Ngành đường sắt đang đứng trước thời cơ lịch sử để làm nên kỳ tích mới

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gửi lẵng hoa chúc mừng Đại hội.

Dự và phát biểu chỉ đạo Đại hội, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, chúc mừng và biểu dương những kết quả nổi bật, đáng tự hào mà Đảng bộ Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đã đạt được trong nhiệm kỳ vừa qua.

Đột phá mạnh mẽ về tư duy, tạo ra động lực tăng trưởng mới

Nhiệm kỳ 2020-2025 là một trong những giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử gần 80 năm của ngành đường sắt Việt Nam với những thách thức mang tính lịch sử, toàn cầu, nhiều yếu tố bất lợi chưa từng có tiền lệ, hết sức khắc nghiệt.

Cú sốc do đại dịch COVID-19 trên phạm vi toàn cầu đã làm đứt gãy gần như toàn bộ chuỗi sản xuất kinh doanh và hoạt động vận tải. Hiện tượng thiên tai cực đoan trên thế giới và Việt Nam mang tính lịch sử làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hạ tầng đường sắt. Đường sắt còn chịu sự cạnh tranh hết sức mạnh mẽ của các loại phương thức giao thông khác. Kết cấu hạ tầng đường sắt còn quá lạc hậu và cũ kỹ, chưa được đầu tư đổi mới. Tư duy, chiến lược, chính sách liên quan đến ngành đường sắt chậm đổi mới.

Trong bối cảnh đó, Đảng bộ Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò hạt nhân chính trị, đoàn kết, đổi mới tư duy và sáng tạo, vượt qua khó khăn, thách thức để hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh được giao; khẳng định vai trò nòng cốt trong quản lý, khai thác hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, một trong những huyết mạch giao thông của nền kinh tế, củng cố an ninh và quốc phòng.

Công tác xây dựng Đảng đã đạt kết quả vượt bậc

Đảng ủy và các cấp ủy trực thuộc đã lãnh đạo, chỉ đạo toàn hệ thống bản lĩnh, đổi mới, sáng tạo, vượt qua giai đoạn khủng hoảng chưa từng có để phục hồi và quay trở lại quỹ đạo tăng trưởng cao. Các chỉ số sản xuất của hầu hết các khối sản xuất kinh doanh chủ lực đều đạt mức tăng trưởng vượt chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội. Tiêu biểu là khối vận tải vốn chịu sự ảnh hưởng nặng nề nhất của đại dịch đã có sự bứt phá ngoạn mục, đạt mức tăng trưởng bình quân trên 14%, vượt 3,9% so với chỉ tiêu đề ra. Khối công nghiệp cơ khí tăng 17,5%, 17,5%, vượt 3,5%. Những kết quả này đã góp phần đưa tăng trưởng hợp nhất toàn Tổng công ty đạt trên hai con số, gần 12%, vượt 3,9% so với mục tiêu, khẳng định một nhiệm kỳ vượt khó hết sức thành công.

Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đã có sự chuyển đổi tư duy kinh doanh, từ việc chỉ tập trung vào những gì ngành có sang phục vụ những gì thị trường và xã hội và người dân cần. Đây chính là bước đột phá mạnh mẽ về tư duy, về chất, tạo ra động lực tăng trưởng mới, thay đổi đáng kể hình ảnh của ngành đường sắt Việt Nam. Trong lĩnh vực vận tải hành khách, Tổng công ty đã khai thác thành công các đoàn tàu để trải nghiệm văn hóa và du lịch kết nối di sản. Đặc biệt là khôi phục thành công chuyến tàu khách liên vận quốc tế Việt Nam và Trung Quốc sau 5 năm gián đoạn.

Tư duy đột phá vận tải hàng hóa được thể hiện qua mô hình đưa cửa khẩu vào sâu trong nội địa và nỗ lực mở rộng kết nối logistics quốc tế, từng bước khẳng định vai trò của đường sắt trong chuỗi cung ứng liên vận đa quốc gia.

Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ được triển khai trên mọi lĩnh vực sản xuất, mọi hoạt động. Giám sát hành trình tuần đường sắt, số hóa quản trị vận tải hàng hóa, sàn giao dịch vận tải điện tử và đặc biệt là nâng cấp mạnh mẽ hệ thống bán vé điện tử theo hướng đa nền tảng, thân thiện với người dùng đã tạo ra một bước tiến vượt bậc về chất lượng.

An toàn giao thông và an ninh trật tự trên hành lang đường sắt được bảo đảm. Tai nạn giao thông đường sắt trong nhiệm kỳ giảm mạnh ở cả ba tiêu chí. Giảm trên 43% số vụ so với năm 2015-2020, vượt xa chỉ tiêu 5% mà Nghị quyết đã đề ra trước đây. Công tác an ninh trật tự tại nhà ga, trên tàu, dọc tuyến đường sắt đã được đảm bảo.

Những nỗ lực không mệt mỏi và khát vọng không ngừng cống hiến của toàn thể các thế hệ cán bộ, đảng viên, người lao động và thành tích xuất sắc của toàn ngành đường sắt Việt Nam đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận bằng những phần thưởng hết sức cao quý, góp phần tô thắm truyền thống và vị thế của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam.

Chuyển đổi theo mô hình Tập đoàn, đủ năng lực tổ chức, khai thác hiệu quả các tuyến đường sắt mới

Đại hội thống nhất, phương hướng nhiệm kỳ 2025-2030 là nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy đảng trong toàn Đảng bộ Tổng công ty; tạo chuyển biến rõ nét trong xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức cán bộ. Tập trung lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị với tinh thần đổi mới, sáng tạo, quyết tâm bứt phá. Chủ động cụ thể hóa và tổ chức thực hiện hiệu quả các chủ trương, nghị quyết của Trung ương Đảng và Đảng ủy cấp trên; phát huy nội lực, tinh thần tự cường, vững bước trong tiến trình hiện đại hóa và hội nhập.

Mục tiêu tổng quát: Phấn đấu đến năm 2030, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam chuyển đổi theo mô hình Tập đoàn, đủ năng lực tổ chức, khai thác hiệu quả các tuyến đường sắt mới khi được giao; đóng góp tích cực vào phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh, tăng trưởng bền vững trên tuyến đường sắt hiện hữu; phát huy vai trò của đường sắt trong phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn.

Xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh toàn diện; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên. Chủ động phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt đủ phẩm chất, năng lực, uy tín; tăng cường kiểm tra, giám sát trọng tâm, trọng điểm; phát huy tinh thần “Đoàn kết - Kỷ cương - An toàn - Phát triển”.

Đại hội thống nhất cao với 6 nhiệm vụ trọng tâm; 8 nhiệm vụ, giải pháp thực hiện nhiệm vụ chính trị; 5 nhiệm vụ, giải pháp thực hiện nhiệm vụ công tác xây dựng Đảng.

Những điểm nghẽn cần tháo gỡ

Cơ bản đồng tình với đánh giá về những tồn tại, hạn chế trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện, Phó Thủ tướng đã phân tích một số vấn đề trọng tâm đặt ra đối với Đảng bộ Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam.

Thứ nhất, khi đối mặt với khó khăn, thách thức, nguy cơ, Đảng bộ Tổng Công ty đã thực sự thể hiện được vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng, không chỉ là hạt nhân lãnh đạo chính trị, tư tưởng, chuyên môn, mà còn phải là hạt nhân đổi mới, dám làm cách mạng khi thấy cần thiết. Đó là sức chiến đấu của một đảng bộ.

