 70 quy định việc quản lý, sử dụng tài sản được hình thành thông qua việc triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng vốn nhà nước, các Thông tư quản lý các nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia.

Đặc biệt, đề xuất sửa đổi, bổ sung các chính sách về tài chính, đầu tư cho KHCN... để đẩy nhanh tiến độ triển khai các chương trình KHCN cấp quốc gia, các cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo; tăng cường liên kết các mạng lưới đổi mới sáng tạo của các địa phương và ngoài nước…

"Mục tiêu là làm thế nào để KHCN và đổi mới sáng tạo thực sự là giải pháp quan trọng, hiệu quả thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, các vùng cũng như của cả nước", Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh.

Đối với các địa phương, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt đề nghị các Sở KH&CN khẩn trương, chủ động tham mưu cho lãnh đạo địa phương ban hành chương trình, kế hoạch triển khai thực hiện các nghị quyết của Bộ Chính trị, Nghị quyết của chính phủ về phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh của các vùng. 

Cụ thể là, Nghị quyết 11 cho Vùng trung du và miền núi phía bắc; Nghị quyết 30 cho Vùng Đồng bằng sông Hồng; Nghị quyết 26 cho Vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung; Nghị quyết 23 cho Vùng Tây Nguyên; Nghị quyết 24 cho Vùng Đông Nam Bộ và Nghị quyết 13 cho Vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Bên cạnh đó, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về KHCN và đổi mới sáng tạo. Huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư cho phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngang tầm với yêu cầu và nhiệm vụ được giao.

Tập trung nguồn lực đẩy mạnh hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, ươm tạo công nghệ, đổi mới sáng tạo trong các tổ chức KHCN và doanh nghiệp. Tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao gắn trực tiếp với các nội dung phục vụ định hướng phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Tăng cường đầu tư tiềm lực cơ sở vật chất, hạ tầng cho các tổ chức, doanh nghiệp KHCN.

Đồng thời tăng cường hợp tác với các đại học, trường đại học, các viện nghiên cứu để đẩy mạnh hợp tác chuyển giao, ứng dụng các thành tựu KHCN tiên tiến, công nghệ cao vào sản xuất các sản phẩm chủ lực, sản phẩm có lợi thế. Đẩy mạnh liên kết, hợp tác trong nước và quốc tế về KHCN và đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, các địa phương cần triển khai việc xây dựng bộ chỉ số đổi mới sáng tạo địa phương (cấp tỉnh). Thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực KHCN; phát triển thị trường và doanh nghiệp KHCN, hoạt động KHCN cấp huyện./.

Hoàng Giang