Nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật từ kinh nghiệm quốc tế

Chia sẻ tại Hội thảo với chủ đề "Chia sẻ kinh nghiệm của Nhật Bản trong tổ chức thi hành pháp luật" do Bộ Tư pháp phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và quản lý xử lý vi phạm hành chính (Bộ Tư pháp) Hồ Quang Huy cho biết, xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật là hai nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, đóng vai trò then chốt trong xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Có thể nói, đến thời điểm hiện nay, cơ sở chính trị-pháp lý nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thi hành pháp luật đã tương đối đầy đủ, các Nghị quyết của Bộ Chính trị, Chính phủ đã đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp tạo đột phá trong công tác tổ chức thi hành pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực và hiệu quả; gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và thi hành pháp luật.

Tuy nhiên, công tác tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số hạn chế, bất cập như tình trạng nợ ban hành văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục triệt để; công tác phổ biến, giáo dục pháp luật còn dàn trải, chưa có trọng tâm, trọng điểm, có lúc chưa kịp thời phổ biến vấn đề dư luận quan tâm; tổ chức bộ máy, biên chế và kinh phí trong công tác tổ chức thi hành pháp luật còn hạn chế.

Trong khi đó, chất lượng của hệ thống pháp luật chưa thực sự đồng đều giữa các lĩnh vực, gây khó khăn cho việc tổ chức, theo dõi việc thi hành pháp luật, ý thức tuân thủ, hiểu biết pháp luật của một số cán bộ, công chức, cá nhân, cơ quan, tổ chức còn hạn chế, có hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm trong tổ chức, theo dõi việc thi hành pháp luật; việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác tổ chức, theo dõi thi hành pháp luật còn khiêm tốn, hiệu quả trong việc phản ứng chính sách chưa đạt được như kỳ vọng.

Bàn về giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, GS. TS Hoàng Thị Kim Quế, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, có 3 vấn đề đặt ra đối với việc việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật. Đó là làm thế nào để tổ chức thi hành pháp luật không còn là khâu yếu; làm thế nào để công tác giám sát, kiểm tra không phải là mục đích tự thân mà phải mang đến hiệu quả, giải pháp; bối cảnh tổ chức thi hành pháp luật - những cơ hội và thách thức.

Trong việc tổ chức thi hành pháp luật, GS. TS Hoàng Thị Kim Quế đánh giá, các cơ quan hành chính nhà nước có vai trò, trách nhiệm "kép" vì cơ quan hành chính nhà nước trực tiếp chấp hành (tuân thủ, triển khai) các chính sách, pháp luật và tổ chức cho các chủ thể khác tuân thủ, chấp hành pháp luật. Theo bà Kim Quế, bộ tiêu chí đánh giá cần đáp ứng một số yêu cầu cơ bản như phải mang tính toàn diện, đa chiều, đa chủ thể; phải bao quát mức độ tuân thủ, văn hóa tuân thủ pháp luật.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Nhật Bản, ông Onishi Hiromichi, chuyên gia dài hạn Dự án JICA tại Việt Nam cho biết tại Nhật Bản, việc thi hành pháp luật bởi các Bộ, ngành. Bộ trưởng các bộ, chủ tịch các ủy ban và cục trưởng các cục có thể ban hành thông báo trong trường hợp cần thiết phải thông báo công khai về các công việc thuộc phạm vi quản lý của cơ quan đó; có thể ban hành huấn lệnh hoặc thông tư cho các cơ quan và công chức, viên chức thuộc quyền quản lý nhằm ra lệnh hoặc chỉ dẫn liên quan đến công việc thuộc phạm vi quản lý của cơ quan mình.

Theo ông Onishi Hiromichi, việc xây dựng và đánh giá chính sách theo mô hình linh hoạt hướng đến việc thoát khỏi quan niệm "tuyệt đối không sai sót" trong hành chính.

Nhật Bản đang trong thời đại sự thay đổi môi trường diễn ra nhanh chóng qua việc phát triển mạnh mẽ của chuyển đổi số. Các vấn đề xã hội ngày càng trở nên phức tạp và khó khăn hơn, dẫn đến tình trạng khó có thể dự báo trước được tương lai. Tuy nhiên, ngay cả trong hoàn cảnh như vậy, hành chính vẫn phải đối ứng và giải quyết một cách kịp thời, chính xác các vấn đề xã hội đa dạng.

Từ thực trạng công tác tổ chức thi hành pháp luật tại địa phương, Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Ninh Đặng Bá Bắc kiến nghị Bộ Tư pháp sớm trình Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; sớm ban hành thông tư hướng dẫn một số quy định của Luật Ban hành văn bản Quy phạm pháp luật và Nghị định hướng dẫn thi hành Luật để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho địa phương.

Đồng thời đề nghị Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ và các Bộ, ngành nghiên cứu, đề xuất ban hành mới Nghị định của Chính phủ quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế, thay thế Nghị định số 55/2011/NĐ-CP theo hướng quy định rõ các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh có trách nhiệm bố trí cán bộ chuyên trách thực hiện công tác pháp chế…

Diệu Anh