Thứ hai, điểm nghẽn lớn nhất của ngành đường sắt nằm ở hạ tầng lạc hậu, khổ đường không tương thích với tiêu chuẩn quốc tế, tiềm ẩn rủi ro mất an toàn và hạn chế khả năng kết nối. Trong suốt hơn một thế kỷ, tư duy công nghệ và đổi mới gần như không có sự đột phá, nền tảng phát triển cơ bản hầu như không thay đổi. Hệ quả là ngành đường sắt dần mất sức cạnh tranh, trong khi đường bộ và hàng không liên tục mở rộng, hiện đại hóa. Thực trạng này không chỉ phản ánh những bất cập về mặt hệ thống, mà còn là thách thức đối với tư duy lãnh đạo và tinh thần chiến đấu của đội ngũ cán bộ trong ngành.

Thứ ba, một trong những hạn chế lớn nhất hiện nay là đường sắt chỉ được coi dịch vụ giao thông vận tải, mà chưa nhìn nhận đầy đủ vai trò của một hệ sinh thái đường sắt hoàn chỉnh. Trong khi đó, đường sắt không chỉ đơn thuần phục vụ vận chuyển, mà còn có giá trị to lớn trong thúc đẩy phát triển kinh tế, thương mại vùng, miền, quốc gia và quốc tế; thúc đẩy hội nhập, thương mại quốc tế,.

Hệ sinh thái đường sắt bao gồm công nghiệp, dịch vụ, thương mại, xây dựng đường sắt và sự kết nối với các ngành kinh tế khác, cùng với việc khai thác hiệu quả, đa mục tiêu, đa giá trị toàn bộ tài sản đã được Nhà nước và doanh nghiệp đầu tư rất lớn.

Thứ tư, mô hình tổ chức ngành đường sắt hiện nay vẫn chủ yếu dựa vào một doanh nghiệp nhà nước duy nhất – Tổng công ty Đường sắt Việt Nam. Quá trình tái cấu trúc, cổ phần hóa đang triển khai nhưng gặp nhiều khó khăn, bắt nguồn từ cơ chế, chính sách, thể chế, và đặc biệt là tư duy quản lý đối với doanh nghiệp nhà nước. Trong một không gian phát triển vẫn còn bó hẹp bởi pháp luật và cơ chế, doanh nghiệp nhà nước rất khó khăn trong việc đổi mới sáng tạo, phát huy nội lực và nâng cao sức cạnh tranh.

Theo Phó Thủ tướng, một trong những điểm nghẽn lớn nhất của ngành đường sắt là vấn đề về cơ chế quản lý. Việc tổ chức và điều phối quản lý ngành đường sắt chưa thực sự ổn định, rõ ràng, nhất quán ở Trung ương cũng như phân cấp giữa Trung ương và địa phương.

Phó Thủ tướng nêu ví dụ, việc bảo đảm an toàn tại hơn 3.100 điểm giao cắt giữa đường sắt và đường bộ hoặc các hình thức giao thông khác là trách nhiệm của Nhà nước nhưng bố trí nguồn lực còn nhiều vướng mắc, chưa thông suốt do cơ chế phân cấp quản lý (trung ương – địa phương) thiếu rõ ràng.

"Vướng mắc hiện nay không hẳn do kỹ thuật, mà chủ yếu do cơ chế, chính sách và tư duy quản trị. Những vấn đề tưởng chừng rất đơn giản nhưng lại gây ách tắc trong thực tiễn triển khai", Phó Thủ tướng nhận xét.

Khẳng định vai trò nhạc trưởng, vị thế của doanh nghiệp nhà nước chủ lực

Trong nhiệm kỳ tới, Phó Thủ tướng nêu rõ: Ngành đường sắt đang đứng trước thời cơ lịch sử để làm nên kỳ tích mới.

Tất cả các điều kiện, tiền đề cho sự phát triển của ngành đường sắt đã hội tụ. Đó là vị trí địa chính trị trung tâm khu vực của quốc gia. Nội lực của một nền kinh tế năng động. Sức mạnh mềm văn hóa và khát vọng phát triển của một dân tộc anh hùng.

