Nguy cơ độc quyền có đáng lo?

Nếu bán đứt nhà ga cho một hãng hàng không sẽ dẫn đến việc độc quyền trong sử dụng và khai thác nhà ga.

Tại Hội thảo “Xã hội hóa hoạt động quản lý, khai thác cảng hàng không, sân bay ở Việt Nam” vào sáng 8/4, ông Lê Mạnh Hùng, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) cho rằng, bên cạnh lợi ích mang lại từ việc cho các doanh nghiệp (DN) tư nhân tham gia vào thị trường hàng không nói chung, kinh doanh khai thác cảng hàng không nói riêng, thì có nhiều vấn đề cần phải khắc phục, hạn chế mà các nước trên thế giới đã đúc kết, đặc biệt trong hoạt động nhượng quyền khai thác, bán các sân bay, cảng hàng không tại Việt Nam cần đặc biệt chú ý, quan tâm.

Trước hết đó là nguyên tắc nhượng quyền khai thác: Không chuyển giao vai trò quản lý Nhà nước cho tư nhân. Nhà nước nắm giữ toàn bộ các hoạt động liên quan đến đảm bảo an ninh quốc phòng, quản lý bay, quản lý vùng trời; chỉ chuyển nhượng những lĩnh vực mà Nhà nước không cần nắm giữ, đồng thời trong trường hợp cần thiết Nhà nước có quyền mua, trưng dụng tài sản của DN tư nhân để phục vụ mục tiêu đảm bảo an ninh quốc phòng theo đúng quy định của Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản.

“Phải ưu tiên sân bay sử dụng cho mục đích quân sự trong trường hợp khẩn cấp. Việc nhượng quyền khai thác này nên được sự thống nhất của Bộ Quốc phòng, những hạng mục kết cấu hạ tầng dùng chung dân sự và quân sự, có vai trò an ninh quốc phòng”, ông Lê Mạnh Hùng nói.

Còn ông Trương Văn Phước, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia khẳng định: “Cá nhân tôi ủng hộ việc bán, nhượng quyền khai thác sân bay. Vấn đề là bán cái gì, bán như thế nào, cho ai, với giá bao nhiêu… Hiện tại, có chủ trương ưu tiên nhượng quyền cho DN trong nước, nhưng về lâu dài có thể phải tiến tới việc cho các nhà đầu tư nước ngoài tham gia. Điều quan trọng là phải bàn bạc tìm ra hướng đi tối ưu nhất và đảm bảo việc bán, nhượng quyền sân bay này được thực hiện công khai, minh bạch”

Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nhận định, việc xã hội hoá hoạt động quản lý, khai thác cảng hàng không sân bay ở Việt Nam mà thực chất là tư nhân hoá, cổ phần hoá không phải là câu chuyện mới trên thế giới cũng như ở Việt Nam.

Ông Võ Trí Thành ví thị trường nhượng quyền khai thác sân bay như một “sân chơi” nếu có nhiều người chơi cùng thông tin đầy đủ thì tự nhiên sẽ có cạnh tranh còn nếu chỉ có một hoặc ít người chơi, cơ quan quản lý phải tạo áp lực cạnh tranh bằng các quy định điều tiết minh bạch, rõ ràng.

Độc quyền: Lo ngại cần giải đáp

Liên quan đến lo ngại độc quyền, ông Lê Mạnh Hùng cho hay: “Việc nhượng quyền khai thác cả sân bay hay nhà ga hành khách cho một hãng hàng không là trường hợp thiểu số trên thế giới. Nếu xảy ra phải có quy định cụ thể đảm bảo các hãng hàng không khác được tiếp cận công bằng với các dịch vụ tại sân bay”.

Ông Hùng khẳng định nếu không đưa ra được các quy định cụ thể, chính sự độc quyền trên sẽ tạo ra sự chèn ép các hãng hàng không khác, làm giảm lượng hành khách từ các hãng hàng không khác đến sân bay.

Còn Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam Lại Xuân Thanh thì cho rằng để đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, tránh vị thế độc quyền, tất cả các loại phí hàng không do Bộ Tài chính quy định. Tất cả các giá dịch vụ hàng không và một số dịch vụ phi hàng không thiết yếu tại Cảng hàng không phải được thực hiện trong khung giá do Bộ GTVT quy định.

Thứ trưởng Bộ GTVT Phạm Quý Tiêu cho rằng, bản chất ngành hàng không vẫn có tính chất độc quyền, bởi không phải ai cũng mang dịch vụ tới cung cấp vì liên quan tới vấn đề an ninh, an toàn và "đây là ngành kinh doanh có điều kiện, dù chỉ là bát phở".

“Độc quyền là vấn đề Bộ GTVT hết sức quan tâm khi nghiên cứu việc nhượng quyền khai thác cảng hàng không, sân bay. Tuy nhiên, sân bay có đặc thù là không phải ai cũng có thể mang sản phẩm cung cấp vào được vì phải đảm bảo an ninh, an toàn”, ông Phạm Quý Tiêu nói.

Do đó, vấn đề nguy cơ có độc quyền là hiện hữu, vì bản thân đã có độc quyền nên việc chuyển sự quản lý từ chủ thể này sang chủ thể khác sẽ dễ có nguy cơ độc quyền. Vì vậy, Bộ GTVT rất chú trọng bàn thảo cụ thể để xây dựng cơ sở pháp lý và các vấn đề liên quan tới điều này.

Bộ GTVT cho biết vấn đề nhượng quyền khai thác hạ tầng cảng hàng không, sân bay hiện đang xin chủ trương của Chính phủ. Sau khi có chủ trương, Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam sẽ đưa ra phương án cụ thể, chi tiết để trình các cấp phê duyệt.

 Phan Trang