Người 'gieo vàng" trên những cánh đồng quê hương

Giấc mơ xanh trên đồng ruộng Bắc Bộ

Sinh năm 1965 tại Tây Ninh, kỹ sư Bạch Thị Vững là minh chứng sống động cho hình ảnh người phụ nữ Việt Nam vừa tài năng, vừa kiên trì, vừa đầy trách nhiệm. Từ những ngày đầu công tác tại Chi cục Bảo vệ thực vật Long An (1988 – 1999), bà đã không quản ngại nắng gió, bùn lầy để đồng hành cùng nông dân, hướng dẫn họ sản xuất theo quy trình khoa học, tiết kiệm chi phí và giảm sâu bệnh. Mười năm ấy đã trở thành hành trang quý báu giúp bà hiểu hơn ai hết nỗi nhọc nhằn, khát vọng và niềm tin của người nông dân Việt.

Nhưng Bạch Thị Vững không dừng lại ở vai trò một cán bộ kỹ thuật. Trong bà luôn cháy bỏng ước mơ được tạo ra một sản phẩm thực sự thiết thực cho nông dân, một giống lúa tốt, vừa cho năng suất cao, vừa giúp họ bớt đi nỗi lo sâu bệnh, mất mùa. Và năm 1999, bà rẽ sang một con đường mới – gia nhập Công ty Giống cây trồng miền Nam (SSC), thành viên của Vinaseed Group, chính thức bước vào hành trình nghiên cứu và chọn tạo giống lúa.

Thành công đầu tiên của kỹ sư Bạch Thị Vững là giống lúa lai Bắc ưu 903 kháng bệnh bạc lá, căn bệnh từng khiến hàng nghìn hecta lúa cháy vàng, chỉ cần bật que diêm là cả cánh đồng có thể bốc lửa. Với bà, đó là ký ức không thể quên – những cánh đồng héo úa, những gương mặt nông dân hằn nỗi lo mất mùa.

Không chấp nhận nhìn "đứa con tinh thần" Bắc ưu 903 bị thoái hóa, bà cùng cộng sự kiên trì suốt nhiều năm hồi giao, lai tạo giữa các dòng lúa có khả năng kháng bệnh mạnh. Đến vụ mùa 2007, thành quả đã đến: Bắc ưu 903 KBL ra đời, có khả năng kháng được nhiều nòi vi khuẩn bạc lá phổ biến ở miền Bắc, giúp tiết kiệm hàng tỷ đồng tiền thuốc bảo vệ thực vật mỗi năm.

Bà từng xúc động đến mức viết thơ giữa cánh đồng Hà Nam khi nhìn thấy "đứa con" của mình vẫn xanh thẳm giữa biển lúa cháy lá:

"Đứng giữa đồng xanh, tôi nhìn say đắm

Ngỡ đây là giấc mộng hôm nào...

Sự thật đây rồi – niềm ước mơ, hy vọng"

Và niềm hy vọng ấy đã trở thành hiện thực. Năm 2013, kỹ sư Bạch Thị Vững được trao Giải thưởng Tôn Đức Thắng, ghi nhận đóng góp lớn lao của bà cho ngành nông nghiệp nước nhà.

Cống hiến không mệt mỏi từ phòng thí nghiệm đến cánh đồng

Nếu Bắc ưu 903 là minh chứng cho trí tuệ và bản lĩnh, thì Đài Thơm 8 lại là minh chứng cho tầm nhìn và trái tim của người làm khoa học.

Từ năm 2009, bà Vững và các cộng sự đã bắt đầu thực hiện những phép lai phức tạp giữa BVN và OM4900, chọn lọc qua 8 thế hệ để rồi đến năm 2013, giống lúa Đài Thơm 8 chính thức được công nhận. Giống lúa này có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao (7 – 9 tấn/ha), cơm dẻo thơm, hạt gạo dài trắng trong, đặc biệt chịu được mặn đến 6 phần nghìn – một bước tiến lớn giúp nông dân Đồng bằng sông Cửu Long ứng phó với biến đổi khí hậu.

Hôm nay, đi khắp miền Tây – từ Cần Thơ đến Cà Mau, An Giang – người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh những bao lúa giống in dòng chữ "Đài Thơm 8" trên ghe, trên xuồng. Giống lúa này chiếm tới 35% diện tích gieo cấy của vùng và được thương lái ưa chuộng đến mức bà Vững dí dỏm gọi đó là "giống lúa không kháng… thương lái".

Với nông dân, đó là "giống của lòng tin". Với nhà khoa học, đó là "mùa vàng của hạnh phúc".

Ở tuổi 60, khi nhiều người đã nghỉ ngơi, kỹ sư Bạch Thị Vững vẫn say sưa bên những luống lúa thử nghiệm, vẫn ghi chép tỉ mỉ từng chỉ số, từng biểu hiện sâu bệnh. Dưới sự dẫn dắt của bà, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển (VRDC) – Vinaseed đã cho ra đời hàng loạt giống lúa có giá trị kinh tế và sinh học cao như HR182, Nam Ưu 209, KC06-1, Hương Châu 6, và mới đây là lúa tím Cô Son 99 – dòng gạo thực dưỡng giàu chất chống oxy hóa, hướng tới sức khỏe người tiêu dùng.

Mỗi giống lúa mới ra đời là một hành trình dài của sự kiên trì, là kết quả của hàng trăm ngày khảo nghiệm trong nắng, trong gió, và cả trong những đêm thức trắng cùng đồng nghiệp. "Người làm khoa học nông nghiệp phải vừa có kiến thức, vừa có trái tim. Vì mỗi hạt lúa gieo xuống ruộng không chỉ là thành quả của nghiên cứu mà còn là niềm tin của hàng triệu người nông dân", bà Vững chia sẻ.

Không chỉ đóng góp cho khoa học, kỹ sư Bạch Thị Vững còn là hình mẫu người phụ nữ hiện đại – giỏi chuyên môn, tận tụy với công việc và giàu lòng nhân hậu. Bà luôn dành sự tri ân sâu sắc cho những người nông dân – những người đồng hành cùng bà trong suốt quá trình khảo nghiệm, đánh giá, chọn lọc. "Nếu không có họ, chúng tôi sẽ không biết giống mới mạnh ở đâu, yếu chỗ nào để tiếp tục hoàn thiện", bà nói

Năm 2025, kỹ sư Bạch Thị Vững vinh dự được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam bình chọn là "Nhà khoa học của nhà nông" – một danh hiệu xứng đáng cho hơn ba thập kỷ cống hiến của bà.

Bà khiêm nhường nói: "Danh hiệu này không chỉ dành cho tôi, mà cho tất cả đồng nghiệp, cho những người nông dân đã cùng tôi đi qua bao mùa vụ."

Ở bà, người ta thấy hội tụ đầy đủ những phẩm chất đẹp nhất của người phụ nữ Việt Nam – kiên cường, sáng tạo, tận tụy và giàu lòng yêu thương. Từ một kỹ sư trẻ trên đồng ruộng Long An đến người phụ nữ được cả ngành nông nghiệp trân trọng, hành trình của kỹ sư Bạch Thị Vững là bản anh hùng ca của trí tuệ, đam mê và niềm tin vào giá trị của hạt lúa Việt.

Nhân ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, câu chuyện về bà là lời tri ân dành cho tất cả những người phụ nữ đang lặng lẽ cống hiến trong các phòng thí nghiệm, trên cánh đồng hay trong từng ngôi nhà. Họ chính là những "hạt giống của hy vọng", góp phần nuôi dưỡng sự sống, gieo mầm tri thức và làm rạng danh đất nước.

Đỗ Hương