Lần đầu tiên Đảng và nhà nước đã đặt quyết tâm chính trị ở mức cao nhất cho mục tiêu phát triển giao thông đường sắt hiện đại ngang tầm khu vực của thế giới.

Các nghị quyết như Nghị quyết số 57‑NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết số 59‑NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới", Nghị quyết số 68‑NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân,Kết luận số 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và sắp tới là nghị quyết về kinh tế nhà nước đã đặt ra định hướng và mục tiêu rõ ràng, tạo ra không gian và điều kiện để ngành đường sắt cụ thể hóa bằng quy hoạch, dự án, chương trình hành động 5 năm, 10 năm.

Trước hết, ngành đường sắt phải tạo ra được nguồn lực nội sinh từ các tuyến đường sắt tốc độ cao, kết nối trong nước, kết nối đô thị, kết nối quốc tế, liên vận... đủ để tạo thị trường phát triển ngành công nghiệp xây dựng và công nghiệp đường sắt hiện đại, tự chủ.

"Việc hình thành một ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, tự chủ là mục tiêu, nhiệm vụ chiến lược có ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi của một ngành", Phó Thủ tướng khẳng định.

Cùng với thay đổi về tổ chức bộ máy, lĩnh vực kinh doanh, lực lượng lao động, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam phải khẳng định được vai trò nhạc trưởng, vị thế của doanh nghiệp nhà nước chủ lực trong xây dựng chiến lược, quy hoạch phát triển đường sắt quốc gia; xác định chính xác nhu cầu, nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng, thu hút nguồn đầu tư của nhà nước, tư nhân, quốc tế, dẫn dắt các doanh nghiệp tư nhân trong một hệ sinh thái hoàn chỉnh.

Ba mô hình phát triển lớn của Tổng công ty trong thời gian tới là: Khai thác giá trị tài sản – bất động sản ngành; tích hợp logistics, vận tải đa phương thức; và đầu tư quy mô bằng cả đầu tư công, hợp tác công tư, tư nhân.

Bên cạnh việc phục hồi ngành công nghiệp, cơ khí chế tạo, các ngành công nghiệp mũi nhọn, công nghệ cao, Tổng công ty cần chú trọng đầu tư mạnh mẽ cho khoa học công nghệ, thậm chí nghiên cứu, đề xuất phương án thành lập đại học, viện nghiên cứu nhằm đào tạo, nghiên cứu, phát triển và làm chủ những công nghệ đường sắt hiện đại, có tính tiên phong. Xây dựng cơ chế đặc thù, đãi ngộ nhân tài bởi “muốn chuyển đổi số thì cần chuyên gia hàng đầu chuyển đổi số, muốn quy hoạch thì phải có nhà hoạch định chiến lược, quản trị giỏi nhất, muốn thiết kế đoàn tàu thì phải có kỹ sư thiết kế giỏi nhất”.

Ngành đường sắt cần tái cơ cấu toàn diện theo hướng hiện đại, hiệu quả, chuyển từ mô hình quản trị giấy tờ, thủ tục sang quản lý bằng chiến lược, hiệu quả đầu tư và trách nhiệm cá nhân. Mục tiêu là hướng tới hình thành một tập đoàn kinh tế công nghiệp đường sắt mạnh, hình thành hệ sinh thái công nghiệp, dịch vụ, thương mại, phát huy tối đa công năng, hiệu quả hệ thống cơ sở vật chất hạ tầng.

"Không phải là câu chuyện của đoàn tàu chạy trên đường ray đơn thuần, mà là hệ thống nhà ga, điểm đỗ, chất lượng dịch vụ, kết nối vùng, quốc gia, quốc tế, cung cấp dịch vụ logistic trọn gói liên kết với các phương thức vận tải khác", Phó Thủ tướng nói.

