‘Lá chắn tài chính’ vẫn mỏng trước thiên tai

Còn khoảng trống bảo vệ, độ bao phủ chưa cao

Những đợt mưa lũ cuối năm 2024-2025 tiếp tục gây thiệt hại nặng nề cho người dân và nền kinh tế. Theo Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng chống thiên tai, trong 10 tháng năm 2025, thiên tai làm 525 người chết và mất tích; hơn 26.000 ngôi nhà bị sập, hư hỏng; gần 90.000 ha hoa màu và 334.000 ha lúa bị ngập, gây tổn thất hơn 78.000 tỷ đồng. Riêng cuối năm 2025, lũ tại Nam Trung Bộ gây thiệt hại thêm hơn 13.000 tỷ đồng, với hơn 200.000 căn nhà bị ngập sâu. Thực tế này cho thấy mức độ dễ tổn thương lớn của cộng đồng và đòi hỏi nâng cao vai trò của bảo hiểm.

Dù được coi là "tấm lá chắn tài chính", bảo hiểm vẫn chưa phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ chỉ tương đương khoảng 2% GDP, thấp hơn mức trung bình khu vực và thế giới. Riêng bảo hiểm nhân thọ mới bao phủ khoảng 11-11,7% dân số, thấp hơn nhiều so với Philippines, Malaysia hay Singapore. Điều này khiến phần lớn hộ gia đình thiếu nguồn hỗ trợ tài chính sau thiên tai, chủ yếu trông chờ vào tích lũy và ngân sách Nhà nước.

Ở mảng phi nhân thọ, doanh thu bảo hiểm tài sản, cháy nổ và kỹ thuật đạt khoảng 14.296 tỷ đồng, nhưng số lượng nhà cửa, tài sản được bảo hiểm vẫn quá nhỏ so với quy mô thiệt hại. Với phương tiện giao thông, dù bảo hiểm trách nhiệm dân sự là bắt buộc, nhiều chủ xe vẫn chưa quan tâm đến bảo hiểm vật chất - gói có thể chia sẻ rủi ro khi xe hư hỏng do ngập lụt.

Đáng chú ý, lĩnh vực nông nghiệp - nơi chịu ảnh hưởng trực tiếp và nặng nề nhất - lại có tỷ lệ tham gia bảo hiểm rất thấp. Sau ba năm triển khai hỗ trợ bảo hiểm nông nghiệp, cả nước mới có khoảng 16.700 hộ tham gia, quá nhỏ so với hơn 9 triệu hộ sản xuất nông nghiệp, tạo nên khoảng trống lớn trong an sinh và phục hồi sau thiên tai.

Cần hành động đồng bộ để bảo hiểm thực sự là "lá chắn tài chính"

Trong bối cảnh bão lũ liên tiếp, khi thiếu bảo hiểm, gánh nặng tài chính bị dồn lên nhiều phía: ngân sách Nhà nước chi hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm, ngân hàng đối diện nguy cơ nợ xấu tăng, các tổ chức xã hội phải huy động cứu trợ khẩn cấp, còn người dân chịu thiệt hại trực tiếp và dễ rơi vào nghèo hóa sau thiên tai.

Theo ông Đỗ Minh Hoàng, Thành viên HĐQT Bảo hiểm Agribank (ABIC), nếu hệ thống bảo hiểm được mở rộng và vận hành hiệu quả, phần lớn gánh nặng này có thể được san sẻ. Bảo hiểm nông nghiệp giúp bảo vệ cây trồng, vật nuôi; bảo hiểm tài sản bảo vệ nhà cửa, kho tàng; bảo hiểm con người hỗ trợ khi xảy ra thương tật do thiên tai, qua đó rút ngắn thời gian phục hồi và giảm áp lực lên ngân sách, ngân hàng và cộng đồng.

Để bảo hiểm trở thành "lá chắn tài chính", ưu tiên hàng đầu là hoàn thiện hành lang pháp lý, chuyển các chương trình thí điểm sang triển khai rộng, đảm bảo minh bạch để người dân hiểu quyền lợi - nghĩa vụ. Cùng với đó, cần tăng hỗ trợ phí bảo hiểm cho khu vực nông thôn, như mô hình Nhật Bản, Hàn Quốc hay Mỹ - nơi Nhà nước tài trợ 20-50% phí để khuyến khích nông dân tham gia.

Một hướng đi quan trọng là tích hợp bảo hiểm vào hệ sinh thái tín dụng nông nghiệp, gắn bảo vệ tài sản với vốn vay để giảm rủi ro và hạn chế nợ xấu. Song song, phát triển bảo hiểm vi mô chi phí thấp cho nông dân, hộ nghèo, vùng sâu vùng xa sẽ giúp mở rộng diện bao phủ.

"Truyền thông mạnh mẽ và liên tục là chìa khóa. Bảo hiểm phải trở thành nhu cầu thiết yếu và được phổ biến tới tận xã, thôn, hợp tác xã", đại diện ABIC nhấn mạnh.

Anh Minh