Liên kết hợp tác xã-doanh nghiệp: Kiến nghị sửa đổi chính sách, ưu đãi đồng bộ về thuế, tín dụng

Chiều 28/11, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cùng Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đồng chủ trì Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã 2025 với chủ đề "Liên kết hiệu quả giữa hợp tác xã (HTX) và doanh nghiệp".

Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến hết tháng 06/2025, cả nước có 2.938 dự án và kế hoạch liên kết theo Nghị định số 98/2018/NĐ-CP về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Trong đó có 1.968 dự án và 970 kế hoạch liên kết được các địa phương phê duyệt. Theo địa bàn, vùng Trung du và MNPB có 746 dự án, kế hoạch; vùng Đồng bằng sông Hồng có 465 liên kết; vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung có 978 liên kết; vùng Tây Nguyên có 458 dự án, kế hoạch. Thấp nhất là các vùng Đông Nam Bộ có 160 dự án, kế hoạch và vùng ĐBSCL chỉ có 131 dự án, kế hoạch liên kết.

Về thành công trong quá trình thực hiện Nghị định số 98/2018/NĐ-CP, báo cáo cho rằng, việc tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị liên kết ngày càng được cải thiện và đã đạt được nhiều kết quả. Đến hết tháng 6/2025, tỉ lệ giá trị sản phẩm nông nghiệp được sản xuất dưới hình thức hợp tác và liên kết đạt khoảng 31,2%, ước tính đến hết năm 2025 đạt trên 32% (năm 2016, trước khi có Nghị định số 98/2018/NĐ-CP, tỉ lệ này chỉ đạt khoảng 10%; năm 2021 đạt 21,6%; năm 2023 đạt 25,6%); trong đó nhiều sản phẩm chủ lực quốc gia đạt tỉ lệ (%) giá trị sản phẩm được sản xuất dưới các hình thức hợp tác và liên kết khá cao như: điều đạt 64,69%; hồ tiêu đạt 62,93%; cà phê đạt 40,28%; nhiều sản phẩm khác có tỉ lệ giá trị sản phẩm nông nghiệp được sản xuất dưới hình thức hợp tác và liên kết đạt từ 10-20%.

Cùng với đó, thúc đẩy mối quan hệ hợp tác công tư (PPP) giữa nhà nước với doanh nghiệp, HTX, nông dân và các tổ chức khác trong chuỗi liên kết; Phát huy vai trò và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức nông dân (HTX, THT); Hình thành và phát triển mạng lưới tư vấn, tổ khuyến nông cộng đồng…

Đối với tồn tại, hạn chế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhìn nhận, việc tuyên truyền, phổ biến chính sách chưa rộng rãi. Công tác tuyên truyền, phổ biến nội dung thực hiện chính sách về phát triển liên kết sản xuất với tiêu thụ nông sản tới các cơ sở (xã, phường, cộng đồng dân cư...) trên địa bàn các tỉnh, thành phố còn hạn chế dẫn đến nhận thức của các bên liên quan cũng không đầy đủ và thiếu nhiệt tình tham gia vào tổ chức liên kết gắn sản xuất với tiêu thụ nông sản.

Nhiều địa phương chậm ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai; Cơ chế, chính sách hỗ trợ liên kết mang tính dự án, kế hoạch, thiếu động lực lâu dài; Nguồn kinh phí để thực hiện chính sách liên kết rất hạn chế, cả ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương; Khó khăn trong việc tìm kiếm tư vấn hỗ trợ phát triển liên kết; Điều kiện thụ hưởng chính sách liên kết khó khăn, quy trình, thủ tục hướng dẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng, phức tạp.

Tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét sửa đổi Nghị định số 98/2018/NĐ-CP về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

"Sau 6 năm tổ chức thực hiện, ngành Nông nghiệp và Môi trường nhận thấy những bất cập phải sửa đổi để tạo hành lang pháp lý cũng như tạo cơ hội cho các doanh nghiệp cũng như việc liên kết với hợp tác xã đạt kết quả cao hơn", ông Hưng cho biết.

Đi vào một ví dụ cụ thể, ông Hưng dẫn chứng, để đơn giản hóa thủ tục phân cấp mạnh cho địa phương, bổ sung chính sách phát triển cho vùng nguyên liệu chuẩn, thể chế hóa, chia sẻ lợi ích và rủi ro giữa doanh nghiệp, HTX và người dân, ngành Nông nghiệp và Môi trường đang đề nghị có một chính sách rất đột phá, đó là bảo hiểm về nông nghiệp. Đây là một trong những vấn đề mà người dân, HTX rất quan tâm. Khuyến khích các tác nhân kinh doanh như thương lái, tổ dịch vụ nông nghiệp tham gia các chuỗi một cách minh bạch và bền vững.

