Làng nghề Thủ đô – nền tảng tạo sức bật cho sản phẩm OCOP

Không còn dừng lại ở việc giữ gìn nghề truyền thống, OCOP đang mở ra con đường phát triển mới, giúp các chủ thể mạnh dạn đổi mới, tiếp cận thị trường theo cách hiện đại, bài bản và bền vững hơn.

Hà Nội sở hữu hệ thống làng nghề đồ sộ với 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 334 làng nghề đã được công nhận, trải dài từ lụa Vạn Phúc, gốm Bát Tràng, mây tre đan Phú Vinh đến nón Chuông, hương Quảng Phú Cầu… Đây là những cộng đồng nghề hội tụ tinh hoa văn hóa, kỹ năng thủ công và kinh nghiệm sản xuất truyền lại qua nhiều thế hệ.

Mỗi làng nghề mang một thế mạnh riêng, tạo nên những sản phẩm có dấu ấn thủ công độc đáo: từ sự tinh tế của lụa, vẻ sắc nét của gốm sứ, đến sự mềm mại của mây tre đan hay sự tỉ mỉ của từng chiếc nón lá. Giá trị kinh tế từ các nghề truyền thống ngày càng tăng, khi người dân không chỉ làm nghề để giữ truyền thống mà đã biết khai thác nghề như một nhu cầu thị trường hiện đại.

Nhiều làng nghề hiện đạt mức thu nhập cao và ổn định cho người lao động. Một số nghề mang lại thu nhập vượt trội như: mây tre đan đạt trên 11 triệu đồng/người/tháng; điêu khắc mỹ nghệ khoảng 10 triệu đồng/người/tháng; làng nghề hoa giấy Phù Đổng đạt tới 26 triệu đồng/người/tháng; làng nghề hoa mai trắng thôn An Hòa đạt khoảng 17 triệu đồng/người/tháng… Đặc biệt, sự kết hợp giữa sản xuất và du lịch trải nghiệm tại các làng nón Chuông, làng hương Quảng Phú Cầu, làng cây cảnh Hồng Vân… đang mở ra hướng đi mới khi mỗi năm có khoảng 2 triệu lượt khách tìm về trải nghiệm, đóng góp 15% doanh thu du lịch của Thủ đô.

Không chỉ đem lại thu nhập, các làng nghề còn giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn văn hóa và lan tỏa giá trị truyền thống. Đây chính là nền tảng vững chắc để Hà Nội phát triển mạnh mẽ chương trình OCOP với hàng nghìn sản phẩm chất lượng cao.

Sản phẩm OCOP Hà Nội – minh bạch, bài bản, hướng tới thị trường quốc tế

Đến nay, Hà Nội có hơn 3.400 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên – con số cao nhất cả nước. Mỗi sản phẩm trước khi được công nhận đều trải qua quy trình đánh giá chặt chẽ, đảm bảo công khai và minh bạch dựa trên nhóm tiêu chí gồm: Sức mạnh cộng đồng và tổ chức sản xuất: khả năng liên kết, quản lý, năng lực của chủ thể sản xuất; khả năng tiếp thị xây dựng câu chuyện sản phẩm, chiến lược quảng bá, nhận diện thương hiệu; chất lượng sản phẩm (cảm quan, tính độc đáo, tiêu chuẩn kỹ thuật, khả năng đáp ứng thị trường xuất khẩu).

Chính quá trình đánh giá này đã buộc các chủ thể phải thay đổi tư duy, chuyển từ sản xuất thủ công nhỏ lẻ sang hướng nâng cao chất lượng, ứng dụng công nghệ, xây dựng thương hiệu và quan tâm đến trải nghiệm khách hàng.

Bát Tràng – minh chứng rõ nét cho sức mạnh của OCOP

Nhắc đến hiệu quả của OCOP không thể không nói đến Bát Tràng – một trong những cái nôi nghề gốm lâu đời nhất Việt Nam. Trước kia, gốm Bát Tràng chủ yếu phục vụ nhu cầu trong nước và phần lớn thiết kế vẫn mang phong cách truyền thống. Nhưng từ khi tham gia OCOP, làng nghề đã bước sang trang mới.

