Liên kết phát triển tiểu vùng Bắc Trung Bộ trong bối cảnh mới

Có chuyển biến nhưng chưa hoàn thành các mục tiêu phát triển

Bộ Chính trị khóa IX đã ban hành Nghị quyết số 39-NQ/TW về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2010 (Nghị quyết 39).

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, cụ thể là Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 đã định hướng đối với vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ là tập trung phát triển mạnh kinh tế biển kết hợp với bảo đảm quốc phòng - an ninh trên biển, nhất là đánh bắt và nuôi trồng hải sản xa bờ; cơ cấu lại nông, lâm nghiệp, khai thác, nuôi trồng thủy, hải sản gắn với công nghiệp chế biến, bảo đảm bền vững và hiệu quả cao; phát triển nhanh, đồng bộ năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; tăng cường liên kết vùng, tiếp tục hình thành, phát triển hệ thống đô thị ven biển, các trung tâm du lịch biển, du lịch sinh thái mang tầm khu vực và quốc tế...

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, đồng chí Vũ Đại Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Bình nhấn mạnh, tiểu vùng Bắc Trung Bộ gồm các tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, là địa bàn đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội, chính trị, quốc phòng - an ninh, nằm trọn vẹn trong phạm vi quản lý của Quân khu 4 (diện tích 5,2 triệu ha, dân số gần 10 triệu người).

Sau gần 20 năm thực hiện Nghị quyết 39-NQ/TW, các cấp, các ngành, nhất là các địa phương trong tiểu vùng đã bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp được nêu trong Nghị quyết 39-NQ/TW và Kết luận số 25-KL/TW; vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong chỉ đạo, điều hành. Nhiều địa phương đã trở thành điểm sáng của cả nước về phát triển kinh tế - xã hội. Tổng nguồn vốn đầu tư phát triển toàn xã hội ngày càng tăng. Kết cấu hạ tầng được dần đầu tư mở rộng theo hướng hiện đại. Hệ thống đô thị hình thành, phát triển. Các khu du lịch ven biển, sinh thái, chất lượng cao, có thương hiệu dần trở thành động lực quan trọng cho phát triển. Kinh tế biển, đảo được chú trọng và khai thác hiệu quả hơn...

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, tiểu vùng Bắc Trung Bộ vẫn là tiểu vùng kém phát triển trong vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ. Năm 2020, GRDP/người đạt 49 triệu đồng/người, năng suất lao động đạt 87 triệu đồng/lao động; năm 2021, thu nhập bình quân đầu người đều thấp...

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tiểu vùng Bắc Trung Bộ chưa đạt được các mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ đã đề ra trong Quyết định số 1114/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Mặc dù cơ cấu kinh tế đã chuyển dịch theo hướng tích cực, tăng tỷ trọng khu vực công nghiệp và dịch vụ; thu ngân sách Nhà nước của các địa phương trong vùng đều đạt và vượt dự toán năm trong giai đoạn 2016-2020. Tuy nhiên, chất lượng tăng trưởng chưa bền vững, năng lực canh tranh chưa cao. Mặc dù nhiều công trình, dự án đã huy động đầu tư từ ngoài nguồn vốn ngân sách Nhà nước, nhưng do xuất phát của nền kinh tế thấp, chưa phát huy hết lợi thế cạnh tranh, môi trường đầu tư chưa thực sự hấp dẫn nên nguồn lực đầu tư xây dựng và đồng bộ hệ thống kết cấu hạ tầng của các địa phương trong vùng chưa đáp ứng đủ và kịp thời cho các mục tiêu phát triển đề ra.

Tăng hiệu quả liên kết vùng, khắc phục hạn chế

Phát biểu đề dẫn Tọa đàm, đồng chí Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo tổng kết Nghị quyết 39 nhấn mạnh, nhằm triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Bộ Chính trị đã chỉ đạo tổng kết Nghị quyết, sau đó sẽ ban hành các nghị quyết mới nhằm định hướng cho phát triển các vùng để phát huy được các tiềm năng, lợi thế, tối ưu hóa nguồn lực, đáp ứng yêu cầu phát triển của từng vùng trong bối cảnh, tình hình mới của đất nước. Nghị quyết mới về các vùng cũng là cơ sở, căn cứ chính trị quan trọng để các bộ, ngành ban hành các cơ chế, chính sách mới và bổ sung nguồn lực nhằm phát triển nhanh và bền vững vùng và các địa phương trong vùng thời gian tới.

Tại phiên trao đổi, đối thoại chính sách, hầu hết đại diện lãnh đạo 5 tỉnh đều thừa nhận các hoạt động liên kết vùng vẫn chưa hiệu quả và chưa được như mong muốn. Thậm chí có những vấn đề được xem như "lực cản" và khó chạm đến đó là tư tưởng cục bộ địa phương, mạnh ai người nấy làm, không ai chịu liên kết với ai cũng đã được đại diện các địa phương thẳng thắn đưa ra, phân tích, mong muốn tìm ra hướng liên kết mới.

