Khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn công tác lưu trữ

Cần thiết xây dựng và ban hành Luật Lưu trữ (sửa đổi)

Dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi) được Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 vào chiều 10/11.

Dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi) hiện được xây dựng với bố cục gồm: 9 chương, 68 điều (tăng 2 chương, 26 điều so với Luật Lưu trữ năm 2011), quy định các nội dung cụ thể về: Quản lý tài liệu lưu trữ và cơ sở dữ liệu tài liệu lưu trữ; hoạt động nghiệp vụ lưu trữ; lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số; hoạt động dịch vụ lưu trữ; quản lý về lưu trữ...

Trên cơ sở kế thừa các nội dung còn phù hợp của Luật Lưu trữ năm 2011 về những quy định chung, hoạt động nghiệp vụ lưu trữ, dự thảo Luật có các nội dung sửa đổi, bổ sung tập trung vào 4 chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 152/NQ-CP, gồm: Quy định về thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ. Quy định về lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số. Quy định về hoạt động lưu trữ tư. Quy định về hoạt động dịch vụ lưu trữ.

Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án luật, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh, sau hơn 10 năm thực hiện, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật Lưu trữ năm 2011 đã bộc lộ những bất cập, hạn chế, trong đó có việc chưa kịp thời thể chế hoá các chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực lưu trữ; nhiều vấn đề của thực tiễn chưa được Luật Lưu trữ năm 2011 quy định hoặc đã được quy định nhưng chưa cụ thể, gây khó khăn trong quá trình thực hiện như thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ, quản lý tài liệu lưu trữ điện tử, hoạt động lưu trữ tư và quản lý hoạt động dịch vụ lưu trữ.

Vì vậy, việc xây dựng và ban hành Luật Lưu trữ (sửa đổi) là cần thiết nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về lưu trữ, đổi mới hoạt động quản lý và thực hiện các nghiệp vụ về lưu trữ, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn công tác lưu trữ, đẩy mạnh ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, toàn diện và hội nhập quốc tế.

Quan điểm chỉ đạo xây dựng Dự án Luật là: Thể chế hóa các chủ trương của Đảng về lĩnh vực lưu trữ. Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật hiện hành. Bảo đảm nguyên tắc Nhà nước thống nhất quản lý tài liệu lưu trữ, cơ sở dữ liệu tài liệu lưu trữ và hoạt động lưu trữ. Kế thừa các quy định còn phù hợp, bổ sung quy định mới để khắc phục những bất cập, hạn chế của Luật Lưu trữ năm 2011.

Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất, tránh chồng chéo

Thẩm tra về dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng khẳng định, Ủy ban Pháp luật tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Lưu trữ năm 2011 và mục tiêu, quan điểm chỉ đạo xây dựng dự án Luật như đã được nêu tại Tờ trình của Chính phủ. Việc sửa đổi Luật này cũng là nhiệm vụ lập pháp đã được xác định tại Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ tài liệu theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; nội dung dự thảo Luật cơ bản thống nhất với các chính sách được đề xuất khi đưa dự án Luật vào Chương trình. Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát các nội dung giao quy định chi tiết, bảo đảm yêu cầu luật hóa tối đa các nội dung đã rõ, đã được thực tiễn kiểm nghiệm và phát huy hiệu quả trên thực tế.

Về phạm vi điều chỉnh, Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với quy định của dự thảo Luật theo hướng mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với hoạt động lưu trữ tư nhằm tạo hành lang pháp lý để các tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động lưu trữ, góp phần bảo đảm lưu giữ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ tư phục vụ lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia, đồng thời thực hiện định hướng đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động lưu trữ, xây dựng một xã hội lưu trữ, một quốc gia lưu trữ.

Liên quan đến vấn đề bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị rà soát các quy định của dự thảo Luật với Luật Di sản văn hóa và các nội dung dự kiến sửa đổi Luật này liên quan đến quản lý tài liệu lưu trữ được công nhận là "di sản tư liệu", tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt được công nhận là bảo vật quốc gia để có quy định phù hợp, tránh chồng chéo, thiếu thống nhất giữa 2 luật.

Đồng thời, đề nghị quy định rõ tiêu chí xác định mức độ "ảnh hưởng" tại điểm a khoản 1 Điều 25 của dự thảo Luật để phân biệt với thông tin mà nếu tiếp cận sẽ "ảnh hưởng xấu" đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội thuộc trường hợp không được tiếp cận theo quy định tại Luật Tiếp cận thông tin; từ đó, tạo cơ sở áp dụng thống nhất trong quá trình thực thi các luật này.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng, hiện nay, ngoài Luật Lưu trữ quy định chung các vấn đề về lưu trữ thì còn có một số luật khác như Luật Kiểm toán nhà nước, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Kế toán, Luật Công chứng, Luật Điều ước quốc tế, Luật Khám bệnh, chữa bệnh... có quy định đặc thù về lưu trữ. Do đó, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, làm rõ mối quan hệ giữa dự thảo Luật với các luật nói trên, quy định rõ trong Luật trường hợp nào áp dụng pháp luật lưu trữ, trường hợp nào áp dụng theo quy định của luật chuyên ngành để tránh trùng lặp, thiếu thống nhất giữa các luật.

Để có cơ sở tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật, Ủy ban Pháp luật đề nghị các vị đại biểu Quốc hội tập trung thảo luận, cho ý kiến về các nội dung lớn của dự án luật liên quan đến: Phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật. Tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật. Các nội dung chủ yếu của dự thảo Luật về thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ thuộc Phông lưu trữ quốc gia Việt Nam; thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ của các ngành quốc phòng, công an, ngoại giao; lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số; hoạt động dịch vụ lưu…

Hải Liên