Nhóm hàng hóa rủi ro cao sẽ phải áp dụng truy xuất nguồn gốc bắt buộc

Tại Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Quyết định số 100/QĐ-TTg về triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc (Đề án 100) tổ chức ngày 11/12, tại Hà Nội, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia Nguyễn Nam Hải nhấn mạnh trong bối cảnh hiện nay,  Việt Nam càng cần khẳng định vị thế bằng các tiêu chuẩn tiên tiến, hệ thống dữ liệu tin cậy và năng lực kết nối chuỗi cung ứng mở – bền vững – số hóa. 

Các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản đang áp dụng các quy định mới về thiết kế sinh thái, hộ chiếu số sản phẩm, truy xuất nguồn gốc bắt buộc, Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để hàng hóa Việt Nam bước nhanh hơn, vững vàng hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Mặc dù hiện nay nhà nước chưa bắt buộc áp dụng hộ chiếu số sản phẩm nhưng việc chủ động tiếp cận những giải pháp, công nghệ là xu thế tất yếu, nhằm tránh những khó khăn khi đối mặt với rào cản kỹ thuật bắt buộc từ thị trường quốc tế sau này”, ông Nguyễn Nam Hải nhấn mạnh.

Chia sẻ về kết quả 5 năm thực hiện Đề án 100, ông Bùi Bá Chính, Giám đốc Trung tâm Mã số, mã vạch Quốc gia cho biết, đến nay, Bộ KH&CN đã công bố 35 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về truy xuất nguồn gốc và mã truy vết, định danh sử dụng trong truy xuất nguồn gốc, bao gồm các nhóm tiêu chuẩn về: Mã truy vết, định danh; tiêu chuẩn quy định chung cho hệ thống truy xuất nguồn gốc; tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm thịt gia súc, gia cầm, sữa và các sản phẩm từ sữa, thủy sản…

Các tiêu chuẩn này đã bao phủ hầu hết các nhóm sản phẩm chủ lực cũng như yêu cầu đối với hệ thống. Đây là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng nền tảng kỹ thuật, giúp các địa phương triển khai thống nhất, đồng bộ.

Về pháp luật, Bộ KH&CN được Chính phủ giao chủ trì xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, trong đó lần đầu tiên bổ sung các quy định về quản lý và tổ chức thực hiện truy xuất nguồn gốc. Luật sửa đổi bổ sung một số điểu của Luật chất lượng sản phẩm hàng hóa (Luật số 78/2025/QH15) đã được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2025. 

Hiện nay, Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật đang được trình Chính phủ ban hành, tạo cơ sở pháp lý để từng bước áp dụng truy xuất nguồn gốc như một yêu cầu bắt buộc đối với nhóm hàng hóa rủi ro.

Ở cấp địa phương, toàn bộ 34 tỉnh/thành phố mới đã xây dựng Kế hoạch thực hiện Đề án “Triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc” trên địa bàn tỉnh. 100% địa phương đã xác định nhóm sản phẩm chủ lực hoặc sản phẩm OCOP làm trọng tâm triển khai áp dụng truy xuất nguồn gốc.

Các địa phương đã triển khai nhiều hình thức hỗ trợ thiết thực, trong đó phổ biến nhất là cấp tem, mã QR, hỗ trợ chi phí áp dụng và hỗ trợ kỹ thuật. Tổng lượng tem, mã truy xuất nguồn gốc được cấp vượt 20 triệu tem, phản ánh quy mô hỗ trợ lớn và nhu cầu ứng dụng truy xuất nguồn gốc ngày càng tăng.

Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa Quốc gia đã chính thức được đưa vào vận hành từ 1/10/2024, đóng vai trò cầu nối để kết nối tất cả thành phần tham gia trong chuỗi cung ứng, giữa các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp...

Hiện nay, Bộ KH&CN đang phối hợp với các bộ, ngành ban hành quy định về nhóm sản phẩm rủi ro cao bắt buộc thực hiện truy xuất nguồn gốc, nhóm sản phẩm ưu tiên, thời gian lưu trữ dữ liệu tối thiểu, và chế tài xử lý vi phạm. Tổ chức thí điểm, nhân rộng mô hình truy xuất nguồn gốc theo chuẩn quốc tế trong các lĩnh vực xuất khẩu trọng điểm (nông sản, thủy sản, dược phẩm).

Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc hiện đại, liên thông

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định đánh giá 5 năm triển khai Đề án 100 là hành trình nỗ lực của cả hệ thống. Từ một khái niệm mới mẻ, đến nay Việt Nam đã bước đầu xây dựng nền tảng chính sách và mô hình triển khai tương đối đồng bộ.

Thứ trưởng Bộ khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cũng nêu một số giải pháp cần phải thực hiện trong thời gian tới, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia đạt mức chuẩn hoá dữ liệu liên thông đa ngành, kết nối quốc tế, ứng dụng mạnh mẽ AI, Blockchain, IOT và tích hợp các nền tảng số quốc gia. 

Đồng thời bảo đảm mọi ngành hàng chủ lực từ nông nghiệp, công nghiệp, dược phẩm tới hàng tiêu dùng…đều phải đều phải áp dụng truy xuất nguồn gốc theo chuẩn quốc gia thống nhất. 

Trong khuôn khổ Hội nghị, Hội thảo “Truy xuất nguồn gốc – Nâng cao giá trị hàng hóa Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu” được tổ chức với sự tham gia của đại diện các bộ, ngành, cơ quan quản lý, chuyên gia trong nước và quốc tế cùng đông đảo doanh nghiệp. 

Các nội dung tập trung vào những điểm mới của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2025, yêu cầu từ thị trường xuất khẩu và các giải pháp công nghệ nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch thông tin và gia tăng giá trị hàng hóa Việt Nam.

Thu Giang