Theo đồng chí Nguyễn Hồng Sơn, những hạn chế trong phát triển và liên kết tiểu vùng có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan nhưng chủ quan vẫn là chủ yếu, có liên quan đến sự thống nhất trong nhận thức; thiếu cơ chế điều phối tiểu vùng và vùng hiệu quả với đủ thẩm quyền và nguồn lực… Đồng thời, các ý kiến phát biểu cũng đã đưa ra một số gợi ý nhằm đẩy mạnh liên kết vùng, tiểu vùng trong thời gian tới.

Các đại biểu cho rằng, cần đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng liên kết vùng, tiểu vùng như kết cấu hạ tầng giao thông (cao tốc phía đông, đường ven biển; cảng biển, sân bay); phát triển chuỗi đô thị ven biển. Cần xây dựng thể chế điều phối liên kết phát triển vùng, tiểu vùng đủ mạnh, có đủ thẩm quyền và nguồn lực. Tăng cường liên kết các lĩnh vực bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông; du lịch; đào tạo nguồn nhân lực, ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, bảo vệ môi trường; xây dựng cơ sở dữ liệu và chia sẻ thông tin trong tiểu vùng và vùng…

Còn đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư khuyến nghị, vùng miền Trung là mặt tiền biển của Việt Nam, có vai trò kết nối hai miền Nam - Bắc, trong đó tiểu vùng Bắc Trung Bộ bao gồm 5 địa phương đều có tiềm năng rất lớn về du lịch dịch vụ, nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản, vận tải biển và cảng biển, công nghiệp ven biển, năng lượng tái tạo; có vị trí quan trọng trong thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển theo Nghị quyết số 36-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII.

Với tiềm năng và lợi thế này, các địa phương trong vùng đều nhận thức ý nghĩa việc liên kết phát triển vùng là tất yếu, nhằm khai thác tối đa lợi thế của từng địa phương và mục tiêu cuối cùng là chia sẻ lợi ích lâu dài, chia sẻ hạ tầng chung, nâng cao vị thế vùng; vừa góp phần tăng trưởng kinh tế vừa bảo đảm an sinh xã hội và bảo vệ môi trường, thích ứng biến đối khí hậu.

Tuy nhiên, để các chủ trương, chính sách liên kết vùng đi vào thực tiễn, cần phải có sự thống nhất, đồng thuận trong mối liên kết giữa các địa phương cùng hướng đến mục tiêu cải cách hành chính, xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, cải thiện môi trường đầu tư, đồng hành cùng doanh nghiệp... Xây dựng và vận hành cơ chế điều phối vùng hiệu quả để phát huy vai trò của Hội đồng vùng; định hướng thứ tự ưu tiên cho từng địa phương trong đầu tư kết cấu hạ tầng và phát triển các ngành kinh tế biển; có cơ chế, chính sách đột phá, nhất là phân cấp cho các địa phương trong thu hút đầu tư, trong triển khai thực hiện quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh để các địa phương chủ động tập trung khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế, cơ hội trong mối quan hệ hài hòa về lợi ích, trách nhiệm và cạnh tranh bình đẳng trong khai thác các cơ hội, lợi thế so sánh của vùng với vùng miền Trung và cả nước.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển đô thị, đại diện Bộ Xây dựng cho rằng, các tỉnh trong tiểu vùng phải tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ giải pháp theo tinh thần Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam, cụ thể như: Cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho quá trình đô thị hóa, công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị bền vững; nâng cao chất lượng quy hoạch đô thị đáp ứng yêu cầu xây dựng, quản lý phát triển đô thị bền vững; tập trung xây dựng, phát triển hệ thống đô thị bền vững và đồng bộ về mạng lưới.

Các tỉnh cần xây dựng hoàn chỉnh hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội và kỹ thuật diện rộng theo hướng đồng bộ. Đẩy mạnh phát triển nhà ở, hệ thống hạ tầng đô thị đồng bộ, hiện đại, liên kết, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thực hiện định hướng phát triển đô thị ứng phó với biến đổi khí hậu đã được xác định tại Quyết định số 438/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, tập trung vào các đô thị chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đối khí hậu, đặc biệt là nhóm các đô thị ven biển. Các tỉnh cần rà soát các dự án đầu tư xây dựng ven biển chậm, muộn hoặc chưa triển khai trong thời gian vừa qua để có giải pháp phù hợp bảo đảm quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư, đồng thời bảo đảm sử dụng hiệu quả, tiết kiệm đất đai, bảo vệ cảnh quan môi trường...

Huy Thắng