Ngành Lâm nghiệp: Hướng tới phát triển bền vững, hiện đại và đa giá trị

Giữ vững "lá phổi xanh" của đất nước

Theo báo cáo tổng kết CT 809 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến năm 2025, tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc đạt 42,03%, giữ vững chỉ tiêu mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra. Tốc độ tăng giá trị gia tăng ngành lâm nghiệp bình quân đạt 5%/năm, kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt trung bình 16,2 tỷ USD/năm, đưa Việt Nam trở thành một trong năm quốc gia xuất khẩu gỗ lớn nhất thế giới.

Không chỉ tăng về quy mô, chất lượng rừng cũng được cải thiện rõ rệt. Hàng loạt mô hình trồng rừng gỗ lớn, rừng có chứng chỉ FSC được triển khai tại các địa phương như Yên Bái, Quảng Trị, Bình Định, Tuyên Quang… góp phần tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng triệu hộ dân.

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, nhấn mạnh: "Ngành lâm nghiệp đã đạt nhiều kết quả nổi bật trong nhiệm kỳ 2020–2025. Tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân đạt 4,5%/năm; diện tích trồng rừng tập trung đạt trung bình 258.000 ha/năm; tỷ lệ che phủ rừng duy trì trên 42%".

Theo ông Bảo, thành quả đó đến từ sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sự vào cuộc của các địa phương, cùng tinh thần trách nhiệm của toàn ngành. "Trong thời gian tới, toàn ngành sẽ tiếp tục phát huy vai trò hạt nhân chính trị, thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý và phát triển rừng, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững trong giai đoạn mới", ông nói.

Nếu trước đây, lâm nghiệp chủ yếu tập trung vào diện tích rừng, thì nay trọng tâm đã chuyển sang nâng cao chất lượng và giá trị của rừng. Theo báo cáo CT 809, 9/9 chỉ tiêu chủ yếu của chương trình đều đạt hoặc vượt kế hoạch, trong đó có trồng rừng tập trung, khoanh nuôi tái sinh, thu dịch vụ môi trường rừng và cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững.

Đáng chú ý, nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng đạt hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, góp phần cải thiện sinh kế người dân vùng rừng. Các mô hình du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng trong rừng được mở rộng mạnh mẽ, với hơn 2,19 triệu lượt khách và doanh thu hơn 500 tỷ đồng năm 2024.

Ông Vũ Quang Sáng, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Kbang (Gia Lai), chia sẻ: "Từ năm 2021 đến nay, địa phương không xảy ra vụ cháy rừng nào. Việc giao khoán bảo vệ rừng đã giúp người dân có thêm thu nhập, nâng cao ý thức giữ rừng, góp phần giảm nghèo và phát triển kinh tế xanh".

Chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng trở thành điểm sáng, khẳng định cách tiếp cận "người dân là trung tâm" của chương trình. Theo nhiều địa phương, đây là giải pháp hiệu quả nhất để kết hợp giữa bảo vệ rừng và phát triển sinh kế bền vững.

Hợp tác công - tư thúc đẩy đổi mới

Một trong những điểm nhấn của CT 809 là thúc đẩy hợp tác công - tư (PPP) trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng. Cục Lâm nghiệp đã ký kết nhiều chương trình phối hợp với các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, viện nghiên cứu… nhằm chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực quản lý và mở rộng thị trường tiêu thụ lâm sản.

Theo ông Lương Trọng Quỳnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn: "Cần tiếp tục rà soát, thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ, mở rộng diện tích rừng được cấp chứng chỉ bền vững, gắn quản lý rừng với cấp mã số vùng trồng, thúc đẩy chuỗi giá trị lâm sản".

Cùng quan điểm đó, các chuyên gia của Cục Lâm nghiệp cho rằng, giai đoạn tới phải coi trọng phát triển kinh tế lâm nghiệp đa giá trị, trong đó rừng không chỉ là cây gỗ, mà còn là nguồn tài nguyên sinh học, dịch vụ môi trường, du lịch sinh thái và tín chỉ các-bon.

Giai đoạn 2021-2025, ngành lâm nghiệp đã được hoàn thiện khung thể chế mạnh mẽ với hàng loạt văn bản pháp lý mới: Nghị định về đầu tư trong lâm nghiệp, phát triển cây dược liệu, du lịch sinh thái, quản lý giống lâm nghiệp…

Cục Lâm nghiệp đã tham mưu ban hành 35 văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời triển khai ba chương trình trọng điểm, trong đó CT 809 là trụ cột. Cùng với đó, công tác kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm về rừng được tăng cường, giúp giảm đáng kể tình trạng khai thác và phá rừng trái phép.

Các chuyên gia nhận định, chính sách mới đã tạo môi trường thuận lợi để thu hút vốn tư nhân, FDI và các dự án quốc tế vào lĩnh vực lâm nghiệp. Tổng nguồn vốn huy động cho CT 809 giai đoạn 2021-2025 đạt khoảng 59.000 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm gần 30%.

Tuy nhiên, với nền tảng đạt được từ CT 809, ngành lâm nghiệp bước vào giai đoạn mới 2026–2030 với định hướng rõ ràng: Nâng cao chất lượng rừng và giá trị gia tăng lâm sản; Phát triển rừng trồng gỗ lớn, rừng kinh tế có chứng chỉ FSC; Ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ viễn thám, trí tuệ nhân tạo trong giám sát rừng; Phát triển thị trường các-bon rừng và dịch vụ hệ sinh thái; Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nhất là trong lĩnh vực tín chỉ phát thải và thương mại bền vững.

Ông Trần Quang Bảo nhấn mạnh: "Ngành lâm nghiệp đang chuyển mình từ quản lý rừng truyền thống sang quản lý rừng hiện đại, đa mục đích. Đây là bước chuyển quan trọng để rừng thực sự trở thành nguồn lực kinh tế - sinh thái - xã hội của đất nước". Định hướng lớn giai đoạn tới là phát triển kinh tế lâm nghiệp theo hướng đa giá trị, trong đó hoàn thiện pháp luật, ứng dụng khoa học công nghệ và hội nhập quốc tế sẽ là ba trụ cột then chốt.

Sau gần 5 năm triển khai, CT 809 đã góp phần định hình lại tư duy về lâm nghiệp Việt Nam - từ "bảo vệ" sang "phát triển bền vững"; từ "khai thác tài nguyên" sang "đầu tư giá trị sinh thái". Nhiều địa phương coi rừng là "nguồn lực phát triển lâu dài" chứ không chỉ là nhiệm vụ quản lý nhà nước.

Từ kết quả đạt được, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2026-2030, hướng tới mục tiêu: tăng trưởng xanh, quản trị minh bạch, ứng dụng công nghệ cao và phát triển kinh tế lâm nghiệp hiện đại.

Đỗ Hương