Mất cân bằng giới tính: cần thay đổi từ nhận thức tới hành vi

Tiến sỹ Dương Quốc Trọng -  Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế). Ảnh: Chinhphu.vn

Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) Dương Quốc Trọng nhấn mạnh giải pháp trên để giải quyết có hiệu quả nhất tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.

Xóa bỏ tư tưởng trọng nam

Theo ông Dương Quốc Trọng, nguyên nhân cơ bản của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh trước hết là do tư tưởng Nho giáo, từ mô hình gia đình truyền thống, nối dõi tông đường, phụng dưỡng cha mẹ cần phải có con trai đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân Việt Nam.

Trong khi đó, hệ thống an sinh xã hội cho người cao tuổi chưa phát triển. Theo thống kê, năm 2010 tỷ lệ người 60 tuổi trở lên chiếm 9,4% dân số, từ 65 tuổi trở lên chiếm 6,8% dân số. Như vậy, Việt Nam đã bắt đầu bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đây sẽ là thách thức rất lớn vì 70% người cao tuổi sống ở nông thôn, lại không có lương hưu nên luôn mong muốn có con trai để dựa vào khi về già.

Một nguyên nhân nữa là có những vùng đòi hỏi công việc nặng nhọc cần phải có con trai, như đi biển đánh bắt thủy sản xa bờ, khai thác khoáng sản…

Đồng thời, những chuẩn mực xã hội mới như gia đình quy mô nhỏ cũng tạo áp lực giảm sinh, vừa mong có ít con, lại mong muốn có con trai.

Những nguyên nhân trên dẫn đến hậu quả là việc sử dụng dịch vụ lựa chọn giới tính khi sinh ngày càng phổ biến.

Nâng cao vai trò và vị thế của phụ nữ

Để có thể giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, ông Dương Quốc Trọng cho rằng cần phải đẩy mạnh tuyên truyền. Trong thời gian qua, Việt Nam đã triển khai mạnh mẽ công tác này, nên trong đại đa số nhân dân và các cấp lãnh đạo đã có nhận thức bước đầu về tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh và hậu quả của nó.

Hiện, hệ thống nhân lực ở cấp cơ sở cho công tác tuyên truyền này tương đối lớn lớn, với 168 nghìn cộng tác viên dân số và trên 11 nghìn cán bộ, thực hiện tuyên truyền miệng hàng ngày, hàng giờ với phương châm “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”.

Trọng tâm tuyên truyền cũng có thay đổi, bên cạnh nội dung vận động mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh 1 hoặc 2 con, phải giúp người dân xóa bỏ tư tưởng trọng nam. Việc tuyên truyền cũng đóng vai trò quan trọng giúp mỗi thầy thuốc, cán bộ y tế nâng cao đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, không vô tình hoặc cố ý tiếp tay cho việc lựa chọn giới tính thai nhi.

Cũng theo ông Dương Quốc Trọng, cần lưu ý rằng mất cân bằng giới tính khi sinh cũng là một tiêu chí báo hiệu bất bình đẳng giới. Vì vậy, việc nâng cao vị thế, vai trò của người phụ nữ là rất quan trọng.

Đồng thời, cần nghiêm túc xử lý các vi phạm liên quan đến việc mất cân bằng giới tính khi sinh. Pháp  luật Việt Nam đã nghiêm cấm tất cả các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi được thể hiện ở Pháp lệnh Dân số năm 2003 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Nghị định 104/2003/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh Dân số, Nghị định số 114/2006/NĐ-CP Quy định xử phạt vi phạm hành chính về dân số và trẻ em; Chiến lược bình đẳng giới do Chính phủ ban hành. Đề án can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh cũng được xây dựng và triển khai tại cộng đồng.

Hiện, Bộ Y tế đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định mới về xử lý vi phạm trong lĩnh vực dân số, trong đó nhấn mạnh đến việc xử lý vi phạm về các phương thức lựa chọn giới tính thai nhi.

Ông Dương Quốc Trọng cho biết thêm, không thể giảm ngay tỷ số giới tính khi sinh (nam/nữ), vì vậy, phương án khả thi là phấn đấu đến năm 2018-2020, tỷ số sẽ lên đến mức đỉnh và từ đó sẽ giảm xuống; thay vì mỗi năm tăng 1% thì sẽ hạn chế mỗi năm chỉ tăng từ 0,3-0,4%, từ chỗ khống chế mức độ gia tăng tiến đến giảm dần.

Mai Chi