Nét uy nghi, tráng lệ của điện Kiến Trung-Hoàng thành Huế

Theo Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, điện Kiến Trung, hay còn gọi là lầu Kiến Trung được xây dựng dưới thời vua Khải Định với chữ "Kiến" mang nghĩa dựng lên, thành lập, chữ "Trung" hàm ý ngay thẳng, không thiên lệch.

Theo tư liệu cũ, nguyên tại vị trí công trình này trước đó đã từng xuất hiện 2 công trình kiến trúc khác, đó là Minh Viễn Lâu, hay còn gọi là lầu Minh Viễn (1827) và Du Cửu Lâu, hay còn gọi là lầu Du Cửu (1913).

Lầu Minh Viễn được xây dựng dưới thời vua Minh Mạng. Đây là tòa lầu bằng gỗ khá lớn gồm 3 tầng, là nơi để nhà vua ngắm cảnh và hóng mát. Lầu Minh Viễn ngày xưa là công trình mang giá trị nghệ thuật rất cao, được vua Thiệu Trị ca ngợi là "đệ nhất cảnh trong Thần kinh nhị thập cảnh" (20 thắng cảnh của Kinh đô Huế). Tuy nhiên, công trình này đã được triệt giải vào năm 1876 dưới thời vua Tự Đức vì xuống cấp trầm trọng.

Đến năm 1913, triều đình của vua Duy Tân đã cho xây dựng trên nền cũ "một lầu khác theo kiểu mới, gọi là lầu Du Cửu". 

Năm 1916, vua Khải Định lên ngôi cho đổi tên lầu Du Cửu thành lầu Kiến Trung. Đến năm 1921, nhà vua tham chước phong cách kiến trúc và nghệ thuật trang trí của châu Âu lẫn châu Á để đưa ra các kiểu thức theo thị hiếu thẩm mỹ thời bấy giờ, cùng với sự cố vấn của một số kiến trúc sư, kỹ sư người Pháp và Bộ Công, theo đó xây mới hoàn toàn điện Kiến Trung. Tòa điện này được hoàn thành chỉ trong 2 năm, từ 1921 đến 1923.

Đến thời vua Bảo Đại, điện được tu sửa và tân trang các tiện nghi theo thể cách Tây phương và là nơi ở của cả gia đình vua Bảo Đại.

Theo dòng chảy đầy biến cố của lịch sử Việt Nam giai đoạn sau 1945, tòa điện này cùng nhiều công trình kiến trúc quan trọng trong Hoàng Thành và Tử Cấm Thành đã bị phá hủy gần như hoàn toàn. Điện Kiến Trung chỉ còn tàn tích là phần nền móng phía dưới.

Sau gần 5 năm tu bổ, phục hồi và tôn tạo, vào dịp Tết Giáp Thìn 2024, điện Kiến Trung - công trình cung điện độc đáo vừa mang nét uy nghi, bề thế chốn Hoàng cung triều Nguyễn vừa mang hơi thở thời đại thế kỉ XX với nét chấm phá ấn tượng của kiến trúc Tây phương chính thức hoàn thiện nội-ngoại thất, ra mắt công chúng.

Thế Phong