Cùng với đó, kiến nghị xây dựng chương trình đào tạo nông dân, nhân lực HTX hiện đại, đào tạo nông dân số, nông dân chuyên nghiệp, đào tạo đội ngũ giám đốc HTX, cán bộ kỹ thuật, cán bộ chuỗi giá trị và đào tạo hình thành lực lượng lao động nông nghiệp có giá trị tri thức, có công nghệ và có tư duy thị trường

Cuối cùng, kiến nghị nhân rộng mô hình nguyên liệu đạt chuẩn trên toàn quốc dựa trên kết quả của thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa, chỉ đạo địa phương nhân rộng mô hình một cách bài bản, đồng bộ và hiệu quả.

Kiến nghị chính sách ưu đãi đồng bộ về thuế, tín dụng, đất đai, bảo hiểm

Báo cáo tóm tắt tổng hợp đề xuất, kiến nghị của Liên minh HTX để thúc đẩy liên kết giữa HTX và doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Thái, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nêu, về cơ chế chính sách và thi hành pháp luật, các HTX phản ánh tình trạng thiếu nhất quán giữa các quy định pháp luật, gây khó khăn cho việc thực hiện đồng bộ, thiếu hướng dẫn chi tiết khiến hợp tác xã khó hiểu và áp dụng. Sự thiếu hụt này cản trở HTX tiếp cận các chính sách hỗ trợ và khiến các doanh nghiệp e ngại khi ký các hợp đồng kinh tế.

Vì vậy, Liên minh HTX kiến nghị áp dụng chính sách ưu đãi đồng bộ về thuế, tín dụng, đất đai, bảo hiểm cho cả HTX và doanh nghiệp khi tham gia liên kết bền vững. Rà soát, điều chỉnh các quy định pháp luật liên quan, nhất là Luật Đất đai, Luật Hợp tác xã để đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với thực tiễn.

Về hỗ trợ tài chính và tiếp cận vốn, ông Thái cho biết đa số HTX phản ánh khó tiếp cận vốn từ các ngân hàng do không có tài sản đảm bảo, báo cáo tài chính chưa minh bạch, phương án kinh doanh thiếu khả thi, các chính sách hỗ trợ tín dụng ưu đãi, Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã nguồn lực còn hạn chế.

Vì vậy, kiến nghị mở rộng hạn mức và kéo dài thời gian vay vốn ưu đãi cho hợp tác xã có dự án liên kết. Bổ sung nguồn tín dụng chung và dài hạn để hợp tác xã đầu tư nhà xưởng, máy móc hạ tầm sản xuất.

Về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, các HTX phản ánh chất lượng nguồn nhân lực là nguyên nhân chủ quan lớn nhất dẫn đến liên kết giữa hợp tác xã và doanh nghiệp còn yếu. Năng lực quản trị của cán bộ hợp tác xã yếu, thiếu kỹ năng thực chiến như đàm phán hợp đồng, quản lý tài chính, chuyển đổi số. Vì vậy, kiến nghị cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý như soạn thảo hợp đồng, thương thảo hợp đồng, giám sát hợp đồng liên kết cho các hợp tác xã. Đề nghị tổ chức các khóa huấn luyện chuyên sâu, thực chiến, cầm tay chỉ việc về quản trị chuỗi giá trị, hợp đồng thương mại, bán hàng online và chuyển đổ số.

Về cơ sở hạ tầng đất đai công nghệ, đa số hợp tác xã thiếu mặt bằng để xây dựng trụ sở kho bãi, xưởng sơ chế, bảo quản. Các vướng mắc pháp lý như quy hoạch, thủ tục giao đất, cấp phép xây dựng, cho thuê đất là rào cản lớn. Liên minh HTX kiến nghị Chính phủ, UBND cấp tỉnh, cấp xã hỗ trợ đầu tư hạ tầng thiết yếu cho hợp tác xã như kho lạnh, trung tâm sơ chế bảo quản tại các vùng sản xuất tập trung; UBND cấp tỉnh, cấp xã có quy hoạch quỹ đất ổn định và hỗ trợ thủ tục giao đất, cấp phép xây dựng kho bãi cho hợp tác xã.

Anh Thơ