Sản phẩm gốm sứ Bát Tràng ngày càng được đổi mới theo hướng hiện đại, tinh tế hơn trong thiết kế, bền vững hơn trong chất liệu và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Các bộ ấm chén, bình hoa, bát đĩa cao cấp, tranh gốm nghệ thuật của nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất đã đạt chuẩn OCOP 4 sao, 5 sao và vươn ra thị trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ, châu Âu…

Không chỉ cải tiến mẫu mã, Bát Tràng đã biết kết hợp công nghệ và kỹ thuật thủ công, tận dụng các dây chuyền hiện đại để nâng cao năng suất, đồng thời vẫn giữ được cái hồn truyền thống. Thu nhập bình quân của người dân nhờ đó đạt khoảng 87 triệu đồng/người/năm – mức sống cao trong khu vực làng nghề Hà Nội.

Ông Đỗ Thành Thuận, Phó Chủ tịch UBND xã Bát Tràng, cho biết xã hiện có hơn 6.000 hộ làm nghề và 173 nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu. Toàn xã có 49 sản phẩm OCOP còn hiệu lực, trong đó nhiều sản phẩm đạt 5 sao và được đánh giá có tiềm năng 5 sao quốc gia.

Trong năm 2025, xã tiếp tục đăng ký đánh giá thêm 16 sản phẩm OCOP mới, đồng thời đề nghị thành phố công nhận 15 nghệ nhân nhằm tôn vinh đội ngũ thợ lành nghề. Cùng với đó là kế hoạch hoàn thiện đề án phát triển làng nghề gắn với du lịch trải nghiệm – lĩnh vực đang mang lại giá trị gia tăng lớn cho Bát Tràng.

Sau 6 năm triển khai, OCOP không chỉ mang lại danh hiệu cho sản phẩm mà quan trọng hơn, chương trình đã tạo ra một cuộc "đổi mới tư duy" ở các chủ thể Thủ đô. Thay vì sản xuất theo thói quen cũ, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ sản xuất đã nhận thức rõ rằng: Muốn đi xa phải có thương hiệu- Muốn cạnh tranh phải có chất lượng ổn định-Muốn tồn tại phải hiểu thị trường và người tiêu dùng-Muốn mở rộng phải chủ động đầu tư công nghệ.

Các chủ thể tham gia OCOP đã chú trọng hơn vào việc kể câu chuyện sản phẩm, xây dựng hình ảnh doanh nghiệp, nâng cao bao bì, truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa quy trình sản xuất và mạnh dạn tiếp cận thị trường qua môi trường số. Đặc biệt, sự thay đổi trong tư duy sản xuất và tiếp cận thị trường đã đưa nhiều sản phẩm từ chỗ chỉ phục vụ nhu cầu địa phương vươn tới thị trường toàn quốc, thậm chí bước chân vào chuỗi bán lẻ và xuất khẩu.

Không chỉ Bát Tràng, nhiều làng nghề và chủ thể OCOP tại Hà Nội cũng đang từng bước thay đổi theo hướng hiện đại hơn, an toàn hơn và thân thiện với môi trường hơn. Các sản phẩm thủ công của Thủ đô đã dần vượt ra khỏi mô hình sản xuất nhỏ lẻ truyền thống để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, chú trọng tiêu chuẩn quốc tế và tính bền vững.

Từ việc cải tiến sản phẩm đến mở rộng thị trường, từ chuyển đổi số đến xây dựng thương hiệu, OCOP đã mở ra một hướng đi mới: giúp các chủ thể "đi đúng đường, làm đúng lối", tránh tình trạng mạnh ai nấy làm, manh mún, thiếu định hướng.

Tham gia chương trình này không còn đơn thuần là đăng ký sản phẩm để lấy chứng nhận, mà là quá trình tự hoàn thiện: hoàn thiện sản phẩm, hoàn thiện cách làm và hoàn thiện tư duy phát triển.

Thiện Tâm