Ngành đường sắt phải mạnh dạn cung cấp dịch vụ giao nhận trọn gói "từ cửa đến cửa" (door-to-door), thông qua việc liên kết chặt chẽ với các đối tác vận tải đường bộ. Phải khai thác các thị trường mà đường sắt có lợi thế tuyệt đối, như vận tải hàng siêu trường, siêu trọng, hàng nguy hiểm, chất lỏng, và container lạnh chuyên dụng...

Các ga hàng hóa nội địa phải được đầu tư, nâng cấp để trở thành các "cảng cạn" (ICD) đúng nghĩa, không chỉ có xếp dỡ, mà phải cung cấp trọn gói các dịch vụ giá trị gia tăng như kho bãi hiện đại, thông quan tại chỗ, kiểm định, đóng gói, dán nhãn... biến ga đường sắt thành "cánh tay nối dài" của cảng biển và các khu công nghiệp.

Phó Thủ tướng giao nhiệm vụ cho Tổng công ty Đường sắt đẩy mạnh chuyển đổi số để quản trị, điều hành sản xuất, vận hành, an toàn. Chuyển đổi xanh gắn với điện khí hóa, công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, và phát triển bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu.

Nghiên cứu, phát triển hệ thống đường sắt kết nối các khu kinh tế, cảng biển, biên giới, khu công nghiệp. Hình thành trung tâm trung chuyển của khu vực, tận dụng vị trí địa lý đặc biệt của Việt Nam trong kết nối Đông Nam Á, giữ vai trò quan trọng trong các sáng kiến kinh tế quốc tế như "Một vành đai, một con đường".

Xây dựng những chuyến tàu 5 sao

Trước mắt, ngành đường sắt phải xử lý dứt điểm những điểm nghẽn cố hữu như hơn 3.000 điểm giao cắt nguy hiểm, hạ tầng xuống cấp, năng lực vận hành kém... nhằm phát triển hệ thống đường sắt an toàn, hiện đại, chống chọi được với thiên tai cực đoan, thích ứng biến đổi khí hậu...

"Trên những chuyến tàu 5 sao về chất lượng, dịch vụ, tiện nghi... mỗi điểm đến sẽ là một điểm kết nối di sản, mỗi nhà ga là một dấu ấn về bản sắc văn hóa dân tộc để từng hành khách được xem, được thưởng thức, được hiểu biết, được cảm thụ sâu sắc về nền văn hóa Việt Nam đa sắc màu", Phó Thủ tướng mong muốn.

Phó Thủ tướng nêu rõ, Đại hội Đảng bộ Tổng công ty Đường sắt Việt Nam lần thứ XIII không chỉ là đại hội nhiệm kỳ mà là đại hội của chiến lược 50 năm, của tầm nhìn và hành động. Tinh thần đoàn kết, kỷ cương, đổi mới, bứt phá, xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh, đưa đường sắt Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và hiện đại phải được quán triệt sâu sắc, trở thành kim chỉ nam, thành sức mạnh để chúng ta thực hiện thành công sứ mệnh đó.

Phó Thủ tướng tin tưởng, với quyết tâm chính trị cao, tư duy và tầm nhìn chiến lược, với những khát khao, đại hội sẽ thành công tốt đẹp để đề ra được những quyết sách đúng đắn, đóng góp những quyết sách quan trọng với Đảng và nhà nước và bầu ra được những người tiên phong, trí tuệ, trách nhiệm trong đổi mới.

Ban chấp hành nhiệm kỳ mới sẽ là một tập thể thực sự đoàn kết, bản lĩnh, trí tuệ, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm để lãnh đạo toàn Tổng công ty thực hiện thắng lợi nghị quyết đại hội, xây dựng Tổng công ty Đường sắt Việt Nam ngày càng phát triển vững mạnh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp nâng cao tầm vị thế của quốc gia.

Minh Khôi